Ο Σπ. Παπαδόπουλος “εκπαραθυρώνει” την αστυνομία!

Πρόκειται για μία από τις παραστάσεις που το κοινό “τιμά” με την παρουσία του και με το παραπάνω, παρά το “σκληρά” πολιτικό της θέμα. Αυτό, κατά τη γνώμη μου, εξηγείται για δύο λόγους: πρώτον, είναι μία πολύ ευχάριστη παράσταση, που προσφέρει άφθονο γέλιο. Και δεύτερον, μετά τη δολοφονία Γρηγορόπουλου, το θέμα της κατάχρησης εξουσίας από την αστυνομία, ένα θέμα το οποίο ο Φο επεξεργάστηκε στον “Τυχαίο θάνατο ενός αναρχικού” το 1970, στη δική μας χώρα είναι σήμερα, ίσως, πιο επίκαιρο από ποτέ.

Το έργο βασίζεται σε ένα πραγματικό περιστατικό που είχε γίνει στην Ιταλία το 1969 κι ήταν ένα από τα πολλά φυτίλια που πυροδότησαν τη “βόμβα” της ακροαριστερής ιταλικής τρομοκρατίας. Στις 12 Δεκεμβρίου του 1969, στην πλατεία Φοντάνα του Μιλάνο, μια εργατική διαδήλωση κατέληξε σε μακελειό. Βόμβα, την οποία, όπως αποδείχθηκε, είχαν τοποθετήσει ακροδεξιοί τρομοκράτες, και εξερράγη, οδηγώντας στον θάνατο 16 ανθρώπους. Η αστυνομία συνέλαβε ως αποδιοπομπαίους τράγους δύο αναρχικούς, τον Βαλπρέντα και τον Πινέλι. Ο δεύτερος, κατά τη διάρκεια μιας βίαιης ανάκρισης, δέχτηκε ένα χτύπημα στον λαιμό από αστυνομικό και έμεινε στον τόπο. Οι αστυνομικοί, για να καλύψουν τη δολοφονία, πέταξαν τον νεκρό αναρχικό από το παράθυρο του έκτου ορόφου και ισχυρίστηκαν ότι αυτοκτόνησε επειδή υπέστη κάποιας μορφής νευρικό κλονισμό. Αυτή η άθλια απόπειρα συγκάλυψης είναι και το θέμα της πολιτικής κωμωδίας “Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού”. Ο τίτλος ειρωνεύεται ένα θάνατο, που μόνο τυχαίος δεν ήταν.

Το ηρωικό προσωπείο της “τρέλας”

Στις βασιλικές αυλές και στις σαιξπηρικές τραγωδίεςμ ο “τρελός” και ο “γελωτοποιός” ήταν ένα και το αυτό. Αυτό το μοτίβο δημιουργεί παράδοση στην κωμωδία. Με άλλοθι την παράνοια, ο κωμικός χαρακτήρας μπορεί να κρίνει, με γλώσσα που τσακίζει κόκκαλα, τους δυνατούς, αυτούς που πολλοί μισούν, αλλά λίγοι τολμούν να δυσαρεστήσουν.

Ο “τρελός” Σπύρος Παπαδόπουλος στον “Τυχαίο θάνατο ενός αναρχικού”, είναι ένας σχιζοφρενής που εξαπατά τον κόσμο ασκώντας παράνομα διάφορα επαγγέλματα, όπως του ψυχιάτρου. Αυτός ο άνθρωπος αποφασίζει να παίξει τον “μεγαλύτερο ρόλο” της ζωής του, το ρόλο του ανακριτή στην υπόθεση της εκπαραθύρωσης του αναρχικού Πινέλι. Με την τρέλα για οδηγό, και τον ρόλο του δικαστή για ασπίδα, ο “τρελός” αυτός άνθρωπος φτύνει την αστυνομική εξουσία στα μούτρα. Ειρωνεύεται και διακωμωδεί την αστυνομική εξουσία, που όλοι οι άλλοι τρέμουν. Όμως προχωράει ακόμα περισσότερο τη φάρσα του. Με όπλο την κάλπικη δικαστική του εξουσία, καθορίζει τα γεγονότα. Κάνει καψώνια στους αστυνομικούς, τους οποίους ανακρίνει για το έγκλημα, παίζει παιχνίδια μαζί τους, αποσπά ομολογίες. Ο “τρελός” δεν είναι απλά ο σχολιαστής μιας ιστορίας. Από τη μια εκμαιεύει την αλήθεια από τους πρωταγωνιστές της ιστορίας και από την άλλη διαμορφώνει με τα τεχνάσματά του νέες πραγματικότητες.

Χρησιμοποιώντας εξαιρετικά το εύρημά του, ο Ντάριο Φο κανιβαλίζει το ύφος μιας ανακριτικής έκθεσης, που προσπάθησε να κουκουλώσει ένα αστυνομικό έγκλημα. Και ταυτόχρονα, κανιβαλίζει την αστυνομία και την εξουσία. Οι “μπάτσοι” του Φο είναι θρασύδειλοι εγκληματίες, που πανικοβάλλονται σε όποια εξουσία βρίσκεται ιεραρχικά σε ανώτερο επίπεδο από τη δική τους, ενώ είναι ανελέητοι στον αδύναμο που πέφτει στα χέρια τους.

Η θεατρική ομάδα, με σκηνοθέτη και πρωταγωνιστή τον Σπύρο Παπαδόπουλο, αναμφίβολα, έδειξε μεγάλη τόλμη, καθώς δεν επιχείρησε να “στομώσει” ένα σκληρό ιδεολογικό μήνυμα που βγήκε μέσα από καιρούς που μύριζαν αίμα. Και δικαιώθηκε απόλυτα. Παράλληλα, καταφέρνει να δώσει στο κοινό μια πολύ ευχάριστη κωμωδία, την οποία ο κόσμος καταδιασκεδάζει. Άλλωστε, το φινάλε ήταν επιλογή του κοινού. Στο τέλος πραγματοποιήθηκε ψηφοφορία από το κοινό δι’ ανατάσεως χειρός, για να αποφασιστεί ποιο από τα δύο φινάλε θα παρουσιαζόταν… Το κοινό έκανε την επιλογή του, οπότε δεν δικαιούται να μιλά αν το τέλος τού άφησε μια δυσάρεστη γεύση.

Η μόνη μας αντίρρηση για την παράσταση είναι πως θα θέλαμε να δούμε στις ερμηνείες μεγαλύτερη έμφαση στον θεατρικό αυτοσχεδιασμό, ώστε να αποδοθεί πιο ξεκάθαρα το διαποτισμένο από την “comedia dell’ arte” θεατρικό ύφος του βραβευμένου Ιταλού συγγραφέα. Αυτό όμως είναι λεπτομέρεια. Ο πολύς κόσμος θα περάσει πολύ καλά με ένα “προκλητικό”, για τις πολιτικές του ιδέες, έργο και θα ρίξει άφθονο γέλιο.

Να το δείτε οπωσδήποτε!

Γιώργος  Σμυρνής