ΨΥΧΩ/σεις: Οιδίπους… Psycho!

Όπως όλοι όσοι κάνουν θεατρικές διασκευές έργων του σινεμά, έτσι κι η συγκεκριμένη ομάδα λέει ότι βασίζεται κυρίως στο μυθιστόρημα από το οποίο προέκυψε η ταινία (το Ψυχώ του R. Bloch), προκειμένου να αποφευχθεί η σύγκριση της παράστασης με το κινηματογραφικό έργο. Στις Ψυχώ/σεις, όμως, το εννοούν αυτό που λένε και αποδεικνύεται στην πράξη!

Πραγματικά, υπάρχουν στοιχεία από το μυθιστόρημα, που δεν υπήρχαν στην ταινία του Χίτσκοκ και ο χαρακτήρας του σχιζοφρενούς δολοφόνου αναλύεται με περισσότερο βάθος. Η παράσταση δεν εστιάζει τόσο στον κίνδυνο που αποτελεί για τους κανονικούς ανθρώπους, ούτε δίνει τόσο βάση στο μείγμα σεξουαλικής λαγνείας και τρόμου, που αποτέλεσε και τον κινητήριο μοχλό της τεράστιας εμπορικής επιτυχίας του χιτσκοκικού θρίλερ. Αντίθετα, καταδύεται στο διαταραγμένο μυαλό, το οποίο δίνει άλλες διαστάσεις στην πραγματικότητα, μεγαλοποιεί τα συμβάντα, συγχέει το παρόν με το παρελθόν και τα ερωτικά ένστικτα με τα φονικά, επινοεί εχθρούς και κινδύνους, και αδυνατεί να αντιληφθεί την αξία της ανθρώπινης ζωής.

Στην περίπτωση των «ΨΥΧΩ/σεων», αυτό που πραγματικά κινητοποιεί τις φονικές ορμές του psycho-killer είναι το φροϋδικό οιδιπόδειο- οι απωθημένες σεξουαλικές επιθυμίες του με τη «μητέρα», από τις οποίες ποτέ δεν ξέφυγε και εξαιτίας αυτού, αν και έφτασε τα 40, ουσιαστικά ποτέ δεν ενηλικιώθηκε. Η παρουσία της «ωραίας» ξυπνά μέσα του το τέρας, οι σεξουαλικές ορμές γίνονται φονικές ορμές. Κατά κάποιον τρόπο, βέβαια, το έργο παρεκκλίνει από την κλασσική φροϋδική θεωρία, καθώς το «Υπερεγώ» ταυτίζεται όχι με το φάντασμα του πατέρα, αλλά με το φάντασμα της μητέρας. Έτσι κι αλλιώς, όμως, όσα ισχυρίζεται ο Freud δεν έχουν αποδειχθεί και οι περισσότεροι ψυχίατροι είναι μάλλον επιφυλακτικοί απέναντι στο οιδιπόδειο.

Το έργο ξεκινά με ένα κομμάτι από το μυθιστόρημα του Bloch που δεν υπάρχει στην ταινία του Χίτσκοκ, την περιγραφή της χρήσης από μια φυλή ινδιάνων του σώματος του νεκρού εχθρού ως μουσικού οργάνου. Η κοπέλα που δολοφονείται στο ντουζ, γίνεται κι αυτή κάτι σαν μουσικό όργανο. Η παρατεταμένη κραυγή που βγαίνει από το στόμα της και κρατάει αφύσικα πολύ ακούγεται σαν σύνθεση του Λιγκέτι. Το σώμα της νεκρής, γίνεται κι αυτό μουσικό όργανο. Το σώμα της παγώνει, όπως και η έκφρασή της. Μένει, εκεί, σαν άγαλμα που ουρλιάζει, μέσα σε μια χαραμάδα από το ιδιοφυές σκηνικό της παράστασης.

Αυτό που κερδίζει τις εντυπώσεις είναι το σκηνικό. Μοιάζει με ένα φουκωικής εμπνεύσεως «πανοπτικό» της τρέλας του ήρωα. Ένα γυάλινο δωμάτιο, με ξεφτισμένες ταπετσαρίες και όλα τα σημαντικά για τον ήρωα αντικείμενα, καθώς και την ίδια του τη μητέρα. Από ένα κενό στην ξεφτισμένη ταπετσαρία βλέπουμε στο βάθος τη γυναίκα, που κάνει ντουζ με το στρινγκ, αλλά και το φόνο της. Δεν έχει νόημα να προσπαθήσω να περιγράψω, αυτό το εξαιρετικό σκηνικό. Πρέπει να δείτε την παράσταση, για να το καταλάβετε. Εκείνο που μπορώ να πω, είναι ότι το εμπνευσμένο σκηνικό, που έστησε η Δανάη Χατζάκη, είναι τόσο λειτουργικό και τόσο σημαντικό για το έργο, που μπαίνει στα μονοπάτια της σκηνοθεσίας.

Το άλλο στοιχείο που κάνει την παράσταση ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, είναι τα έξυπνα παιχνίδια με το φως και τον ήχο. Δημιουργούν σασπένς, ένταση, υπογραμμίζουν την εξέλιξη, αλλά και άλλα στοιχεία του έργου. Κυρίως, όμως, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της συνολικής εικαστικής και της αναπαραστατικής σύνθεσης.

Στα ατού τις παράστασης σίγουρα δεν συμπεριλαμβάνω εγώ τουλάχιστον τις ερμηνείες των πρωταγωνιστών, οι οποίες μου φάνηκαν μέτριες. Ιδίως ο Χάρης Ασημακόπουλος στον κεντρικό ρόλο, τον οποίο έχουμε ταυτίσει τον μέγα (psycho) Άντονι Πέρκινς, σε καμία περίπτωση δεν ενθουσιάζει με το παίξιμό του.

Μια άλλη κριτική, που έχει διατυπωθεί, είναι πως θεωρείται άσκοπη και κουραστική την προσπάθεια να αναπαρασταθεί η αστυνομική πλοκή της ιστορίας. Σε αυτό εγώ δε συμφωνώ. Νομίζω ότι η αφήγηση του story έπρεπε να υπάρχει, γιατί εξηγεί κάποια σημεία, που ίσως να μην τα έχουν καταλάβει ακόμα και αυτοί που είδανε την ταινία του Χίτσκοκ. Και τα εξηγεί αρκετά καλά, αν και συνήθως το θέατρο σε αυτό το κομμάτι υστερεί σε σχέση με τον κινηματογράφο.

Γενικά, η παράσταση ήταν ουσιαστική, ενδιαφέρουσα και σύγχρονη. Θεωρώ ότι προσθέτει και κάτι ακόμα, σε ένα θέμα ήδη χιλιοειπωμένο, όπως το Ψυχώ του Χίτσκοκ, γεγονός που από μόνο του αποτελεί άθλο σκηνοθετικό. Και σε αντίθεση με οποιαδήποτε άλλη μεταφορά κινηματογραφικού αριστουργήματος στο θέατρο έχω δει φέτος, η συγκεκριμένη παράσταση έχει οπωσδήποτε λόγο ύπαρξης!

Γιώργος Σμυρνής

Πληροφορίες για τις ημέρες και ώρες των παραστάσεων