Η ATOPOS “βρυχάται”: “Είμαστε αναρχικοί, δεν μας ενδιαφέρουν οι βιτρίνες”

Τι ακριβώς θα δει και τι θα κάνει ο επισκέπτης της “Arrrgh!”;

Σ.Φ.: Τα εκθέματα περιλαμβάνουν ρούχα, μάσκες, κατασκευές, installations, σχέδια, μικροαντικείμενα κ.ά., που έχουμε συγκεντρώσει από καλλιτέχνες απ’ όλο τον κόσμο. Έχουν προγραμματιστεί και διάφορα workshops για ενήλικες και παιδιά, διαλέξεις και performances, όλα με κεντρική ιδέα την μελέτη των Χαρακτήρων στην ένδυση.

Ο τίτλος της έκθεσης περιλαμβάνει τη λέξη «μόδα». Σε τι βαθμό τέτοιου είδους «τερατώδεις» δημιουργίες έχουν περάσει στην πασαρέλα;

Σ.Φ.: Αυτά που θα δείξουμε, υπάρχουν πολύ καιρό τώρα. Οι ιδέες αυτών των καλλιτεχνών έχουν περάσει στην πασαρέλα, αλλά κανείς μέχρι τώρα δεν είχε κάνει μια σχετική μελέτη, κι έτσι η ATOPOS πρωτοτυπεί διεθνώς. Εμάς μας ενδιαφέρει περισσότερο το ανθρώπινο σώμα και οι μορφές που μπορεί να πάρει, παρά η μόδα όπως την χειρίζεται το σύστημα.

Μπορεί να περάσει και στην καθημερινότητα η αισθητική και η φιλοσοφία που προτείνουν αυτοί οι καλλιτέχνες;
Σ.Φ.: Είναι ήδη εδώ. Κοιτάξτε π.χ. το γκραφίτι. Είναι μια γενιά εκεί έξω, που δεν εκφράζεται σαν τη δική μου γενιά. Ντύνονται όπως θέλουν. Δεν υπάρχουν κανόνες, dress codes, όπως παλιά. Πολλοί φοράνε και μάσκες και εκφράζουν αυτό που έχουν μέσα τους και το οποίο θα ντρέπονταν να δείξουν χωρίς τη μάσκα. Στο Λονδίνο, το Παρίσι, τη Νέα Υόρκη, όχι μόνο τα νέα παιδιά, αλλά και οι μεγαλύτεροι εκφράζουν έτσι τις φαντασιώσεις τους. Είναι μια έκφραση του τι έχεις μέσα σου.

Αυτό που κάνει π.χ. η Lady Gaga ή η Bjork, πιστεύετε ότι είναι αυθόρμητο και αυθεντικό; Κινούνται στο ίδιο μήκος κύματος με τους καλλιτέχνες που παρουσιάζει η έκθεση;

Σ.Φ.: Η τέχνη των καλλιτεχνών που παρουσιάζουμε, είναι η επιτομή αυτού που κάνει η Lady Gaga. Βέβαια εκείνη κάνει art to shock. Και ίσως να είναι ξεπερασμένη κιόλας. Τη θεωρώ ξεπερασμένη γιατί την βλέπεις και δεν ακούς πια τα τραγούδια της, περιμένεις να δεις performance. Η Μαντόνα για μένα είχε πιο πολύ στυλ και διάρκεια. Η Lady Gaga την αντιγράφει αρκετά, αλλά δεν θα είναι στα 50 της αυτό που είναι η Μαντόνα τώρα.

(Ο Βασίλης Ζηδιανάκης έρχεται για να μπει στην κουβέντα ακριβώς τη στιγμή της αναφοράς στην εκκεντρική σταρ και γελάει με το timing)

Β.Ζ.: Εμένα η Lady Gaga μ’ αρέσει πάρα πολύ, είναι ένα φαινόμενο του καιρού και έχει πάρα πολλή σχέση με το θέμα της έκθεσης. Όπως και η Bjork με τις μεταμορφώσεις.

Σ.Φ.: Για μένα η Bjork είχε πιο πολλή ποιότητα. Με τον τρόπο της έκανε πιο τολμηρά πράγματα. Πήγε στα Όσκαρ ντυμένη κύκνος!

Πιστεύετε ότι όλο αυτό προκύπτει από μια πιο «δημοκρατική» στάση της κοινωνίας απέναντι στο Διαφορετικό; Έχει να κάνει δηλαδή μόνο με τα ρούχα ή επεκτείνεται και σε άλλους τομείς;

Σ.Φ.: Όλοι μέσα μας έχουμε ένα τέρας, που θα ήθελε να εκφραστεί αλλιώς, αλλά είμαστε συγκρατημένοι επειδή η κοινωνία ή ο κύκλος του καθενός δεν το «εγκρίνει». Από κει και πέρα, αυτό που συμβαίνει, είναι ότι προκύπτουν διαφορετικές μορφές έκφρασης, επιθυμιών, διεκδικήσεων. Δείτε γύρω μας: η οικολογία, οι εξεγέρσεις, η ηλεκτρονική ανωνυμία και πολλά άλλα είναι τέτοιες μορφές έκφρασης.

Κάποτε νομίζαμε ότι στον 21ο αιώνα θα υπήρχε περισσότερη ομοιομορφία στην ένδυση, υπήρχε ένα κοινό φουτουριστικό πρότυπο. Τώρα βλέπουμε το αντίθετο, ποικιλία δηλαδή, τουλάχιστον σύμφωνα με ό,τι προτείνουν οι συγκεκριμένοι σχεδιαστές και καλλιτέχνες…

Σ.Φ.: Όλα αυτά είναι κύκλοι. Έβλεπα τώρα σε κάτι εφημερίδες τις πασαρέλες που βγήκαν για το φθινόπωρο και τον χειμώνα. Όλοι οι άνδρες φορούσαν κοστούμια και πουκάμισα. Ήδη αρχίζει και γυρίζει.

Β.Ζ.: «Μόδα» είναι μια καταπληκτική λέξη που έχει χάσει την σημασία της. «Μόδα» είναι τρόπος, σε όλα τα πράγματα, mode, αναφέρεται στην ανάγκη για αλλαγή. Η αλλοίωση της έννοιας οφείλεται στο σύστημα της βιομηχανίας, που είναι τρομακτικό και για τους ίδιους τους σχεδιαστές. Εμείς το βλέπουμε από τη μεριά του δημιουργού. Μια πολύ προσωπική και δυνατή στιγμή, ήταν όταν γνώρισα τον Issey Miyake το 2003. Από τις πρώτες κουβέντες που μου είπε, ήταν ότι αποσύρθηκε το 2000 γιατί το θεωρούσε απάνθρωπο ένας σχεδιαστής να κάνει δύο συλλογές το χρόνο, συν τις παράλληλες κολεξιόν κάτω από το ίδιο brand. Είναι σαν να κάνεις πρωταθλητισμό. Αποσύρθηκε ο ίδιος, φυσικά το brand παρέμεινε. Η Comme Des Garcons μπορεί και το κάνει ακόμα, και είναι ό,τι πιο σπουδαίο υπάρχει στον χώρο, διαρκώς δημιουργεί κάτι καινούργιο.

Σ.Φ.: Υπάρχει και μια ταινία για μία βδομάδα στη ζωή του Καρλ Λάγκερφελντ, που δείχνει ότι όλα, μα όλα, τα κάνει ο ίδιος!

Β.Ζ.: Έτσι όπως έχει γίνει η μόδα με τις δύο κολεξιόν ανά σαιζόν, τις παράλληλες σειρές κ.λ.π., έχει δημιουργηθεί μια ολόκληρη βιομηχανία. Αλλά δεν στηρίζεται στο πουθενά. Στηρίζεται στην έμφυτη ανάγκη του ανθρώπου για αλλαγή, για επαναπροσδιορισμό του εαυτού με πολλούς τρόπους. Η εικόνα του είναι ίσως το πιο εύκολο πράγμα που μπορεί να αλλάξει, δημιουργώντας ενδυματολογικούς κώδικες. Κατά τα άλλα, σιχαίνομαι το σύστημα της μόδας, τον τρόπο με τον οποίο όλοι αντιμετωπίζουν τη μόδα και τον βαθμό στον οποίο ασχολούμαστε. Αλλά καταλαβαίνω απόλυτα την ανάγκη του ανθρώπου για συνεχή αλλαγή.

Ποιες είναι οι σκέψεις σας για τις αντιδράσεις του τύπου «αυτό δεν είναι μόδα, δεν μπορεί να φορεθεί»;

Β.Ζ.: Φυσικά κάποιος δεν μπορεί να βγει έτσι έξω. Θέλουμε όμως να είμαστε τόσο ανοικτοί, να έρθει ο κόσμος στην έκθεση, ακόμα και να πει ότι είναι βλακείες όλ’ αυτά ή πως είναι υπέροχα. Θα σας πω για μια εμπειρία μου το 2004, όταν είδα για πρώτη φορά ένα ντεφιλέ του Μπέρναρντ Βίλελμ. Η πρώτη μου αντίδραση ήταν ότι πρόκειται για το πιο κιτς πράγμα που έχω δει στη ζωή μου. Δεν το άντεχα, ήταν σαν να μου το ’χανε πετάξει στη μούρη. Έφυγα από το ντεφιλέ, πήγα σπίτι. Την άλλη μέρα δεν βγήκα καθόλου, δεν μπορούσε να φύγει από το μυαλό μου. Γινόταν μετάλλαξη μέσα μου, για να αποδεχτώ τελικά αυτή τη δουλειά, και να αισθανθώ ότι με ενδιαφέρει. Όχι να καταλάβω τι ήθελε να κάνει ο σχεδιαστής, ποτέ δεν μ’ ενδιαφέρει αυτό. Πιστεύω ότι η παρερμηνεία των πραγμάτων δημιουργεί την πραγματική επικοινωνία. Δεν μ’ ενδιαφέρει καθόλου τι θέλει να πει ο ποιητής, ο ζωγράφος, κ.ο.κ., είμαστε όλοι καλλιτέχνες μέσα μας. Πολλά από αυτά που παρουσιάζουμε, δεν είναι του δικού μου γούστου. Μπορεί αρχικά κάτι να το κοροϊδεύουμε, αλλά όταν το δούμε μαζί με τα υπόλοιπα εκθέματα, να βγει ως το πιο ωραίο, και είναι καταπληκτικό αυτό.

Σ.Φ.: Ως ATOPOS, είμαστε λίγο «αναρχικοί». Δεν μας ενδιαφέρουν οι βιτρίνες, θέλουμε άμεση επαφή με τον θεατή και το έκθεμα, μας ενδιαφέρουν καινούργιοι χώροι και τρόποι παρουσίασης.

Β.Ζ.: Μας αρέσει λοιπόν το ενδεχόμενο ότι μπορεί να έρθει και το fashion victim ή η κυρία που νομίζει ότι θα δει ταγιεράκια. Εκεί αρχίζει η ανατροπή. Η συγκεκριμένη έκθεση δεν έχει να κάνει με το τι φοριέται, αλλά με το τι προτείνουν σήμερα οι σχεδιαστές όχι για να φορεθεί, αλλά σχεδόν σαν ένα είδος τέχνης. Γιατί η μόδα έχει γίνει τέχνη που εκφράζει βαθύτερες επιθυμίες, φόβους, κ.λ.π. Ένας από τους λόγους για τους οποίους οι δημιουργοί τα παρουσιάζουν έτσι στις πασαρέλες, είναι γιατί φτιάχνουν έναν κόσμο, ένα παραμύθι, που θέλουν να σου μείνει, που θα εκφράζει το «άρωμα» της συλλογής. Τα τελευταία χρόνια, πολλοί δημιουργούν αυτού του τύπου τους Χαρακτήρες, που καλούνται να επικοινωνήσουν μ’ εμάς όπως ένα έργο τέχνης, όπως ένα ποίημα. Παρόλο που τα ρούχα είναι φτιαγμένα για να πουληθούν.

Οι καλλιτέχνες που παρουσιάζετε εσείς στην “Arrrgh!”, είναι κυρίως σχεδιαστές μόδας που κάνουν ντεφιλέ ή εικαστικοί καλλιτέχνες που φτιάχνουν και ρούχα αλλά κινούνται έξω από τη βιομηχανία της μόδας;

Β.Ζ.: Δεν μπορείς να πεις ποιος είναι καλλιτέχνης και ποιος σχεδιαστής μόδας. Συνήθως ο κόσμος θέλει να οριοθετεί τα πάντα. Η ATOPOS θέλει να δείξει τα ενδιάμεσα, τις ρωγμές των πραγμάτων, δεν θέλει να δώσει απαντήσεις, αλλά να θέσει ερωτήματα.

Σ.Φ.: Πολλά από αυτά τα παιδιά είναι σε επίπεδο διεθνές, δουλεύουν στο εξωτερικό, και έχουν χαρεί πάρα πολύ που βρέθηκε κάποιος στην Ελλάδα να τους αναγνωρίσει.

Β.Ζ.: Έχουμε αναπτύξει μια προσωπική σχέση με τα παιδιά αυτά, μιλάμε καθημερινά στο ίντερνετ, στο Skype. Πολλές από τις δημιουργίες που θα παρουσιαστούν, σώθηκαν χάρη στην έκθεση, γιατί αλλιώς θα είχαν πεταχτεί ή θα είχαν μπει σε αρχεία. Από την άλλη πλευρά όμως η εφήμερη ύπαρξή τους έχει να κάνει με την μοναδικότητα, το momentum, αυτό είναι η τέχνη και έτσι είναι και η ζωή.

Σ.Φ.: Οι γκαλερί εδώ στην Αθήνα δεν ενδιαφέρονται, ίσως ούτε ξέρουν αυτή τη δουλειά. Γεννήθηκα στο εξωτερικό, ζούσα στο Λονδίνο, κι εκεί κάνουν το αντίθετο. Ήθελα να προσφέρω κάτι στην πατρίδα με την εμπειρία που είχα μαζέψει από την Αγγλία, και το βρήκα στην ATOPOS. Στην Ελλάδα υπάρχουν γκαλερί και συλλογές που τις ξέρουν όλοι, αλλά όχι αυτό που κάνουμε εμείς εδώ. Η Ελλάδα «κόλλησε» με τον Φασιανό κι όλους αυτούς. Η ATOPOS έχει βάλει την Αθήνα στο τοπίο των διεθνών εικαστικών δρωμένων, είμαστε όχι μόνο μέσα στα πράγματα, αλλά κάποιες φορές και μπροστά από τα πράγματα. Είμαστε οργανωμένοι, τηρούμε τα deadlines, θέλουμε να δείξουμε πως η Ελλάδα δεν είναι μόνο της τελευταίας στιγμής.

Β.Ζ.: Αυτά που κάνουμε, είναι πολύ διαφορετικά από τις συνήθεις μουσειακές εκθέσεις. Πιστεύω ότι το μουσείο είναι ο πιο δημοκρατικός χώρος σήμερα, και θα ’πρεπε εκεί μέσα να έρχονται τα πιο καινούργια πράγματα.

Η ATOPOS ετοιμάζει ακόμα το βιβλίο “Not A Toy – Fashioning Radical Characters”, που θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Pictoplasma, που εδρεύουν στο Βερολίνο. Ο οίκος ασχολείται 15 χρόνια με το φαινόμενο του character design, και αυτή θα είναι η πρώτη εξωτερική τους συνεργασία. “Not A Toy” είναι η φράση που γράφεται πάνω στα vinyl toys, για να καταδείξει ότι δεν πρόκειται για κοινά παιχνίδια αλλά για συλλεκτικά αντικείμενα.