Blitz: «Δεν πιστεύουμε καθόλου στις προηγούμενες γενιές!»
“Avant garde” σημαίνει εμπροσθοφυλακή κι είναι όρος της στρατιωτικής ορολογίας. Ένα στράτευμα χωρίζεται σε 3 μέρη: την εμπροσθοφυλακή, το κυρίως σώμα και την οπισθοφυλακή. Καθώς ο εχθρός μπορεί να παραμονεύει κάπου μπροστά, ο στρατός στέλνει πρώτα μια μικρή μόνο δύναμη, την εμπροσθοφυλακή, την avant garde, να εκτεθεί στα πυρά, για να μην καταστραφεί ολόκληρος. Κι αυτοί που πάνε πρώτοι είναι σίγουρα οι πιο θαρραλέοι απ’ όλους!Ο όρος πέρασε στην τέχνη και αναφέρεται εδώ και πολλά χρόνια στους δημιουργούς, που κάνουν πρώτοι τα επαναστατικά βήματα, πάνε κόντρα στα κυρίαρχα αισθητικά ρεύματα και αδιαφορούν για την απήχηση στο κοινού.Αυτή τη στιγμή, δε νομίζω ότι υπάρχει θεατρική ομάδα που να αξίζει να αποκαλείται avant garde περισσότερο από τους Blitz. Είναι μία ομάδα τριών ηθοποιών (του Γιώργου Βαλαή, της Αγγελικής Παπούλια και του Χρήστου Πασσαλή) των οποίων τα όνειρα δεν καλύπτονταν από την «πεπατημένη». Και αποφάσισαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους το 2004, για να εξερευνήσουν το τι σημαίνει θέατρο σε όλες τις πλευρές του στον 21ο αιώνα.Συνέντευξη στον Γιώργο Σμυρνή
Τώρα παρουσιάζουν την παράσταση ΓΑΛΑΞΙΑΣ στο ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, η οποία είναι ό,τι πιο τρελό έχω δει φέτος!
Επί τέσσερις ώρες οι Blitz με τη βοήθεια μερικών ακόμα συνεργατών, κρατάνε από μια πινακίδα ο καθένας, στην οποία γράφουν το όνομα ενός νεκρού. Μετά ο ηθοποιός δηλώνει πως είναι ο πεθαμένος, του οποίο το όνομα κρατάει γραμμένο (π.χ. «Είμαι ο Χίτλερ»), από τι πέθανε («αυτοκτόνησα κτλ») και τι του έλειψε από τη ζωή («η Γερμανία» κτλ). Αυτό γίνεται- με διαφορετικά ονόματα- επί 4 ώρες.
Ακούγεται κουραστικό, αλλά είναι πολύ εθιστικό, καθώς δεν είναι μόνο τραγικό, αλλά και αστείο. Οι ηθοποιοί δεν μιλάνε μόνο εξ’ ονόματος νεκρών ανθρώπων, αλλά και αντικειμένων που χάθηκαν, καταστημάτων που κλείσανε, φράσεων, που έχουν σβήσει όπως ο «τουμπανόσαυρος», το «τζαμάουα». Κυρίως όμως σε εξιτάρει είναι η βαθιά -και ξεγυμνωμένη από κάθε φλυαρία- αναζήτηση του τι είναι ζωή και άνθρωπος, όσο και του τι μπορεί η τέχνη να πει για όλα αυτά.
Οι Blitz είναι οι αρχιτέκτονες του επαναστατικού στον 21ο αιώνα. Και η αρχιτεκτονική τους είναι συνάμα φουτουριστική και λιτή.
Από την άλλη, βέβαια, αυτό που εκτιμάς είναι η πρωτοτυπία της ιδέας και κάποιες γνώσεις ιστορίας. Το ταλέντο δεν είναι απαραίτητο στην συγκεκριμένη δουλειά των Blitz. Κι ίσως έτσι να αδικούν τους εαυτούς τους, γιατί έχουν αποδείξει ότι είναι εξαιρετικά ταλαντούχοι.
Δύο από τους Blitz, ο Γιώργος Βαλαής και η Αγγελική Παπούλια (την οποία έχουμε δει και στο υποψήφιο για όσκαρ έργο του Λάνθιμου) μας μίλησαν για την συνύπαρξή τους, την προσπάθειά τους να ορίσουν το θέατρο στον 21ο αιώνα, την παράσταση ΓΑΛΑΞΙΑΣ και … τον Κυνόδοντα
Τι σας έκανε να οργανώσετε την ομάδα Blitz και ποια είναι τα καλλιτεχνικά σας πιστεύω;
Αγγελική Παπούλια: Είχαμε δουλέψει και οι τρεις στο θέατρο γενικά, με διάφορους σκηνοθέτες. Και ήμασταν και πάρα πολύ απογοητευμένοι από όσους σκηνοθέτες και σε όσα θέατρα είχαμε δουλέψει πριν. Κι είχαμε μία μεγάλη ανάγκη να φτιάξουμε μία συνθήκη ή μία πλατφόρμα, στην οποία να μπορούμε να έχουμε εμείς όλη την ευθύνη και να είμαστε πιο ολοκληρωμένοι καλλιτεχνικά.
Γιώργος Βαλαής: Θέλαμε να αποκολληθούμε από την ιδιότητα του ηθοποιού και να πάμε σε κάτι πιο ολοκληρωμένο. Θέλαμε να δούμε το θέατρο πιο συνολικά, σαν τέχνη.
Α.Π.: Επίσης, επειδή είμαστε υποψήφιοι του χρόνου ένα μεγάλο βραβείο που στο παρελθόν το έχουν πάρει διάφοροι σπουδαίοι καλλιτέχνες, έπρεπε να φτιάξουμε ένα φάκελο να τους στείλουμε και κάπως έπρεπε να ορίσουμε τι κάνουμε. Και είπαμε να ψάξουμε και να καταλάβουμε τι μπορεί να σημαίνει θέατρο στον 21ο αιώνα στην πόλη που ζούμε. Και πέρα από τα μεγάλα κλασικά κείμενα, τα οποία υπάρχουν και θα υπάρχουν, ψάχνουμε μέσα από ποιόν άλλον τρόπο μπορούμε να εκφραστούμε.
Το μοτίβο της τελευταίας σας παράστασης το έχετε δει κάπου, ή είναι αποκλειστικά δική σας επινόηση;
Γ.Β: Ήταν δική μας επινόηση. Το δοκιμάσαμε μία φορά σε μία πρόβα του «Φάουστ» (σ.σ.: βλέπε και video με σκηνές της παράστασης), για τη σκηνή της νύχτας της Βαλπούρνης, που είναι όλοι νεκροί. Αλλά επειδή είχαμε έναν χρονικό περιορισμό, να είναι μισάωρη η σκηνή, ενώ έπρεπε οπωσδήποτε να αφηγηθούμε και κάποια γεγονότα, την εγκαταλείψαμε αυτή την ιδέα. Αργότερα, αποφασίσαμε να πραγματοποιήσουμε αυτή την ιδέα, γιατί μέσα από τις πρόβες είδαμε ότι ταιριάζει σε αυτό που θεωρούμε θέατρο του 21ου αιώνα. Δεν είναι μακάβρια. Βγάζει κάτι γι’ αυτό που πιστεύουμε ότι είναι η ζωή.
Στην παράσταση εκτός από ανθρώπους «κηδεύετε» και φράσεις, παγωτά, καταστήματα, ραψωδίες… Τι θέλετε να δείξετε με αυτό;
Α.Π: Δεν βλέπουμε τον κόσμο μόνο ανθρωποκεντρικά. Μέσα σε αυτό που λέμε ζωή είναι όλα μέσα. Δεν είναι μόνο οι προσωπικότητες… Φράσεις που χάνονται, καταστήματα που κλείνουν ή παραλίες που γίνονται κάτι άλλο. Όλα αυτά είναι ισάξια των ανθρώπων.
Όμως το να χαθεί ένας άνθρωπος, δεν είναι πιο τραγικό από το να χαθεί μια φράση;
Α.Π.: Εγώ δεν το πιστεύω αυτό! Το «Ροντέο» που έκλεισε στο Καλαμάκι το θεωρώ εξίσου σημαντική απώλεια.
Σε μια συνέντευξή σου Γιώργο, λες ότι οφείλουμε να υπογράψουμε τον ιδεολογικό θάνατο κάποιων ανθρώπων, για να αποκηρύξεις ένα σάπιο παρελθόν. Η παράσταση σας έχει να κάνει με την αποκήρυξη του παρελθόντος;
Γ.Β: Δεν αφήνουμε ένα κυρίαρχο συναίσθημα και το προσπαθούμε πάρα πολύ αυτό. Δε θέλουμε να είναι μόνο νοσταλγική ή μόνο συγκινησιακή. Κινούμαστε από το κωμικό μέχρι το τραγικό. Κάθε ζωή έχει μια αξία, ακόμα κι αυτή ενός δολοφόνου. Αυτό που εννοούσα τότε ήταν ότι γενικώς δεν πιστεύω καθόλου στις προηγούμενες γενιές. Πιστεύω στους ανθρώπους της γενιάς μου, παρά σε έναν σοφό γέρο, ο οποίος πρέπει να μου πει την αλήθεια. Αλλά γενικά η παράσταση, σαν κυρίαρχο συναίσθημα, δεν βγάζει μια αποκήρυξη του παρελθόντος.
Τα κείμενα τα σκέφτεστε εκείνη την ώρα, ή τα έχετε έτοιμα από πριν;
Α.Π.: Στις πρόβες που έχουμε κάνει, έχουμε πει διάφορα πρόσωπα ή πράγματα… Δεν τα μαθαίνουμε απ’ έξω. Αλλά σε πολλά πρόσωπα ή πράγματα βγαίνει εκείνη τη στιγμή κάτι καινούριο. Επίσης, μπορεί να είναι κάποιο πρόσωπο ή αντικείμενο, που δεν το έχουμε ξαναπεί ποτέ στις πρόβες, να το σκεφτώ εκείνη τη στιγμή πάνω στην σκηνή.
Μοιράζετε επίσης κόκκινο κρασί στους θεατές κατά τη διάρκεια της παράστασης. Γιατί κρασί και γιατί κόκκινο;
Γ.Β: Δεν το έχουμε σκεφτεί συμβολικά. Δεν μας αρέσει ο συμβολισμός. Μας αρέσει το κόκκινο κρασί, πάντως. Το θεωρούμε καλύτερο από το άσπρο.
Α.Π.: Είναι ωραίο και σαν συνθήκη. Γιατί κρατάει 4 ώρες- είναι ωραίο ηθοποιοί και θεατές να πίνουνε. Είναι χαλαρωτικό.
«Η κάθε εποχή έχει την τέχνη που της αξίζει!»
Σε μια συνέντευξή σου Γιώργο έλεγες ότι ούτε το 2004 ήμουν απαισιόδοξος, ούτε το 2010 είμαι απαισιόδοξος, γιατί η σημερινή κρίση είναι αληθινή, ενώ η προηγούμενη ευμάρεια ήταν πλαστή.
Γ.Β.: Δεν πιστεύω ότι η ευτυχία είναι αποτέλεσμα της απόκτησης χρημάτων. Το ότι παλιότερα ο καπιταλισμός λειτουργούσε και είχαμε όλοι κάποια χρήματα, δε μας έκανε αυτόματα πιο ευτυχισμένους. Εννοούσα και εννοώ ότι δεν θέλω να δέσω τη ζωή μου στο άρμα ότι ευτυχία σημαίνει χρήμα.
Θεωρείτε ότι η τέχνη είναι παιδί ταραγμένων εποχών; Ευνοείται σε συνθήκες κρίσης;
Γ.Β.: H πορεία της ιστορίας αυτό έχει δείξει μέχρι τώρα. Όταν τα πράγματα πηγαίνουν καλά, η τέχνη αποκτά έναν περισσότερο διακοσμητικό ρόλο. Τα ερεθίσματα, σε εποχές κρίσης, είναι πολύ πιο δυνατά. Η κάθε εποχή έχει την τέχνη που της αξίζει! Όταν τα πράγματα είναι ταραγμένα, οι καλλιτέχνες ψάχνουν να βρουν νέες φόρμες, να πουν πιο ταραγμένες ιστορίες για το ανθρώπινο, γίνονται πιο ριψοκίνδυνοι.
Α. Π.: Υποτίθεται ότι σε περιόδους κρίσης έχεις πιο δυνατές εικόνες. Αλλά εγώ δεν το πιστεύω πολύ. Νομίζω ότι και σε εποχές καλές οφείλεις να μην είσαι διακοσμητής.
Σε μια συνέντευξή σου Γιώργο χρησιμοποιούσες μια φράση του Bacon: «Γεννιόμαστε- ζούμε- πεθαίνουμε… Αυτό είναι όλο».
Γ. Β.: Αυτή η φράση ακούγεται λίγο κυνική, αλλά σημαίνει πως επειδή είναι γνωστό το τέλος της ζωής μας, αυτό που έχει σημασία είναι το ΤΩΡΑ. Επειδή υπάρχει ο θάνατος, η ζωή αποκτά μεγάλη αξία.
«Ο Κυνόδοντας βγήκε εκτός Ελλάδας, γιατί είναι μια πολύ καλή ταινία!»
Αγγελική, έχεις δουλέψει και στο «Σπιρτόκουτο» του Οικονομίδη και στον «Κυνόδοντα» του Λάνθιμου, δύο από τα «προχωρημένα» ελληνικά κινηματογραφικά. Ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ των δύο αυτών σκηνοθετών;
Α.Π.: Μια διαφορά στον τρόπο που δουλεύουν. Με τον Οικονομίδη είχαμε δουλέψει πιο πολύ στο να εκφράζουμε. Η δουλειά του Σπιρτόκουτου ήταν πολύ εκφραστική, πολύ εξωστρεφείς οι χαρακτήρες. Τα λέγανε όλα φάτσα φόρα, παίζανε ξύλο. Ενώ με το Λάνθιμο η δουλειά που είχαμε κάνει ήταν πώς να μην εκφράζουμε συναισθήματα, καταστάσεις. Να είμαστε αρκετά ουδέτεροι στην έκφραση. Τελείως αντίθετοι αυτοί οι δύο τρόποι δουλειάς.
Πώς εξηγείς την διεθνή απήχηση του Κυνόδοντα;
Α.Π.: Θεωρώ ότι είναι μια πολύ καλή ταινία, οπότε είναι φυσικό που την πρόσεξαν κι εκτός Ελλάδας. Και θεωρώ ότι το θέμα που έχει αφορά οποιαδήποτε δυτική κοινωνία. Δεν είναι μόνο ντόπιο.
Και σαν τεχνοτροπία;
Α.Π.: Δεν ξέρω αν το κοινό προτιμάει μια τεχνοτροπία. Αν κάποια ταινία ακολουθεί μια τεχνοτροπία και είναι πιστή σε αυτήν μέχρι το τέλος κερδίζει.
Σε κάποια άλλη συνέντευξή σου λες «ελπίζω να μην έχω τόση ανάγκη τα χρήματα, ώστε να κάνω τηλεόραση». Ισχύει ακόμα αυτή η δήλωση;
Α.Π.: Δε θέλω να κάνω τηλεόραση. Είμαι κάθετη κι ελπίζω να μην φτάσω ποτέ να κάνω. Αλλά τώρα πια ξέρω ότι δε θα κάνω… Απλά θα βρω κάποιον άλλο τρόπο να βγάζω λεφτά και θα τελειώσει εκεί το θέμα!
