Φεστιβάλ Αθηνών – ΝΑΡΚΗ-S.O.S. :Αντίδοτο κατά της αϋπνίας!

Η παράσταση Νάρκισσος της σκηνοθέτιδας Ελένης Πέγκα, που ανέβηκε στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών, αναδεικνύει με χαρακτηριστικό τρόπο και τις δύο σημασίες της λέξης «νάρκη». Αυτό γιατί και ναρκώνει τον θεατή, αλλά και του προκαλεί το συναίσθημα ότι την «πάτησε» που επέλεξε να την παρακολουθήσει!

Το έργο είναι ένας μονόλογος, τον οποίο απαγγέλλει ο πολυπράγμων ηθοποιός Άγγελος Παπαδημητρίου. Κι επίσης έχει 20 άντρες εθελοντές, οι οποίοι έχουν απαλλαγεί από τα ρούχα τους- αυτό το «άσκοπο περιτύλιγμα» του ανθρώπινου σώματος, που «κρύβει τον πραγματικό εαυτό μας» κτλ- και κάνουν μπάνιο ο καθένας με τη σειρά του σε μία ντουζιέρα αποδυτηρίων, που είναι το σκηνικό της παράστασης.

Ο γέρο Νάρκισσος Παπαδημητρίου είναι ένας καθαριστής με μπλέ στολή και κρατάει μια σφουγγαρίστρα, με την οποία καθαρίζει τα απόνερα που αφήνουν οι λουόμενοι. Ενίοτε παίρνει και λίγο «μάτι» τα γυμνά κορμιά των ανδρών. Μετά, ξαπλώνει στα πλακάκια των αποδυτηρίων. Εκεί, όπως ο μυθολογικός Νάρκισσος χάζευε την μορφή του στα νερά του ποταμού και την ερωτεύθηκε, έτσι χαζεύει κι αυτός την μορφή του στα απόνερα που έχουν μείνει πάνω στα πλακάκια. Μετά, παίρνει ένα μάτσο πηλό και πλάθει ένα πρόσωπο. Μετά, κάθεται πάνω του και παραμορφώνει το γλυπτό του. Και όλη την ώρα εκστομίζει αμέτρητες αμπελοφιλοσοφίες πάνω στην έννοια του ναρκισσισμού.

Ο Νάρκισσος είναι από τις μυθολογικές εικόνες, που θεωρούνται κλειδί για την ψυχαναλυτική θεωρία. Επίσης, είναι μια από τις σημαντικότερες δημιουργίες ενός σπουδαίου ποιητή της αρχαιότητας, του Λατίνου Οβίδιου. Το θέμα λοιπόν έχει υψηλό καλλιτεχνικό ενδιαφέρον. Ωστόσο, δεν μπορώ να πω πως το κείμενο της παράστασης με άγγιξε, ενώ είχα την αίσθηση ότι άκουγα διαρκώς κοινοτοπίες.
 

Ο “Νάρκισσος” και ο Όσκαρ Ουάιλντ
Το παράξενο με το ναρκισσισμό είναι ότι μας οδηγεί στην αγάπη του άλλου με έναν παράδοξο τρόπο. Αυτό δείχνει ένα απ’ τα πιο έξυπνα ανέκδοτα του γνωστού για την φιλαρέσκεια του, όσο και για το ταλέντο του, Όσκαρ Ουάιλντ.

-Όταν πέθανε ο Νάρκισσος, τα αγριολούλουδα ήταν απαρηγόρητα και ζήτησαν από το ποτάμι σταγόνες νερού, για να τον κλάψουν.
-Κι αν όλες οι σταγόνες του νερού μου ήταν δάκρυα, τους απάντησε το ποτάμι, και πάλι δε θα με έφταναν ούτε και μένα για να τον κλάψω- γιατί τον αγαπούσα!
– Και πώς να μην τον αγαπάς, είπαν τα λουλούδια. Ήταν ωραίος!
– Αλήθεια; Ήταν ωραίος; Ρώτησε το ποτάμι.
-Και ποιος το ξέρει αυτό καλύτερα από σένα; Κάθε μέρα έσκυβε και καθρέφτιζε την ομορφιά του στα νερά σου.
-Εγώ τον αγαπούσα, απάντησε το ποτάμι, γιατί σαν έσκυβε πάνω μου, έβλεπα να καθρεφτίζονται πάνω στα μάτια του τα νερά μου…»

Νομίζω ότι το ανέκδοτο του Ουάιλντ αναδεικνύει μια μεγάλη αλήθεια για τον ανθρώπινο ψυχισμό. Μας λέει ότι δεν είναι απαραίτητο να είμαστε σαν τον πανέμορφο έφηβο Νάρκισσο, για να είμαστε ερωτευμένοι με τον εαυτό μας. Ο καθένας αγαπάει αυτό που έχει. Ό,τι και να είναι αυτό. Ωραίο ή άσχημο για τους άλλους, για τον εαυτό του είναι πάντα υπέροχο! Κι αγαπάμε τελικά αυτούς που μας κάνουν να αγαπήσουμε τον εαυτό μας.

Και στο “Νάρκισσο” της Πέγκα, ο Άγγελος Παπαδημητρίου είναι ο τελευταίος που θα είχε κανείς στο μυαλό του για να αποτυπώσει το συγκεκριμένο χαρακτήρα. Ωστόσο, μας λέει η παράσταση ότι νάρκισσος μπορεί να είναι ο οποιοσδήποτε και ότι ο καθένας μας έχει δικαίωμα να αγαπήσει τον εαυτό του.
Αυτά σε σχέση με τον πάντα επίκαιρο Όσκαρ Ουάιλντ.

Τώρα, όσον αφορά την παράσταση, η σκηνοθεσία ενδιαφέρθηκε κυρίως να δείξει 20 γυμνούς άντρες να κάνουν μπάνιο. Νομίζω πως ο μονόλογος ήταν για τα προσχήματα, για να υποδηλώσει ότι υπάρχει και έργο, εκτός από την παρέλαση αντρικού στριπτίζ. Παρ’ όλα αυτά, δεν θεωρώ πως η παράσταση ήταν προκλητική.

Ίσως η ντουζιέρα να θέλει να υποδηλώσει ότι ο Νάρκισσος έβλεπε τον εαυτό του στο νερό, ενώ οι 20 γυμνοί πλένονταν με νερό. Τα αποδυτήρια ήταν αποδυτήρια γυμναστηρίου. Ένα σχόλιο για την γυμναστική και τον αθλητισμό, που δείχνει τις ναρκισσιστικές τάσεις των ανθρώπων (η αιώνια επιδίωξη του τέλειου σώματος, που όμως είναι φθαρτό). Φθαρτός είναι και ο πηλός που χρησιμοποιεί ο ηθοποιός. Από πηλό φτιάχτηκε ο Αδάμ…

Νομίζω, πάντως, ότι ο Νάρκισσος είναι ένα έργο που δεν θα πρέπει να πάρουμε στα σοβαρά. Ίσως αυτή να είναι και η γοητεία του. Μας λέει ότι δεν πρέπει να παίρνουμε στα σοβαρά τον εαυτό μας, αλλά να τον αγαπάμε έτσι κι αλλιώς. Αλλά σαν έργο τέχνης δεν με έπεισε ιδιαίτερα, ενώ ήταν κουραστικό.
 
Γιώργος Σμυρνής