Spectacle των Vasistas: “Ζωή- Οδηγίες χρήσεως”

Μέρος του project αποτελούσε η παρακολούθηση των πινάκων από τους θεατές. Εμένα, αυτή η ζωγραφική δεν με συγκίνησε ιδιαίτερα. Κατά την διάρκεια της περιήγησης των θεατών στην έκθεση, οι ηθοποιοί κάνουν την εμφάνισή τους ανάμεσα στο κοινό τους, περπατώντας με συγκεκριμένες τροχιές, χωρίς να σταματούν να κοιτάξουν τους πίνακες του Γεωργίου.

Κάποια στιγμή, δίνεται η οδηγία στο κοινό να καθίσει στις θέσεις του και να παρακολουθήσει την παράσταση.

Οι Vasistas προσπάθησαν να δείξουν τους μηχανισμούς εκπαίδευσης του ατόμου στην καθημερινότητα. Οι ηθοποιοί εκτελούσαν μηχανικά σχεδόν, μαθαίνοντας να κρατούν αποστάσεις από το συναίσθημά τους, εντολές από κάποιον άλλο ηθοποιό. Ο έρωτας, οι απαγορεύσεις, τα ένστικτα που συγκρούονται με τους μηχανισμούς καταπίεσης τους μέσα από ένα πλαίσιο αμοιβών και τιμωριών, κοντά στα πρότυπα της ψυχολογικής θεωρίας του συμπεριφορισμού, διαμορφώνουν χαρακτήρες και συμπεριφορές.

Η παράσταση, την οποία έστησε η ευρηματική Αργυρώ Χιώτη, υιοθέτησε μινιμαλιστικούς τρόπους έκφρασης σε όλα τα επίπεδα. Ήταν, ίσως, μία προσπάθεια των Vasistas να επιστρέψουν στα απολύτως βασικά της καλλιτεχνικής έκφρασης

Δεν υπήρχε πάντως τίποτα το μινιμαλιστικό στην ομορφιά της Γαλλίδας Αριάν Λαμπέντ, που έχει κερδίσει φήμη στον κινηματογραφικό χώρο με την ερμηνεία της στο Attenberg. Η ερμηνεία της- η οποία κέρδιζε εκ των πραγμάτων το μεγαλύτερο μέρος της προσοχής- ήταν ένα κράμα αυτοπειθαρχίας και πάθους. Η Λαμπέντ τα δίνει όλα στην σκηνή και καταφέρνει παράλληλα να αποφεύγει την υπερβολή, αλλά και να είναι απολύτως ταυτισμένη με το πνεύμα της παράστασης, που δείχνει την θέληση αλλά και τους σκληρούς μηχανισμούς καταπίεσης της, οι οποίοι εσωτερικεύονται από τον άνθρωπο με ψυχικό κόστος, αλλά σχεδόν αναντίρρητα. Κι οι υπόλοιποι ηθοποιοί, Ευθύμης Θέος, Πέτρος Σταθακόπουλος, και η Νάιμα Καρμπαχάλ ήταν απολύτως μέσα στην παράσταση, της οποίας άλλωστε όλοι τους ήταν συνδημιουργοί.

Δεν υπάρχει κείμενο ή μάλλον το κείμενο φτιάχτηκε μέσα από τις πρόβες. Επίσης, υπάρχει πολύ περπάτημα, αυτοσχεδιασμοί, μηχανικές κινήσεις, οι οποίες σε κάποια σημεία της παράστασης επαναλαμβάνονται σαν να αποτελούν τις νότες μια μουσικής σύνθεσης.

Δεν νομίζω πάντως ότι έγινε κάποιο ιδιαίτερο πάντρεμα της performance με το σκηνικό και τους πίνακες- οι οποίοι, έτσι και αλλιώς, δεν μου άρεσαν. Κι ίσως να ήταν καλύτερα έτσι, διότι οι 5 ηθοποιοί της πειραματικής θεατρικής ομάδας δεν υπέστησαν περιορισμούς στο να καταθέσουν το καλλιτεχνικό τους όραμα στην σκηνή, ενώ ήταν αδύνατον εκ των πραγμάτων να αλλάξουν οι πίνακες του ζωγράφου.

Ίσως το μόνο σημείο που η ζωγραφική του σκηνικού έρχεται σε έναν διάλογο με την performance των Vasistas είναι προς το φινάλε, όταν, έπειτα από οδηγίες, ο κάθε ηθοποιός ερμηνεύει μια πόζα. Η συγκεκριμένη σκηνή, ομολογώ, πως μου έφερε στο μυαλό μια ατάκα από το Velvet Goldmine του Todd Haynes, την ταινία φόρο τιμής στο Glam Rock του David Bowie, όσο και στην καλλιτεχνική παράδοση του Oscar Wilde: “Το πρώτο μας καθήκον είναι να υιοθετήσουμε μια πόζα. Και το δεύτερο καθήκον… δεν έχει ακόμα βρεθεί!”

Η απόδοση της πόζας από τους ηθοποιούς του Spectacle δίνει ίσως μια απάντηση στο γιατί δεν έχει ανακαλυφθεί ακόμα το δεύτερο καθήκον. Οι “αδέξιες” προσπάθειες τους να υιοθετήσουν την πόζα τους, δείχνουν ατέρμονες, αλλά και επιβεβλημένες σαν να είναι ένα ιερό χρέος. Ο άνθρωπος ποτέ δεν θα αντικατοπτρίσει με ακρίβεια την πόζα που έχει στο μυαλό του. Το εγχείρημα μοιάζει σισύφειο. Κι αφού το πρώτο καθήκον μένει ανολοκλήρωτο στο διηνεκές, δεν υπάρχει περιθώριο να προχωρήσουμε στην ανακάλυψη και στην πραγματοποίηση του επόμενου καθήκοντος.

Η ζωή και πώς να την ζήσουμε είναι μία υπόθεση που ξεφεύγει από τον ίδιο τον άνθρωπο. Οι συμπεριφορές είναι τόσο κατασκευασμένες, όσο και η παράσταση των Vasistas. Η θεατρική ομάδα, μέσα από τα πλέον απλά υλικά έκφρασης, προσπάθησε να δείξει τον τρόπο με τον οποίο πραγματοποιείται αυτό το κτίσιμο. Τα κατάφερε με συνέπεια κι ένα ευχάριστο κλείσιμο του ματιού στο κοινό, χωρίς να μας κουράσει, αλλά ούτε και να μας συγκλονίσει.

Γιώργος Σμυρνής