James Bond εναντίον Jason Bourne

Ο παλιός (James Bond) έχει license to kill, ο νέος (Jason Bourne) την παίρνει από μόνος του. Ο παλιός ψάχνει τους κακούς, ο νέος ψάχνει τον εαυτό του. Ο παλιός πολεμά για την δόξα της μεγάλης Βρετανίας, ο νέος για να ξεπλύνει την ντροπή από ένα σκοτεινό παρελθόν που τον κυνηγά. Ο παλιός είναι το χαϊδεμένο παιδί του ψυχρού πολέμου, ο νέος το αποπαίδι του κόσμου που γεννήθηκε μετά την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ.

Ο Πράκτορας 007 δημιουργήθηκε από το συγγραφέα Ίαν Φλέμινγκ και στη συνέχεια πέρασε στο σινεμά με τεράστια επιτυχία. Ο θρυλικός James αποτέλεσε την επιτομή του του action ήρωα. Ο στυλάτος killer που αλλάζει τις γυναίκες σαν τα πουκάμισα, κερδίζει πάντα στα χαρτιά, οδηγεί ακριβά σπορ αυτοκίνητα, έχει χρησιμοποιηθεί στην πιο μακροχρόνια κινηματογραφική σειρά, η οποία ξεκίνησε το 1962 με την ταινία Δόκτωρ Νο (Dr. No). Συνολικά έχουν γυριστεί 22 ταινίες, με την πιο πρόσφατη από αυτές, το Quantum of Solace, το 2008.

Αρχικά έλαμψε το άστρο του σκωτσέζου Sean Connery, ο οποίος ερμήνευσε τον πρωταγωνιστικό ρόλο, από το Doctor No (1962) μέχρι και το Ζεις μονάχα δυο φορές (1967). Στη συνέχεια, τον διαδέχθηκε μια σειρά ηθοποιών, οι George Lazenby, Roger Moore, Timothy Dalton, Pierce Brosnan και τώρα ο Danielle Craige . Αλλά κι ο Connery επανήλθε για δύο ακόμα ταινίες, το “Diamonds are forever” το 1973 και το “Never say never again” με συμπρωταγωνίστρια την Kim Basinger, στις οποίες έδειχνε εμφανώς γερασμένος.

Το φαινόμενο Bond κατέκτησε όλον τον κόσμο, ενώ έκανε και το ανατολικό μπλοκ να απαντήσει με δικούς, αντίστοιχους, υπερήρωες κατασκόπους. Με τη σημειολογία του Bond ασχολήθηκε ακόμα και ο πολύς Ουμπέρτο Έκο. Σε επίπεδο δράσης, ο James είναι ένας ατρόμητος και ιδιοφυής άνθρωπος, ο οποίος, στα πρότυπα του Καζανόβα, κατορθώνει να ξεγλιστρά από τις κακοτοπιές, συχνά με τη βοήθεια γυναικών, τις οποίες σαγηνεύει.

Ωστόσο, από κάποιο σημείο και μετά- ίσως και λόγω των πολλών ταινιών και των όλο και πιο εντυπωσιακών εφέ, που θα έπρεπε να μπαίνουν- το έργο άρχισε να εκφυλίζεται. Όλο και πιο εξωπραγματικές και αλλοπρόσαλλες σκηνές δράσης, με πιο χαρακτηριστική την σκηνή που ο Bond πηδάει χωρίς αλεξίπτωτο κι επιβιώνει, προλαβαίνοντας ένα αεροπλάνο χωρίς πιλότο, που βουτάει στο χάος, μπαίνοντας μέσα σε αυτό, πιάνοντας το τιμόνι και σηκώνοντάς το στον αέρα! Σκηνές δηλαδή που βλέπουμε σε ταινίες δράσης επιπέδου “Άγγελοι του Τσάρλυ”.

Ένα άλλο κλισέ, που πάντοτε προβλημάτιζε, ήταν το ότι οι κακοί, ενώ τον είχαν στο χέρι πολλές φορές, δεν τον σκότωναν αμέσως, για να τον βασανίσουν και να του εξηγήσουν όλο το σχέδιο τους με λεπτομέρειες, δίνοντάς του χρόνο να την γλιτώσει και πληροφορίες για να τους νικήσει. Για τις φεμινίστριες, πια, δεν το συζητάμε καθόλου. Ο Bond αντιπροσωπεύει το απόλυτο κακό, καθώς μεταχειρίζεται τις γυναίκες σαν αντικείμενα. Αυτή η κριτική επηρέασε, ως ένα βαθμό, τους συντελεστές των ταινιών αυτών κι έκαναν τον πρωταγωνιστή τους κάπως πιο ευαίσθητο με το άλλο φύλο, χωρίς πάντως του αλλάξουν και πολύ τη σεξουαλική του ρουτίνα. Επίσης, έκαναν τον κύριο Μ, τον αρχηγό δηλαδή των κατασκόπων, κυρία Μ.

Ο Jason Bourne, τον οποίο ερμηνεύει ο Matt Damon στην γνωστή τριλογία είναι από άλλο ανέκδοτο. Αν και ο συγγραφέας της σειράς Robert Ludlum και οι σκηνοθέτες Doug Liman (Bourne Identity) και Paul Greengrass (Bourne Supremacy και Bourne Ultimatum) σίγουρα άντλησαν στοιχεία από τον άγγλο υπερκατάσκοπο, αλλά δημιούργησαν έναν χαρακτήρα τελείως διαφορετικό σε νοοτροπία και στόχους. Η δράση είναι πολύ πιο ρεαλιστική, δίνοντας την ψευδαίσθηση του εφικτού. Ο Bourne δεν είναι τυχερός, σαν τον Bond, αλλά νικάει για συγκεκριμένους λόγους: Κατ’ αρχάς, είναι άρτια εκπαιδευμένος. Και επίσης, έχει ένα ξεκάθαρο και αποτελεσματικό σχέδιο δράσης στο μυαλό του, το οποίο εφαρμόζει στην εντέλεια, ενώ είναι ιδιαίτερα ευρηματικός, όταν κάποια αναποδιά τον αναγκάσει να αλλάξει πλάνο. Τον βοηθάει, επίσης, το γεγονός ότι δεν υπακούει σε κανέναν κι ότι λειτουργεί μόνος- κάτι που του δίνει μεγαλύτερη ευελιξία δράσης και τον κάνει πιο απρόβλεπτο. Κυρίως, όμως, είναι ο καλύτερος από όλους στο να σκοτώνει και να ξεγλιστρά.

Δεν είναι γυναικάς σαν τον Bond και δεν τον απασχολεί η καλοπέρασή του. Πάσχει από αμνησία, χάρη στην οποία κόβεται τελείως ο ομφάλιος λώρος με τα σκοτεινά κυκλώματα των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ, τα οποία τον χρησιμοποιούσαν ως εκτελεστικό τους όργανο. Κι αυτοί, προσπαθώντας να καλύψουν τα ίχνη τους, στέλνουν άλλους άρτια εκπαιδευμένους δολοφόνους εναντίον του, μάταια όμως. Ο Bourne εξοντώνει ό,τι έρχεται εναντίον του και μένει ζωντανός, αγωνιζόμενος να θυμηθεί ποιος ήταν, να ξεσκεπάσει ενόχους και να «σώσει» την ψυχή του.

Η πιο στιγμή της τριλογίας, είναι στο δεύτερο έργο -το Bourne Supremacy- όπου ο πάλαι ποτέ υπερκατάσκοπος εξομολογείται σε μια ρωσίδα φοιτήτρια τον τρόπο με τον οποίο σκότωσε τη μάνα και τον πατέρα της, όταν ακόμα αυτή ήταν μικρό κοριτσάκι. Της εξηγεί ότι πήγαινε μόνο για τον πατέρα, αλλά εμφανίσθηκε αυτός μαζί με την μητέρα της. Άλλαξε τότε πλάνο. Τους εκτελεί και τους δύο και το κάνει να φαίνεται σαν να σκότωσε η μητέρα τον σύζυγό της και στη συνέχεια αυτοκτόνησε. «Εγώ θα ήθελα να ξέρω πώς πέθαναν οι γονείς μου» της λέει και αποχωρεί.

Ο Jason Bourne έχει να πολεμήσει όχι μόνο τους κακούς, αλλά και τους δαίμονες του. Και σε αυτή τη σύγκρουση, τον νικητή δεν τον μαθαίνουμε.

Γιώργος Σμυρνής