Ένας προικισμένος… “Συμβολαιογράφος”

Το έργο είναι ένας απολογητικός μονόλογος της Υρώς Μανέ, μιας γυναίκας έμεινε χήρα στα 22 της χρόνια, αφού τον άντρα της τον πήρε η πατρίδα και της έφερε πίσω σακατεμένο κι ετοιμοθάνατο. Όταν υπέκυψε στα τραύματά του, της έμεινε από αυτόν μόνο ένα περίπτερο, μια κόρη και η τιμή ότι ήταν χήρα ενός ήρωα. Το πατριωτικό στοιχείο παρωδείται, όπως παρωδούνται πάρα πολλά στερεότυπα της ελληνικής νοοτροπίας και της ζωής.

Η Υρώ Μανέ μιλάει σε μια ψευτο-καθαρευουσιάνικη γλώσσα. Η “γλωσσική καθαρότητα” διακωμωδείται από τα άπειρα λάθη μιας “περιπτερούς”. Τα αιτιολογικά “ένεκα, εξαιτίας, λόγω του…” πέφτουν και τα τρία μαζί. Επίσης, λέει “παρατεταγμένη” κι εννοεί “παρατεταμένη” κι αυτά είναι μόνο δύο παραδείγματα των ξεκαρδιστικών της λαθών.

Ο μονόλογος δεν κουράζει καθόλου. Η παράσταση χαρακτηρίζεται από έντονη σωματικότητα. Το παράδοξο είναι ότι αυτή η σωματικότητα βγαίνει κυρίως από το λόγο του κειμένου και δευτερευόντως από την κίνηση  της ιδιαίτερα παραστατικής Υρώς Μανέ. Οι κινήσεις της ηθοποιού, αλλά και διάφορα οπτικά τρικ με τα φώτα που εστιάζουν σε σημεία του σκηνικού σε σωστό timing σε σχέση με τις περιγραφές του μονολόγου, έχουν σκοπό να βάλουν και το μάτι του θεατή στο παιχνίδι… Όχι μόνο το αυτί.

Το έργο είναι μια τραγικωμωδία, η οποία παρωδεί τα μικρά καθημερινά δράματα, με σκοπό να αναδείξει τις αμέτρητες αντιφάσεις του ανθρώπου. Ο “συμβολαιογράφος” είναι ένας απλός τσαγκάρης, του οποίου ο λόγος είναι συμβόλαιο. Το κύρος του στη δουλειά του και η πινακίδα στο τσαγκάρικο του (“Υποδηματοποιείον το συμβόλαιο”) τον κάνει να αποκαλείται “συμβολαιογράφος”. Ο “συμβολαιογράφος” είναι ένας πολύ κοντός άνδρας, αλλά με πολλά υψηλά “φυσικά” προσόντα (σχετιζόμενα με την αναπαραγωγική του ικανότητα), ο οποίος παντρεύτηκε την κόρη της Υρώς Μανέ. Στο σπίτι της έμενε το ζευγάρι. Αυτό δημιουργούσε πολλά προβλήματα σε μια μάνα πουριτανή, αλλά και με καταπιεσμένες σεξουαλικές επιθυμίες, καθώς ο θόρυβος που δημιουργούσε το ζεύγος τις νύχτες, της προκαλούσε συναισθήματα, τα οποία δυσκολευόταν πολύ να διαχειριστεί.

Ο λόγος του “συμβόλαιο”
Ο πολιτισμός είναι πηγή δυστυχίας, υποστήριζε ο Freud. Και η λέξη “συμβόλαιο” στο “Συμβολαιογράφο” αντιπροσωπεύει, ίσως, την πιο επιζήμια παρενέργεια του πολιτισμού πάνω στον ανθρώπινο ψυχισμό: Την ανάγκη που δημιουργεί να νιώθουμε πως πρέπει να είμαστε, “βρέξει- χιονίσει”, συνεπείς στο λόγο μας. Όμως, ο άνθρωπος δεν μπορεί να είναι συνεπής στο λόγο του. Είναι γεμάτος αντιφάσεις.

Το έργο παρωδεί αυτή τη συνέπεια, προβάλλοντας την ως ασύμβατη με την ανθρώπινη φύση. “Πάντων χρημάτων” (δηλαδή πραγμάτων) “μέτρον άνθρωπος” είχε πει ο σοφιστής Πρωταγόρας. Η παράσταση φέρνει τα πράγματα στα ανθρώπινα μέτρα και παρωδεί την υπερβολή του μεγαλεπίβολου, στον κάθε λογής ηθικισμό, εθνικισμό,  θρησκευτικό πουριτανισμό… 

Στην πραγματικότητα, αυτός ο συνεπής άνθρωπος, ο “συμβολαιογράφος”, πέφτει θύμα της σχεδόν ψυχωτικής του εμμονής να μένει πιστός, πάση θυσία, στο “λόγο”  που έδωσε. Ακόμα κι αν αυτός ο λόγος δεν είναι και τόσο “λογικός”! Παγιδεύεται εύκολα, έτσι, όντας εξαιρετικά προβλέψιμος. Ξέρεις από πριν, ότι θα τηρήσει το λόγο του, οπότε εύκολα του “τη φέρνεις”. Η πουριτανή και συνάμα ακόλαστη πεθερά του τον παγιδεύει με ένα πολύ απλό τέχνασμα. Ο “συμβολαιογράφος” καταστρέφεται. Το ίδιο, όμως, και η ζωή της πεθεράς Υρώς Μανέ και της κόρης της… με έναν τρόπο συνάμα σπαρακτικό και ξεκαρδιστικό. Είπαμε: Όλη η παράσταση είναι μια παρωδία!

Στο τέλος η Υρώ Μανέ ζητάει από όλους μας συγνώμη κι εμείς τη συγχωρούμε… Κουβαλάει μέσα της ένα τεράστιο φορτίο ενοχής, σχεδόν από τότε που γεννήθηκε και νιώθει ότι έχει προδώσει όχι μόνο το μικρόκοσμο των οικείων της, αλλά όλη την ανθρωπότητα. Και αυτή έχει πέσει θύμα τόσο του εαυτού της και των πουριτανικών της εμμονών, όσο και της κοινωνίας στην οποία έζησε. Τα συναισθήματά της, καταπιεσμένα για χρόνια, κάποια στιγμή συμπιέζονται όσο δεν παίρνει και σκάνε. Το αποτέλεσμα είναι η καταστροφή του μικρόκοσμού της.

Φύγαμε, έχοντας γελάσει αρκετά και παίρνοντας και κάτι μαζί μας, για να το σκεφτόμαστε την επόμενη μέρα.
Ήταν ένα ωραίο έργο.

Γιώργος Σμυρνής