Το ελιξίριο του έρωτα στη Λυρική Σκηνή

Πρόκειται για μια από τις πιο γοητευτικές και μελωδικές όπερες του ρεπερτορίου, αλλά και μια από τις αγαπημένες του κοινού της όπερας παγκοσμίως. Ο Ντονιτσέττι έγραψε υπέροχες μελωδίες, όπως το διάσημο “Una furtiva lagrima“, δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στην ατμόσφαιρα του έργου και την ενορχήστρωση. Έπλασε μια χαλαρή ατμόσφαιρα, όπου κυριαρχούν τα φωτεινά χρώματα και τα αγνά συναισθήματα, σε ένα έργο που μέχρι σήμερα επιτρέπει στον θεατή να φύγει από την αίθουσα με χαμόγελο.

Ο Σταμάτης Φασουλής, στην πρώτη του συνεργασία με την Εθνική Λυρική Σκηνή, μεταφέρει το μελόδραμα του Νεμορίνο και της Αντίνα σε ένα εργοστάσιο του μεσοπολέμου. Η ασπρόμαυρη καταθλιπτική ατμόσφαιρα που αντικατοπτρίζει την συναισθηματική κατάσταση του Νεμορίνο, ο οποίος διεκδικεί ανεπιτυχώς την πλούσια και όμορφη Αντίνα, δίνει την θέση της στην εφορία που προκαλεί το ελιξίριο και οι «μαγικές» του ιδιότητες.

Η όπερα αυτή, καθιέρωσε τον Ντονιτσέττι, ο οποίος διαδέχεται τον Ροσσίνι στο είδος της κωμικής όπερας, διατυπώνοντας μια προσωπική γλώσσα πολύ διαφορετική από αυτή του διάσημου συναδέλφου του. Η μεγάλη τομή που κατάφερε ο Ντονιτσέττι είναι ότι εισήγαγε το συναισθηματικό στοιχείο στο είδος αυτό της κωμικής όπερας. Στο Ελιξίριο, οι δύο βασικοί χαρακτήρες ωριμάζουν μπροστά στα μάτια των θεατών τόσο δραματουργικά όσο και μουσικά, ενώ η λύση της ιστορίας δίνεται από την εξέλιξη στην ψυχολογία τους. Με άλλα λόγια σε αντίθεση με την παράδοση του 18ου αιώνα οι χαρακτήρες του Ελιξιρίου μοιάζουν να έχουν αληθινά συναισθήματα, τα οποία μάλιστα ο συνθέτης μοιάζει να τα προσεγγίζει με σκεπτικό σύγχρονης ψυχολογίας.

Η πλοκή του έργου αφορά στον έρωτα που αισθάνεται ο φτωχός χωρικός Νεμορίνο για την όμορφη, πλούσια και φιλάρεσκη Αντίνα. Πιστεύει ότι αν πιεί ένα μαγικό ελιξίριο εκείνη θα τον αγαπήσει. Την αφέλειά του εκμεταλλεύεται ο πλανόδιος αγύρτης Δρ. Ντουλκαμάρα, που τού πουλά αντί για ελιξίριο ένα μπουκάλι κρασί Μπορντώ. Ο Νεμορίνο δεν έχει χρήματα. Έτσι, προκειμένου να το αγοράσει, κατατάσσεται στο στρατό, γεγονός που του αποφέρει άμεσα το επιθυμητό ποσό. Όταν το μαθαίνει, η Αντίνα πείθεται για τη δύναμη των αισθημάτων του, ομολογεί πως εκείνη τον αγαπά και η υπόθεση οδηγείται σε αίσιο τέλος.

Το Ελιξίριο του Έρωτα με μια ματιά
Ο συνθέτης / Ο Γκαετάνο Ντονιτσέττι γεννήθηκε στις 19 Νοεμβρίου 1797 στο Μπέργκαμο της Λομβαρδίας και υπήρξε μαθητής του Τζοβάννι Σιμόνε Μάυρ, γερμανού συνθέτη όπερας που δραστηριοποιήθηκε κυρίως στην Ιταλία. Το πρώτο του σκηνικό έργο, Ο πυγμαλίωνας, γράφηκε σε ηλικία 18 ετών. Μέχρι το θάνατό του, ο Ντονιτσέττι θα κληροδοτούσε στο δυτικό πολιτισμό περισσότερες από 70 όπερες. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν τα έργα Άννα Μπολένα (1830), Το ελιξίριο του έρωτα (1831), Λουκρητία Βοργία (1832), Μαρία Στουάρντα (1834), Λουτσία ντι Λαμμερμούρ (1835), Ρομπέρτο Ντεβεραί (1837), Η κόρη του συντάγματος (1839), Η ευνοουμένη (1840) και Ντον Πασκουάλε (1843). Παρότι κυρίως γνωστός για τα λυρικά του έργα, ο Ντονιτσέττι συνέθεσε επίσης εκκλησιαστική μουσική, κουαρτέτα εγχόρδων και ορχηστρικά έργα. Πέθανε το 1848 στο Μπέργκαμο από παράλυση, προερχόμενη από σύφιλη.
Το έργο / Μελόδραμα σε δύο πράξεις, το Ελιξίριο του έρωτα γράφηκε σε συντομότατο χρονικό διάστημα δεκαπέντε –κατ’ άλλους τριάντα– ημερών. Το ποιητικό κείμενο είναι του Φελίτσε Ρομάνι, του διασημότερου ιταλού συγγραφέα της εποχής, και βασίζεται στο ποιητικό κείμενο του Εζέν Σκριμπ για την κωμική όπερα -opéra comique- του Φρανσουά Ωμπέρ Το φίλτρο, που είχε παρουσιαστεί λίγους μήνες νωρίτερα στο Παρίσι. Ο Σκριμπ είχε δανειστεί την υπόθεση από το ομώνυμο θεατρικό έργο του ιταλού συγγραφέα Σίλβιο Μαλαπέρτα.

Πρεμιέρες Το Ελιξίριο του έρωτα παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Τεάτρο ντελλά Κανομπιάνα του Μιλάνου, στις 12 Μαΐου 1835. Το πρώτο ελληνικό θέατρο που υποδέχτηκε την όπερα ήταν το Σαν Τζάκομο της Κέρκυρας ήδη από το 1839. Αρχές του 1843 το έργο παρουσιάστηκε από περιοδεύοντα ιταλικό θίασο στην Αθήνα ενώ στο ρεπερτόριο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής μπήκε στις 27 Ιανουαρίου 1961 σε μουσική διεύθυνση Αντίοχου Ευαγγελάτου.

Σύνοψη
Α’ Πράξη / Σ’ ένα μικρό χωριό στη χώρα των Βάσκων, τέλη του 18ου αιώνα. Ο Νεμορίνο, απλοϊκό χωριατόπαιδο, είναι ερωτευμένος με την πλούσια και ιδιότροπη Αντίνα. Η όμορφη κοπέλα διασκεδάζει τους χωρικούς διαβάζοντάς τους την ιστορία της πριγκίπισσας Ιζόλδης και του ελιξιρίου του έρωτα. Φθάνει ο λοχίας Μπελκόρε, που της προσφέρει μία ανθοδέσμη. Εκείνη δείχνει να ανταποκρίνεται, γεγονός που φυσικά ταράζει τον Νεμορίνο. Η Αντίνα εξηγεί πως δεν πρόκειται ποτέ της να αγαπήσει τον Νεμορίνο, ενώ εκείνος, απ’ την πλευρά του, δηλώνει έτοιμος να πεθάνει για χάρη της.
Φτάνει στο χωριό ο πλανόδιος αγύρτης δόκτωρ Ντουλκαμάρα, που διαλαλεί τις αρετές ενός θαυμαστού φάρμακου, ικανού να γιατρέψει τα πάντα. Ο Νεμορίνο θυμάται την ιστορία του Τριστάνου και της Ιζόλδης και αγοράζει ένα «ελιξίριο του έρωτα», που, όπως τον διαβεβαιώνει ο Ντουλκαμάρα, πρόκειται να δράσει σε εικοσιτέσσερις ώρες. Χάρη στο «ελιξίριο», που δεν είναι παρά ένα μπουκάλι κρασί Μπορντώ, ο Νεμορίνο αναθαρρεί και αποκρούει την Αντίνα: δηλώνει πως ο έρωτάς του γι’ αυτήν πέρασε και πως σκοπεύει να χαρεί τη ζωή του. Όμως η ευθυμία του δεν κρατά πολύ, αφού εκείνη πεισμώνει και δηλώνει πως επιθυμεί να παντρευτεί τον Μπελκόρε. Η διαταγή για την αναχώρηση του στρατεύματος το επόμενο πρωί περιπλέκει την κατάσταση, καθώς ο Μπελκόρε ζητά από την Αντίνα να τον νυμφευτεί το ίδιο κιόλας απόγευμα. Έτσι, η όμορφη κοπέλα φαίνεται να έχει πέσει στην ίδια της την παγίδα.
Β’ Πράξη / Οι προετοιμασίες του γάμου είναι πυρετώδεις. Ωστόσο, η Αντίνα βρίσκει την ευκαιρία να αναβάλει την υπογραφή του γαμήλιου συμβολαίου. Στο μεταξύ, απαρηγόρητος, ο Νεμορίνο έχει ανάγκη από χρήματα προκειμένου να αγοράσει περισσότερο «ελιξίριο», αφού η αρχική δόση δεν φάνηκε να έχει αποτέλεσμα. Έτσι, κατατάσσεται στο στρατό και αμείβεται άμεσα με τα απαραίτητα είκοσι σκούδα.
Στο μεταξύ, στο χωριό τα κορίτσια μαθαίνουν πως ο θείος του Νεμορίνο πέθανε, αφήνοντας τον ανεψιό του μοναδικό κληρονόμο. Πλησιάζουν τον Νεμορίνο κολακεύοντάς τον. Μη γνωρίζοντας, εκείνος αποδίδει τη συμπεριφορά τους στο «ελιξίριο». Το θέαμα ξαφνιάζει την Αντίνα, που πληροφορείται από τον Ντουλκαμάρα την ιστορία του «ελιξιρίου», όπως επίσης ότι ο Νεμορίνο πούλησε την ελευθερία του για χάρη της. Ο Νεμορίνο παρατηρεί την ταραχή της Αντίνας καθώς αυτός φλερτάρει με τις άλλες κοπέλες και αντιλαμβάνεται ότι και αυτή τον αγαπά. Δηλώνει πως προτιμά να πεθάνει, παρά να ζήσει μακριά της. Με τη σειρά της η Αντίνα ανακοινώνει ότι εξαγόρασε τη στρατολόγησή του προκειμένου να του χαρίσει και πάλι την ελευθερία. Υποκύπτοντας, ομολογεί επιτέλους πως και εκείνη τον αγαπά. Το χωριό γιορτάζει τον αρραβώνα τους και ο Ντουλακμάρα φεύγει, βέβαιος ότι το «ελιξίριό» του φέρνει άμεσα αποτελέσματα.

Μουσική Διεύθυνση Ισίν Μετίν
Σκηνοθεσία Σταμάτης Φασουλής
Σκηνικά Γιώργος Γαβαλάς
Κοστούμια Ντένη Βαχλιώτη
Φωτισμοί Λευτέρης Παυλόπουλος
Διεύθυνση Χορωδίας Θ.Α

Συμμετέχει η Ορχήστρα και η Χορωδία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής

Προπώληση εισιτηρίων
από τα Ταμεία τoυ ΘΕΑΤΡΟΥ ΟΛΥΜΠΙΑ, Ακαδημίας 59-61, Αθήνα / Καθημερινά 9.00–21.00
Τηλ. πωλήσεις 210 3662 100, 210 3612 461, 210 3643 725
Ηλεκτρονική προπώληση www.nationalopera.gr

Στην παράσταση της Τετάρτης 26 Οκτωβρίου, όλες οι κατηγορίες των εισιτήριων διατίθενται με έκπτωση 15%, στο πλαίσιο της κοινωνικής τιμολογιακής πολιτικής της ΕΛΣ.