Εμμανουέλ Νταρλέ: o συγγραφέας του βραβευμένου έργου “Την Τρίτη στο σούπερ μάρκετ” μιλά για την ανοχή μας στη διαφορετικότητα

Κάθε Τρίτη, η Μαρί-Πιερ επισκέπτεται τον ηλικιωμένο, χήρο πατέρα της, για να τον βοηθήσει με τις δουλειές του σπιτιού και να κάνουν μαζί τα ψώνια της εβδομάδας στο τοπικό σούπερ-μάρκετ. Απελπισμένη να επανασυνδεθεί μαζί του, κάπου ανάμεσα στους πολύβουους διαδρόμους του μαγαζιού και τις ατέλειωτες ουρές του ταμείου, αναγκάζεται να υποστεί τα αδιάκριτα, εξευτελιστικά και επίμονα βλέμματα των περαστικών καθώς και την ασεβή συμπεριφορά τους. Και όλα αυτά διότι ο πατέρας της-και μαζί του ένα μεγάλο κομμάτι της σύγχρονης κοινωνίας- αδυνατεί να συμφιλιωθεί με το γεγονός ότι η κόρη του ήταν κάποτε γιος του και άκουγε στο όνομα Ζαν-Πιερ.

Η “Τρίτη στο σούπερ-μάρκετ” είναι ένα αιχμηρό και διεισδυτικό έργο, που φέρνει τον θεατή αντιμέτωπο με τις ευθύνες τους του ως κύτταρο της κοινωνίας, δημιουργώντας έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις. Η σκηνοθετική προσέγγιση της Κατερίνας Μπερδέκα είναι μινιμαλιστική αλλά ταυτόχρονα ρυθμική και σφιχτοδεμένη ενώ η διακριτική παρουσία της ζωντανής μουσικής με τον Θέμη Συμβουλόπουλο στο πιάνο, υπογραμμίζει επιτυχημένα τις συναισθηματικές αποχρώσεις και διακυμάνσεις των χαρακτήρων.

Ο Φαίδων Καστρής, που ερμηνεύει την Μαρί-Πιερ σε ένα αριστουργηματικό one-man (ή one-woman) show, είναι απόλυτα πειστικός στην απεικόνιση του συναισθηματικού κόσμου και της πολυπλοκότητας του χαρακτήρα της ηρωίδας: η Μαρί-Πιερ είναι διατεθειμένη να υποστεί κάθε εξευτελισμό για να κερδίσει την πολυπόθητη αποδοχή του πατέρα της, παράλληλα όμως διακατέχεται από μία έντονη αίσθηση υπερηφάνειας καθώς έχει επιτέλους καταφέρει-με κόπο και αγώνα- να ορίσει και να κατακτήσει την ταυτότητά της, μία ταυτότητα που είναι για εκείνη αδιαπραγμάτευτη.

Ο Εμμανουέλ Νταρλέ, τον οποίο συναντήσαμε σε μια σύντομη επίσκεψή του στην Αθήνα, μας επεσήμανε πως το έργο αυτό δεν αφορά μόνο την κοινωνική αποδοχή της διαφορετικότητας αλλά και την αποδοχή του καθενός από εμάς από τους γεννήτορές μας: «Έγραψα αυτό το κείμενο με αφορμή ένα πραγματικό γεγονός στο οποίο υπήρξα μάρτυρας μια Τρίτη, στο σούπερ-μάρκετ της περιοχής μου. Όμως, στην μετέπειτα ανάγνωσή του, θα διαπιστώσει κανείς ότι δεν πρόκειται μόνο για την δύσκολη σχέση μίας τρανσέξουαλ με τον πατέρα της αλλά και για τις σχέσεις που έχουμε όλοι μας με τους ανθρώπους που μας έφεραν στη ζωή: την ανάγκη της άνευ όρων αποδοχής, της επιβεβαίωσης και την αίσθηση του ανήκειν, είτε πρόκειται για τις ερωτικές μας προτιμήσεις, τις προσωπικές μας επιλογές, την επαγγελματική μας ιδιότητα ή το πώς αποφασίζουμε εν γένει να πορευθούμε στη ζωή. Η αντίδραση της οικογένειας σε όλα αυτά δεν είναι πάντα δεδομένη ούτε πάντα υποστηρικτική. Πολλές φορές υπάρχουν συγκρούσεις, αναταραχές και γεννιέται η ανάγκη για μια ουσιαστική επαναδιαπραγμάτευση και έναν επαναπροσδιορισμό αυτής της σχέσης, που άλλοτε έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα και άλλοτε δυστυχώς όχι».

Γιατί όμως διάλεξε να περιγράψει τη δύσκολη σχέση πατέρα γιού και όχι, για παράδειγμα, μάνας και κόρης; «Επέλεξα να έχω ως βασικό χαρακτήρα του έργου έναν πατέρα και το γιο/κόρη του, διότι πάντα πίστευα πως αυτή η σχέση είναι η δυσκολότερη μέσα σε μια οικογένεια. Θεωρώ ότι οι γυναίκες είναι ίσως προικισμένες με μία μεγαλύτερη συναισθηματική ευαισθησία, εμποτισμένη και από το μητρικό φίλτρο, συνεπώς μπορούν πιο εύκολα να αποδεχτούν τη διαφορετικότητα. Οι άντρες δυσκολεύονται περισσότερο και ενδεχομένως αυτό να οφείλεται και στα κοινωνικά στερεότυπα που συνδέονται άμεσα με την αρρενωπότητα και τον τρόπο που αυτή αναπαρίσταται και εκλαμβάνεται στη σύγχρονη κοινωνία. Αισθάνονται συνεπώς περισσότερο εγκλωβισμένοι σε αυτού του είδους τις απεικονίσεις και κάθε απόκλιση από τη νόρμα είναι όχι μόνον δυσκολότερη, αλλά φέρει συχνά ένα υψηλό τίμημα με τη μορφή της στοχοποίησης από το γένος τους ή ακόμα και του κοινωνικού αποκλεισμού».

Και ποιος είναι τελικά ο ρόλος της μητρικής παρουσίας στο έργο του; «Η μητέρα είναι απούσα, διότι στην ιστορία μας έχει αποβιώσει. Είναι όμως και διαρκώς παρούσα, μέσα από τις αναφορές του πατέρα και τη νοσταλγία της Μαρί-Πιερ. Κυρίως όμως, η παρουσία της υπογραμμίζεται από τη σύγχυση του πατέρα ως προς το πώς θα έπρεπε να συμπεριφέρεται η κόρη του: εφόσον δεν μπορεί να έχει πίσω τον Ζαν-Πιερ, απαιτεί από την Μαρί-Πιερ να συμπεριφέρεται ακριβώς όπως έκανε η σύζυγός του, διαιωνίζοντας το στερεότυπο της υποταγμένης νοικοκυράς που οφείλει να εκπληρώνει αδιαμαρτύρητα την κάθε επιθυμία του ανδρός της».

Η Τρίτη στο σούπερ-μάρκετ είναι αδιαμφισβήτητα ένα έργο-γροθιά στον κοινωνικό αποκλεισμό. Ο σκληρός και τραγικός του επίλογος δεν αφήνει καμία αμφιβολία στο θεατή για το βαρύ τίμημα που πληρώνουν σήμερα όσοι επιλέγουν να ζήσουν ανοιχτά με τις επιλογές τους και να αψηφήσουν τις κοινωνικές επιταγές. Όμως, εύλογα μπορεί κάποιος να αναρωτηθεί εάν η εξιστόρηση ενός τέτοιου πραγματικού περιστατικού, δεν αποτελεί και μια ακόμα αδιάκριτη ματιά από την πλευρά του συγγραφέα, που προστίθεται στις αντιδράσεις της πλειοψηφίας. Ίσως ο Νταρλέ να αδικεί και ο ίδιος την Μαρί-Πιερ, ξεχωρίζοντας την από το πλήθος και γράφοντας μια ιστορία μοναχά για εκείνη.

«Δεν έγραψα το κείμενο αυτό με κανέναν άλλον σκοπό πέραν του να καταγράψω μία σκηνή της καθημερινότητας. Αυτό που γίνεται αποδεκτό και αυτό που μένει μία πληγή, όσα ειπώνονται και όσα μένουν στη σιωπή. Οι κοινωνικές, ακόμα και πολιτικές προεκτάσεις ή αναγνώσεις του έργου μου, προέκυψαν μετά τη δημιουργία του και δεν αποτέλεσαν πρόθεσή μου. Ως συγγραφέας, έτσι αντιλαμβάνομαι το ρόλο μου: παρατηρώ και καταγράφω αυτό που μου κεντρίζει την προσοχή, αν και η επιλογή των θεμάτων μου αφορά συνήθως βαθιά ανθρώπινες ιστορίες. Ο άστεγος, ο ναρκομανής, εκείνος ή εκείνη που ζει στο περιθώριο της κοινωνίας ή αψηφά τις κοινωνικές νόρμες, κερδίζει πάντα το ενδιαφέρον μου», ξεκαθαρίζει ο δημιουργός.

Όσο για το τέλος της ιστορίας του, ο Εμμανουέλ Νταρλέ εξηγεί: «Βασανίστηκα πολύ για να τελειώσω το έργο αυτό. Για πολλούς μήνες έμεινε ανολοκλήρωτο έως ότου διάβασα στις εφημερίδες για την τραγική κατάληξη μιας άλλης, αντίστοιχης ιστορίας. Αυτό που με ενδιέφερε να αποτυπώσω, επιλέγοντας αυτήν την αλληγορική τραγική κατάληξη, είναι ότι αυτοί οι δύο άνθρωποι δεν θα ανταμώσουν ποτέ ξανά, δεν θα υπάρξει άλλη Τρίτη στο σούπερ-μάρκετ. Και αυτό γιατί, παρά τις προσπάθειες και των δύο, η σχέση αυτή έχει οριστικά διαρραγεί. Ο πατέρας προσπαθεί, όμως αδυνατεί να απεγκλωβιστεί από τα κοινωνικά στερεότυπα, αδυνατεί να αγκαλιάσει και να αποδεχτεί το παιδί του για αυτό που πραγματικά είναι. Και η Μαρί-Πιερ κοπιάζει σκληρά, υπομένοντας κάθε ταπείνωση για να κερδίσει την αποδοχή του, όμως πολλές φορές η υπερηφάνεια και η ανυπομονησία της υψώνουν ένα τείχος στην μεταξύ τους επικοινωνία. Πρόκειται για δύο βαθιά τραγικούς χαρακτήρες και ένα happy-end στην περίπτωση αυτή θα έμοιαζε όχι μόνον ανάρμοστο αλλά και ελάχιστα ρεαλιστικό».
Ολοκληρώνοντας την συνομιλία μας, του επισημαίνω πως η βράβευση της παράστασης, η συμμετοχή καθιερωμένων και διάσημων ηθοποιών και συντελεστών στο εξωτερικό αλλά και η αθρόα προσέλευση των θεατών σε Βρετανία και Γαλλία είναι ίσως ενδεικτική μιας κοινωνικής μεταστροφής σε τέτοιου είδους ζητήματα. «Δυστυχώς είμαι βαθύτατα απαισιόδοξος. Ας μην ξεχνάμε πως οι θεατρόφιλοι αποτελούν μονάχα ένα μικρό κομμάτι της κοινωνίας και άλλωστε πολλοί ήρθαν να παρακολουθήσουν την παράσταση πιστεύοντας πως επρόκειτο για παρωδία και όχι για μια βαθιά ανθρώπινη και τραγική ιστορία. Μετά τη λήξη της παράστασης είδα βέβαια πολλούς θεατές να βγαίνουν με δάκρυα στα μάτια. Όμως θέλει πολύ δρόμο ακόμα για να βαδίσουν μια μέρα η Μαρί-Πιέρ και ο πατέρας της στο σούπερ-μάρκετ, όχι σε απόσταση ο ένας από τον άλλο, αλλά μαζί…»