Τα πιπίνια της οργής

Συγκεκριμένα, οι υπεύθυνοι της ελεγκτικής αρχής έκριναν πως είναι ανεύθυνο να εικονίζεται ένα ανήλικο άτομο σε σκηνικό που παραπέμπει σε κίνδυνο. Στην επίμαχη φωτογραφία της καμπάνιας (κεντρική photo), η Steinfeld κάθεται πάνω σε ράγες τρένου, και κάνει μια χειρονομία σαν να κλαίει.

Από την πλευρά του, ο οίκος Prada υποστηρίζει ότι η συγκεκριμένη φωτογραφία είναι μέρος μιας απόλυτα σοβαρής καμπάνιας υψηλής μόδας (που επιμελήθηκε ο διάσημος φωτογράφος Bruce Weber), και ότι εντάσσεται στο μυθοπλαστικό πλαίσιο ενός διαφημιστικού βίντεο (βλ. παρακάτω) που είναι καθαρά αποκύημα φαντασίας. Τονίζει επίσης ότι από τη φωτογραφία είναι προφανές πως η ηρωίδα θα μπορούσε να φύγει ανά πάσα στιγμή από εκείνο το σημείο, καθώς δεν φαίνεται να υπάρχει κάτι που να την κρατά δέσμια εκεί. Ωστόσο η επιχειρηματολογία αυτή δεν έπεισε την ASA (Advertising Standards Authority), που επέμεινε στη θέση της ότι η ηλικία της Steinfeld σε συνδυασμό με το σκηνικό της διαφήμισης θα μπορούσε να αποτελέσει επικίνδυνο παράδειγμα για ανηλίκους.

Πρόσφατα άλλη μία ανήλικη σταρ του Χόλιγουντ είχε βρεθεί στο επίκεντρο μιας παρόμοιας συζήτησης και απαγόρευσης. Η 17χρονη ηθοποιός Dakota Fanning, πρόσωπο της διαφήμισης του αρώματος “Oh, Lola” του Marc Jacobs, ποζάρει έχοντας ανάμεσα στα πόδια της το μπουκάλι του αρώματος. Μετά από καταγγελίες μέρους της βρετανικής κοινής γνώμης, παρενέβη η ίδια ελεγκτική αρχή, που έσπευσε να απαγορεύσει τη διαφήμιση, θεωρώντας ότι παρουσιάζει με σεξουαλικό τρόπο ένα παιδί. Η Coty, παραγωγός εταιρεία του αρώματος, υπερασπίστηκε τον εαυτό της λέγοντας πως θεωρεί ότι η διαφήμιση εγείρει μεν συνειρμούς (provoking) αλλά δεν είναι ανήθικη (ιndecent), από τη στιγμή που δεν προβάλλει κάποια σεξουαλική πράξη και δεν αποκαλύπτει επίμαχα σημεία του σώματος.

Είναι αλήθεια πως σε θέματα λογοκρισίας οι ισορροπίες είναι λεπτές και είναι δύσκολο να τίθενται από μια κεντρική αρχή κανονιστικά όρια που να είναι αποδεκτά από το σύνολο της κοινωνίας και το κάθε άτομο ξεχωριστά, πόσω μάλλον η εκάστοτε αρχή να έχει καθολική αναγνώριση δικαιοδοσίας. Όταν μάλιστα πρόκειται για ανηλίκους, το ζήτημα γίνεται ακόμα πιο περίπλοκο και χρήζει ιδιαίτερης προσοχής. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι πρέπει να εθελοτυφλούμε και να στεκόμαστε υποκριτικά μπροστά στην σεξουαλική αφύπνιση των παιδιών, που είναι κάτι απόλυτα φυσιολογικό. Εξυπακούεται όμως ότι οι ενήλικοι πρέπει να θέτουν και από μόνοι τους όρια στο πώς χειρίζονται το ζήτημα, με βάση κανόνες ηθικής που απορρέουν από την ίδια την ανθρώπινη αντίληψη για τον κόσμο, και όχι μόνο από την κοινωνία και τους νόμους της. Διαφορετικά θα υποπίπταμε σε μια λογική καθολικής σχετικότητας, που είναι ακόμα πιο υποκριτική και επικίνδυνη.

Υπό ιδανικές συνθήκες, δεν θα αναγκαζόμασταν καν να υπεισερχόμαστε σε τέτοια ζητήματα, πολύ απλά επειδή η κάθε εταιρεία δεν θα επέτρεπε εξαρχής στον εαυτό της να χρησιμοποιεί σε κεντρικό ρόλο ανήλικα μοντέλα για την προώθηση προϊόντων που δεν είναι παιδικά ή οικογενειακά. Προσωπικά βρίσκω αυτή την πρακτική (που τελευταία υιοθετείται κατά κόρον από τον κόσμο της μόδας με τις ηλικίες να έχουν πάρει την κατιούσα όσο ποτέ άλλοτε), λανθασμένη και απωθητική, είτε τα μοντέλα παρουσιάζονται με τρόπο γεμάτο υπονοούμενα, είτε εντελώς αθώα. Και στο κάτω-κάτω, ακόμα και ο στόχος να πλασαριστεί η εικόνα μιας “Λολίτας”, είναι κατ’ εμέ αδύνατο να επιτευχθεί με τέτοιες μεθόδους. H περσόνα μιας Λολίτας, παρόμοιας της ηρωίδας του Nabokov τουλάχιστον, νοείται δεδομένου ότι είναι ξεχωριστά αυθεντική και όσο το δυνατό αυθόρμητη. Όταν κάτι είναι τόσο κατασκευασμένο και φιλτραρισμένο μέσα από στρατηγικές marketing, χάνει σε αυθεντικότητα και αυθορμητισμό. Συνεπώς, δεν υπάρχει καμία “αυθεντική” Λολίτα, παρά μόνο η προσπάθεια και βιασύνη τρίτων να παρουσιάσουν παιδιά όπως εκείνοι θέλουν.