Ο δρόμος περνά από μέσα- Το νεοκλασικό της αρπαχτής!

Στο έργο καταγράφεται η αναμέτρηση κοινωνικών δυνάμεων, που είχαν άλλοτε το πάνω χέρι αλλά σιγά- σιγά καταρρέουν, με εκείνες που έρχονται δυναμικές και αδίστακτες. Οι καταστάσεις του έργου και οι χαρακτήρες παραπέμπουν στην μεταπολεμική περίοδο, αν και γράφτηκε την περίοδο της μεταπολίτευσης και μάλιστα στο πρόσφατο 1990.

Ο πρωταγωνιστής του έργο (Γιάννης Φέρτης) είναι ένας γερασμένος κύριος της καλής κοινωνίας, που ζει φτωχικά σε ένα μεγάλο νεοκλασικό σπίτι, που καταρρέει. Για να σωθεί το κτήριο, δέχεται την βοήθεια ενός νεόπλουτου επιχειρηματία (Γιάννης Δρακόπουλος), ολίγον αετονύχη κι ανθρώπου της πιάτσας. Αυτός πλασάρει αντίκες και χρησιμοποιεί το νεοκλασικό ως την τέλεια αντικερί, για να προωθεί πιο πειστικά το εμπόρευμά του. Στο παιχνίδι εμπλέκονται η νεαρή σύζυγος του επιχειρηματία (Μαρίνα Ασλάνογλου), την οποία ο ίδιος θεωρεί ότι διέσωσε με τα λεφτά του, προσφέροντας της μια ικανοποιητική ζωή, αλλά και ο γοητευτικός δικηγόρος, ανιψιός του ιδιοκτήτη του νεοκλασικού (Αλέξανδρος Πέρρος).

Οι συγκρούσεις κινούνται σε τρία επίπεδα:

1)Στο πολιτιστικό κεφάλαιο. Σε αυτό ξεκάθαρα υπερέχουν οι αριστοκράτες Φέρτης και ο ανιψιός του. Όντας άνθρωποι της υψηλής κοινωνίας και με καλές σπουδές, υπερέχουν του ζεύγους που πουλάει αντίκες.

2)Στο πραγματικό κεφάλαιο (οικονομικό), που τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Αυτός που ξέρει να αβγατίζει το χρήμα, είναι αυτός που έχει το πάνω χέρι. Σε μεγάλο βαθμό εισβάλλει με τα φράγκα του στο νεοκλασικό, μαζί με τη γυναίκα του. Κουβαλώντας συμπλέγματα του πρώην φτωχού, προσπαθεί να αγοράσει τον σεβασμό των δύο αντρών της καλής κοινωνίας. Αν μπορούσε θα τους αγόραζε και τους ίδιους, αλλά τα πράγματα εξελίσσονται διαφορετικά.

3) Τέλος, υπάρχει το ερωτικό επίπεδο, ο καταλύτης του δράματος! Η σύγκρουση εδώ δεν βγάζει νικητές, αλλά μόνο ηττημένους. Είναι αυτή που διαλύει το αταίριαστο πάντρεμα δυο κόσμων τελείως διαφορετικών.

Ο γοητευτικός ανιψιός θαμπώνουν την όμορφη σύζυγο του ολίγον “αετονύχη” αντικέρ. Η σύγκρουση του απατημένου συζύγου με την γυναίκα του είναι υπερβολικά περιγραφική, στα όρια της διαστροφής και μια από τις πλέον τολμηρές σκηνές του ελληνικού θεάτρου. Σε αυτή τη σκηνή, εγώ τουλάχιστον εντυπωσιάστηκα και από την ερμηνεία του Δρακόπουλου. Είναι ίσως και το μόνο σημείο που το έργο του -έτσι κι αλλιώς τολμηρού- Καμπανέλλη σου δείχνει ότι γράφτηκε την δεκαετία του 90.

Από τα ψηλά στα χαμηλά

Όπως συμβαίνει στο “Σκλάβοι στα δεσμά τους” του Θεοτόκη, στον Βυσσινόκηπο του Τσέχωφ και σε άλλα έργα, οι νεόπλουτοι της μεσαίας τάξης, των εμπόρων, των επιχειρηματιών, αυτών που ξέρουν να διαχειρίζονται το χρήμα, συντρίβουν τους ξεπεσμένους αριστοκράτες. Ίσως να υπάρχει μια προκατάληψη των συγγραφέων -και του Καμπανέλλη- εναντίον των νεόπλουτων. Ίσως να βγάζει πιο εύκολα οίκτο ο ξεπεσμός των αριστοκρατών, από όσο γοητεύει η κοινωνική άνοδος των επιχειρηματιών. Μάλλον οι gendlemen που πέφτουν από τα ψηλά στα χαμηλά δίνουν καλύτερο υλικό για δράμα.

Ένα άλλο θέμα που τίθεται είναι η σχέση με τους νεκρούς και την ιδιοκτησία. Ο Καμπανέλλης, μέσω του χαρακτήρα που ερμηνεύει ο Φέρτης, δίνει μια μεταφυσική διάσταση στο θέμα, ίσως θέλοντας να δώσει ένα μεγαλύτερο βάθος από μια στεγνά ταξική αναμέτρηση. Ο κεντρικός χαρακτήρας θεωρεί ότι έχει χρέος να διασώσει το σπίτι, στο οποίο μένει, γιατί σε αυτό κατοικούν οι νεκροί, οι μνήμες, το παρελθόν της οικογένειας, έστω κι αν αυτό είναι τραυματικό- χωρίς πάντως τα τραύματα να ξεκαθαρίζονται. Μοιάζει λίγο καταραμένο ή στοιχειωμένο αυτό το σπίτι.

Πάντως, οι μονόλογοι και οι φιλοσοφικές ενατενίσεις των χαρακτήρων δεν είναι από τα κορυφαία σημεία του δράματος, καθώς ο ρεαλιστής συγγραφέας δεν είναι στο επίπεδο κορυφαίων Ευρωπαίων δραματουργών του 20ου αιώνα, όπως Πιραντέλο, Μπέκετ, Πίντερ κ.α. Γενικά, στον Καμπανέλλη γοητεύει η δράση και τα πάθη των ηρώων. Όχι οι φιλοσοφικοί τους μονόλογοι.

Ως προς τις ερμηνείες, πολύ καλός ήταν ο Γιάννης Δρακόπουλος. Ο Γιάννης Φέρτης είναι ένας πολύ καλός και έμπειρος ηθοποιός, που ερμήνευσε έναν μετριοπαθή χαρακτήρα (λίγο στον “κόσμο του”), χωρίς εξάρσεις. Μοιραία και η ερμηνεία του δεν είχε ανάλογες εξάρσεις. Ο Αλέξανδρος Πέρρος, χωρίς να είναι κακός, δεν ήταν αρκετά πειστικός και ήταν κάπως ψυχρό το παίξιμό του. Καλές ήταν οι Μαρίνα Ασλάνογλου και η Αλίκη Αλεξανδράκη.

Συνολικά, “Ο δρόμος περνά από μέσα” είναι ένα ενδιαφέρον έργο, με ένα θέμα που επανέρχεται διαρκώς στη λογοτεχνία, όχι μόνο την μεταπολεμική, αλλά ήδη από την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης. Το κείμενο είχε καλές και μέτριες στιγμές, οι ερμηνείες ήταν τουλάχιστον αξιοπρεπείς και θεωρώ ότι η παράσταση στέκεται σε ένα αρκετά υψηλό επίπεδο.

Γιώργος Σμυρνής