Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος: Το ΚΚΕ λειτουργεί σαν παραθρησκευτική οργάνωση

Έπειτα από την μεγάλη καλλιτεχνική και εισπρακτική επιτυχία των “Ορφανών” του Ντένις Κέλυ, φέτος ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος συνεχίζει με κείμενα που μιλούν για τους καθημερινούς ανθρώπους, αλλά είναι ανοιχτά σε κοινωνικές και πολιτικές προσεγγίσεις. Και σκηνοθετεί στη μόνιμη στέγη του, το Θέατρο του Νέου Κόσμου, ένα έργο το οποίο χαρακτηρίζει προκλητικό και κλασικό ταυτόχρονα, τον “Stallerfhof” του Franz Xaver Kroetz.

Με αφορμή αυτή την παράσταση ο σκηνοθέτης μάς μιλάει για το τοπικό που είναι και οικουμενικό στο θέατρο και στην τέχνη, για τη θρησκεία και την οικογένεια, που καταπιέζουν τους ανθρώπους, ενώ επιτίθεται και στον συντηρητισμό μερίδας της αριστεράς, στην οποία καταλογίζει ότι λειτουργεί σαν παραθρησκευτική οργάνωση.

Γιατί επιλέξατε το έργο Stallerhof του Franz Xaver Kroetz;
Το έργο αυτό άγγιξε την ψυχή μου γιατί μιλάει για τον πόνο της ζωής των ανθρώπων που πορεύονται στην άγνοια και την εξαθλίωση, σε συνθήκες που δεν διάλεξαν οι ίδιοι. Για την ανάγκη του κάθε ανθρώπου, ακόμα και του πιο στερημένου, για την προσωπική ζωή και τρυφερότητα. Για τη μειονεξία και την αναπηρία. Για την οικογένεια που σαν μικρογραφία της κοινωνίας κρατά τους αδύναμους στο περιθώριο. Για τη δυσκολία των ανθρώπων να επικοινωνήσουν. Για τη γλώσσα, τη θρησκεία και τους μηχανισμούς εξουσίας. Για τη βία, στην οποία καταφεύγουν οι άνθρωποι, όταν βλέπουν ότι δεν μπορούν να τα βγάλουν πέρα. Για τις γκρίζες ζώνες που κρύβει κάθε κοινωνία της αφθονίας. Το έργο μού αρέσει για τη λιτότητα, την πυκνότητα και την ακρίβεια της γραφής του. Είναι ταυτόχρονα προκλητικό και κλασικό. Απλό και σύνθετο. Αρνείται τις ηθικές προεκτάσεις. Δεν φοβάται τα συναισθήματα. Και νιώθω πως υπερασπίζεται τα δικαιώματα της ζωής.

Βλέπετε ομοιότητες με την ελληνική οικογένεια στον τρόπο που το έργο παρουσιάζει μια οικογένεια της αυστριακής επαρχίας;
Ναι. Κι αυτό με απασχολούσε πολύ στις πρόβες. Η αξία αυτού του έργου είναι ότι έχει γραφτεί για την αυστριακή επαρχία και μιλάει για τους ανθρώπους εκεί, αλλά αυτό είναι που το κάνει και πιο οικουμενικό. Πάντα πίστευα ότι το τοπικό μπορεί να γίνει και οικουμενικό. Έβλεπα σε αυτό το έργο πράγματα που έχω ζήσει, ως επισκέπτης, σε μια παρόμοια πρωτόγονη κατάσταση χωριού στην Ελλάδα, έβλεπα το πόσο οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο είναι ίδιοι. Μπορεί να αλλάζουν κάποια πράγματα, λόγω πολιτισμού, όταν υπάρχει, αλλά η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι συγγενική.

Λέτε ότι το έργο είναι προκλητικό και κλασικό. Ποιά είναι τα προκλητικά στοιχεία του έργου;
Είναι η τόλμη του να έχει όλη αυτή τη σιωπή στη συμπεριφορά, που βεβαίως τη συναντάμε και στον Μπέκετ, στο “τέλος του παιχνιδιού”. Το Stallerhof έχει επηρεάσει πάρα πολύ το γερμανόφωνο και το ευρωπαϊκό θέατρο. Πριν από 5 χρόνια είχα ανεβάσει τις “σεξουαλικές νευρώσεις των γονιών μας” του Ελβετού Λ. Μπαίρφους. Είναι σχεδόν το ίδιο θέμα και με δυο σκηνές που είναι άμεσα αναγνωρίσιμες. Το ότι έχω ανεβάσει το “Τέλος του παιχνιδιού”, τις “σεξουαλικές νευρώσεις” και τον “Stallerhof” μου φωτίζει ένα επόμενο έργο. Στην Ελλάδα δεν παίχτηκε στην εποχή του, καθώς τότε ήταν Χούντα. Δεν θα μπορούσε για τις σκηνές, που νομίζω ότι είναι οι πιο τολμηρές που έχω δει στο θέατρο. Το ότι έρχεται σε οργασμό η μικρή, το να υπάρχει μια σχέση μεταξύ ενός ηλικιωμένου και ενός ανήλικου και αυτή η σχέση να μην είναι αντιπαθητική… Όλες αυτές οι σκηνές με το γυμνό και τον έρωτα, όχι απλώς θα απαγορεύονταν το ’72, μη σου πω ότι θα έφεραν και εξορία. Σε συνεργασία, φυσικά, με τις θρηκευτικές και παραθρησκευτικές οργανώσεις. Χούντα και θρησκεία θα συνεργάζονταν με τους Ταλιμπάν, για να κόψουν το κεφάλι όποιου θα ανέβαζε την παράσταση. Επίσης, έχω συνειδητοποιήσει ότι έχουν πολύ ενδιαφέρον όχι μόνο σύγχρονα έργα, αλλά και έργα των τελευταίων 30 έργων.

Γιατί είναι κλασικό;
Στην εποχή του ήταν πολύ τολμηρό και προκλητικό, αλλά κι ένα πολύ μοντέρνο έργο. Επειδή αντέχει στο χρόνο, θεωρείται και κλασικό. Το έργο του Κρετς παίζεται σε πολλές ευρωπαϊκές σκηνές, τώρα στο Βερολίνο, πέρσι στο Λονδίνο.

Το έργο του Kretz μου θυμίζει σε κάποια σημεία την ταινία “Λευκή κορδέλα” του Χάνεκε. Πιστεύετε ότι αυτή η παρουσίαση της δηλητηριώδους πλευράς της οικογένειας, είναι κοινός τόπος στην γερμανόφωνη λογοτεχνία;
Μπορεί. Αλλά εγώ το βλέπω και στις ελληνικές οικογένειες πάρα πολύ. Βλέπω πάρα πολύ, ότι ενώ ξεκινάνε από αγάπη για τα παιδιά τους, στην ουσία τα “πνίγουνε”. Και νόμιζα ότι είναι ελληνικό φαινόμενο κι ότι είμαστε εμείς οι πρωτόγονοι. Και ξαφνικά βρίσκεις ότι ο πρωτογονισμός αυτός υπάρχει και στις πιο πολιτισμένες χώρες. Φαντάσου την Αμερική, που είναι ακόμα πιο συντηρητική!

Επίσης, βλέπουμε στο έργο ότι ζουν οι άνθρωποι πολύ με τα ζώα. Σε τι επηρεάζει αυτό τις ζωές τους και πόσο ταυτισμένοι είναι με αυτά;
Το να έχεις σχέση με τη γη, τον ουρανό, τη θάλασσα και τα ζώα, εμένα- γιατί δεν μπορώ να απαντήσω για το έργο- μου φέρνει μία ηρεμία. Όμως το έργο δεν την έχει! Παύεις να σκέφτεσαι σε αυτόν τον μικρό χώρο, που είναι το διαμέρισμα της πόλης και αποκτάς μια διαύγεια. Εμένα μου αρέσει πολύ η φύση. Είμαι άνθρωπος, που αν δεν έκανα ένα επάγγελμα της πόλης, θα μπορούσα να ζήσω στην επαρχία.

Το γυμνό στο θέατρο πρέπει να υπάρχει μόνο όταν είναι τελείως απαραίτητο;
Δεν έχω τέτοια διλήμματα. Ειδικά όταν το υπαγορεύει ο συγγραφέας, δεν μπορώ εγώ να γίνω πιο συντηρητικός από το συγγραφέα! Δεν με πιάνει κανένας συντηρητισμός, μην τυχόν και σοκάρω το κοινό. Έχω πολύ καλή σχέση με το γυμνό. Είμαι γυμνιστής. Και δεν βρίσκω κάτι παράξενο στο γυμνό. Από τα 18 μου μαγιό δεν έχω. Επειδή σε πολλές παραστάσεις μου, όταν υπήρχε ανάγκη για γυμνό, το έβαζα, έχω την αίσθηση ότι, ενώ δεν τα ωραιοποιώ, ούτε τα κρύβω, ταυτόχρονα δεν σοκάρουν. Ίσως επειδή έχω εγώ καλή σχέση με το γυμνό. Άρα δεν είναι κάτι που το κάνω για πρόκληση, άρα τότε κάπως το στήνεις.

Επιλέγετε συνήθως έργα με κοινωνικό και πολιτικό περιεχόμενο. Αυτό συνήθως το κάνετε γιατί θεωρείτε ότι μπορείτε να επηρεάσετε καταστάσεις μέσω του θεάτρου, ή γιατί αυτά τα θέματα πιστεύετε ότι μπορείτε να τα διαχειριστείτε καλύτερα από καλλιτεχνικής άποψης;
Όπως είμαι γυμνιστής από τα 18 μου, είμαι και πολιτικοποιημένος από τα 16 μου. Πάντα, από τη δραματική σχολή (κι επειδή ήταν τότε τέλος Χούντας), είχα μια πολιτική σκέψη. Θεωρώ ότι το θέατρο πολιτικά δεν είναι για να καθοδηγήσει το κοινό. Αυτό είναι έως και ηλίθιο. Θεωρώ ότι μέσα από το θέατρο θέτεις ερωτήματα. Οι απαντήσεις δεν είναι για να τις δίνεις με το κουταλάκι στο θεατή. Το θέατρο είναι για να βάζει σε σκέψη τους ανθρώπους. Πιστεύω σε αυτό το ουσιαστικό πολιτικό θέατρο και έχω μια εμμονή να βρίσκω ανοιχτά θεατρικά κείμενα.

Σε μια συνέντευξή του ο Kroetz εκφράζει παράπονα για τον τρόπο που αντιμετωπίστηκε το έργο του από αριστερά γερμανικά ΜΜΕ. Γιατί;
Γιατί κι εκεί ήταν μια συντηρητική εποχή.

Εννοώ, ειδικά οι αριστεροί.
Γιατί; Ποιός σου είπε ότι οι αριστεροί δεν είναι συντηρητικοί. Εδώ, ας πούμε, ένα σοβαρό κόμμα της αριστεράς, το ΚΚΕ, λειτουργεί σαν παραθρησκευτική οργάνωση. Όπως είναι ένας και μοναδικός Θεός στους χριστιανούς και τους μουσουλμάνους, έτσι και εκεί ένας και μοναδικός Θεός είναι ο Λένιν ή ο Στάλιν. Μετά κατέρρευσαν αυτά τα καθεστώτα και είδαμε πόσο δικτατορικά ήταν. Όπως οι παραθρηκευτικές οργανώσεις, έχουν ένα σύνθημα, “ορθοδοξία ή θάνατος”, δηλαδή έχουν ένα μίσος, ενώ κανονικά ο χριστιανισμός είναι χώρος αγάπης. Και η αριστερά χώρος αγάπης είναι. Και είναι καιρός να σκεφτούμε γιατί είμαστε αριστεροί. Κι εγώ έχω, αν έχω μια ιδεολογία, το κάνω από αγάπη για τον τόπο μου, αλλά όχι με μια εθνικιστική έννοια. Αγαπάω και τα όμορφά του και τα άσχημά του και παλεύω, όσο μπορώ, για τα όμορφά του.

Έχει αιχμές εναντίον της θρησκείας ο Kroetz στο έργο αυτό;
Ε, πώς να μην έχει; Τι είναι πιο καταπιεστικό και ευνουχιστικό στους αιώνες από τις θρησκείες;

Μιλήστε μου για τα επόμενα σχέδιά σας και του Θεάτρου του Νέου Κόσμου.
Η οικονομική κρίση δεν θα μπορούσε να μην επηρεάσει και το θέατρο. Όπως σε όλο τον κόσμο, έτσι κι εδώ έχει σημασία η οικονομική στήριξη από το κράτος. Βεβαίως μειωμένη, γιατί υπάρχει η οικονομική κρίση. Το μοντέλο του επιχορηγούμενου θεάτρου αλλάζει. Όχι γιατί δεν υπάρχουν χρήματα- κάθε υπουργείο έχει τον προϋπολογισμό του. Πέρσι δεν δόθηκαν επιχορηγήσεις στα επιχορηγούμενα θέατρα, ενώ το Εθνικό πήρε επιχορήγηση, ούτε κλείσανε τα μουσεία. Αλλά το υπουργείο πολιτισμού δεν μπορεί να λειτουργεί με βάση τα γούστα του εκάστοτε υπουργού: άμα μου αρέσει η μουσική μόνο μουσική, αν μου αρέσουν τα μουσεία, μόνο τα μουσεία…

Υπό αυτές τις συνθήκες, το Θέατρο του Νέου Κόσμου πρέπει να προχωρήσει και σε νέους τρόπους, για να συνεχίσει να κάνει ρεπερτόριο. Θεωρώ ότι ο κάθε σκηνοθέτης θα πρέπει να λειτουργεί με έναν πιο αυτοδιαχειριστικό τρόπο. Δε θέλω εγώ να μετατραπώ σε ένα καλό ή κακό αφεντικό. Με ενδιαφέρει να είμαι ένας ισότιμος σκηνοθέτης ανάμεσα σε άλλους. Και ο χρόνος δημιουργεί και επαναπαύσεις. “Α, ο Θεοδωρόπουλος μπορεί να τα καταφέρνει. Οπότε, ας κάνουμε εμείς τις σκηνοθεσίες κι άσε να τρέχει ο Θεοδωρόπουλος.” Θα πρέπει να τα ξαναδούμε όλα.