Ρωμαίος και Ιουλιέττα, μπαλέτο στο Μέγαρο Μουσικής

Το αριστουργηματικό μπαλέτο του Σεργκέι Προκόφιεφ, το οποίο βασίστηκε στο ομώνυμο θεατρικό έργο του Σαίξπηρ, είναι η τρίτη παραγωγή του μπαλέτου της ΕΛΣ στην καλλιτεχνική περίοδο 2011-12. Μετά την μεγάλη επιτυχία του Όλοι χορεύουν βαλς, του Δον Κιχώτη, αλλά και του Φάουστ οι χορευτές του μπαλέτου της ΕΛΣ καλούνται να αναμετρηθούν με ένα από τα πιο απαιτητικά μπαλέτα όλων των εποχών.

Η νέα χορογραφία του Ρενάτο Τζανέλλα, ο οποίος στους λίγους μήνες που έχει αναλάβει τη διεύθυνση του μπαλέτου της ΕΛΣ έχει καταγράψει σημαντικές επιτυχίες, μας μεταφέρει στην Βερόνα του σήμερα όπου οι δύο οικογένειες των Μοντέγων και των Καπουλέτων διατηρούν την διαμάχη τους που κρατάει ήδη πολλές γενιές. Ο Τζανέλλα εμπνέεται για την χορογραφία αυτή, η οποία αποτελεί παγκόσμια πρεμιέρα, από την προσωπικότητα και τη δυναμική των χορευτών του μπαλέτου της ΕΛΣ.

Τα κοστούμια της παραγωγής έχει σχεδιάσει, στην πρώτη της συνεργασία με την Εθνική Λυρική Σκηνή, η σχεδιάστρια μόδας Σήλια Κριθαριώτη. Πρόκειται για μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα σύμπραξη μεταξύ της τέχνης του χορού και της υψηλής ραπτικής η οποία είναι πολύ συνηθισμένη στα Ευρωπαϊκά θέατρα. Στην μεγάλη αυτή παραγωγή συμμετέχει το σύνολο των χορευτών του μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Την Ορχήστρα της ΕΛΣ διευθύνει ο αρχιμουσικός Λουκάς Καρυτινός.

Σημείωμα του Χορογράφου & Διευθυντή του Μπαλέτου της ΕΛΣ Ρενάτο Τζανέλλα

Το μπαλέτο Ρωμαίος και Ιουλιέττα είναι ένα από τα πιο αγαπητά της φιλολογίας του χορού. Αποφάσισα να το χορογραφήσω διότι αισθάνομαι ότι βρίσκομαι στον σωστό τόπο τον σωστό χρόνο για να το αντιμετωπίσω. Με ενέπνευσαν το μέγεθος και η δυνατή προσωπικότητα του Μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, όπως επίσης η αποφασιστικότητα με την οποία ανοίγεται σε νέα έργα.
Η Βερόνα είναι η πόλη στην οποία γεννήθηκα. Η ιστορία της, η αρχιτεκτονική, τα χρώματα και η παράδοσή της, κάνουν τον επισκέπτη να νιώθει πως ο χρόνος δεν πέρασε ποτέ· ειδικά αν περιδιαβαίνει κανείς το βράδυ, με τον ισχνό φωτισμό τους δρόμους της, έχει την αίσθηση ότι γυρνά πίσω στον χρόνο. Η ιστορία του Ρωμαίου και της Ιουλιέττας επηρεάζει τους πάντες και αναλογιζόμουν αν κάτι ανάλογο θα μπορούσε να συμβεί σήμερα. Είναι τόσο ισχυρός ο έρωτας ώστε να οδηγήσει δύο νέους σε πράξεις τέτοιας απόγνωσης προκειμένου να υπερασπιστούν ότι έχουν πιο σημαντικό; Πιστεύω πως ναι!

Φαντάζομαι την υπόθεση να διαδραματίζεται στη Βερόνα σήμερα, ανάμεσα σε δύο ισχυρές οικογένειες, των οποίων οι αξίες και οι πεποιθήσεις είναι εκ διαμέτρου αντίθετες. Οι Καπουλέτοι είναι συντηρητικοί άνθρωποι, που μεγαλώνουν με αυστηρές αρχές την κόρη τους Ιουλιέττα και αποφασίζουν να την παντρέψουν με τον πλούσιο Πάρη, ώστε να της εξασφαλίσουν ένα σίγουρο μέλλον. Οι Μοντέγοι είναι επίσης αριστοκράτες, όμως είναι φιλελεύθεροι και έδωσαν στον Ρωμαίο τις αξίες της ελευθερίας και της δικαιοσύνης. Οι δύο οικογένειες έχουν εμπλακεί σε μία πολιτική σύγκρουση που κρατά εδώ και πολλές γενιές.

Ο συνθέτης / Ο ρώσος συνθέτης Σεργκέι Σεργκέγεβιτς Προκόφιεφ γεννήθηκε το 1891 στην Σοντσόβκα, σημερινό Κράσνε της Ουκρανίας. Το μουσικό του ταλέντο φανερώθηκε από την ηλικία των πέντε ετών και αναφέρεται ότι συνέθεσε την πρώτη του όπερα στην ηλικία των εννέα. Με τις πρώτες συνθέσεις του τάραξε έντονα τα νερά στο μουσικό κόσμο της Αγίας Πετρούπολης, όπου σπούδασε. Το 1913 ταξίδεψε σε Λονδίνο και Παρίσι. Για τα Ρώσικα Μπαλέτα του Σεργκέι Ντιάγκιλεφ συνέθεσε το πρώτο του μπαλέτο Άλα και Λόλλι (1914). Συνολικά θα συνθέσει οκτώ μπαλέτα από τα οποία το Ρωμαίος και Ιουλιέττα παραμένει το διασημότερο. Μαζί με τον Ντμίτρι Σοστακόβιτς [1906-1975] υπήρξε ένας από τους πλέον εμβληματικούς συνθέτες της σοβιετικής εποχής. Έγραψε συμφωνική μουσική, έργα μουσικής δωματίου, όπερες, μπαλέτα αλλά και μουσική για τον κινηματογράφο χάρη στην οποία έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής. Ενδεικτικά, σημειώνονται οι τις ταινίες Αλέξανδρος Νιέφσκι [1938] και Ιβάν ο τρομερός του Σεργκέι Άιζενσταιν [1942/6]. Πέθανε στη Μόσχα στις 5 Μαρτίου 1953, ημέρα αναγγελίας του θανάτου του Στάλιν.

Το έργο / Στην αρχική του μορφή το μπαλέτο βασίστηκε σε σύνοψη του γνωστού θεατρικού του Σαίξπηρ [1564-1616] από τους Αντριάν Πιοτρόφσκι και Σεργκέι Ραντλόφ. Ο Προκόφιεφ ολοκλήρωσε την παρτιτούρα το 1935 ως παραγγελία των μπαλέτων Κίροφ της Αγ. Πετρούπολης. Στην πρώτη εκδοχή με αίσιο τέλος, το μπαλέτο δεν παρουσιάστηκε ποτέ καθώς υπήρχε φόβος επιθέσεων από προσβλητικά άρθρα που απηχούσαν σκέψεις του Στάλιν στην εφημερίδα Πράβντα· Τέτοιες επιθέσεις ήσαν συνήθεις ενάντια σε μοντερνιστές καλλιτέχνες. Το μπαλέτο πρωτοπαρουσιάστηκε σε χορογραφία του διαπρεπούς Τσέχου χορευτή και χορογράφου Ιβάν Πσότα [1908-1952] στις 30 Δεκεμβρίου 1938 στο Μπρνο της Τσεχοσλοβακίας με τον ίδιο τον Πσότα και την Ζόρα Σεμπέροβα στους κεντρικούς ρόλους των αιώνιων εραστών. Ωστόσο, το μπαλέτο έγινε διάσημο στην χορογραφία του Λεονίντ Λαβρόφσκι που παρουσιάστηκε στις 11 Ιανουαρίου 1940 από τα Κίροφ με την Γκαλίνα Ουλάνοβα και τον Κονσταντίν Σεργκέγεφ στους κεντρικούς ρόλους. Οι πιο διάσημες χορογραφίες στην Δύση παραμένουν αυτές του Τζον Κράνκο [1958] και του Κέννεθ Μακ Μίλλαν [1965].

Σύνοψη
Α’ Πράξη / Στους έρημους δρόμους γύρω από την αγορά της Βερόνας, μέλη των δύο αντιμαχόμενων ισχυρών οικογενειών, των Μοντέγων και των Καπουλέτων τριγυρνούν, φλερτάρουν, τσακώνονται. Οι δύο οικογένειες αγαπούν την ξιφασκία. Στη σχολή που εξασκούνται, δημιουργούνται συχνά εντάσεις. Τα νεότερα μέλη απολαμβάνουν τις προκλήσεις στο πλαίσιο του παιχνιδιού. Ο Ρωμαίος, γιος των Μοντέγων, είναι ερωτευμένος με την Ροζαλίνα, αλλά εκείνη δεν ανταποκρίνεται. Προτιμά τον εξάδελφό του Μερκούτιο, γνωστό καρδιοκατακτητή. Μια μέρα, στη σχολή ξεσπά καυγάς και σύντομα τα πράγματα παίρνουν φωτιά. Κατά λάθος εμπλέκεται η μητέρα του Ρωμαίου, με αποτέλεσμα η ένταση να κλιμακωθεί.
Στο μεταξύ, η Ιουλιέττα, κόρη των Καπουλέτων, ετοιμάζεται για τον πρώτο της χορό, που θα πραγματοποιηθεί στο μέγαρο της οικογένειας. Παράλληλα, ετοιμάζονται οι γάμοι της με τον ευγενή Πάρη. Ο Ρωμαίος και οι φίλοι του Μερκούτιος και Μπενβόλιος, αποφασίζουν να πάνε στον χορό των Καπουλέτων μασκοφορεμένοι, ώστε να μην τους αναγνωρίσουν. Εκεί, ο Ρωμαίος συναντά και ερωτεύεται την Ιουλιέττα, η οποία ανταποκρίνεται άμεσα στα αισθήματά του. Άδικα προσπαθεί η παραμάνα της να τη συνετίσει. Ο Τυβάλδος αναγνωρίζει τον Ρωμαίο και τους άλλους Μοντέγους, αλλά η μητέρα της Ιουλιέττας καταφέρνει να ηρεμήσει τα πνεύματα ώστε ο χορός να ολοκληρωθεί ειρηνικά.
Στο μπαλκόνι της η Ιουλιέττα σκέπτεται τον Ρωμαίο. Εκείνος εμφανίζεται και οι δύο νέοι εξομολογούνται τον έρωτά τους.

Β’ Πράξη / Η Ιουλιέττα ειδοποιεί με γράμμα τον Ρωμαίο ότι δέχεται να τον παντρευτεί. Την τελετή τελεί μυστικά ο πατήρ Λαυρέντιος.
Σε χορό στο ανάκτορο των Μοντέγων ξεσπά μεγάλος καβγάς, που καταλήγει σε αιματοχυσία. Ο Τυβάλδος σκοτώνει τον Μερκούτιο και ο Ρωμαίος τον Τυβάλδο. Ο Ρωμαίος πρέπει να εξαφανιστεί ώστε να μην τον εξορίσουν. Περνά το βράδυ με την Ιουλιέττα και μετά φεύγει για την Μάντουα. Η ατμόσφαιρα είναι τεταμένη, καθώς αυτή μπορεί να είναι η τελευταία τους συνάντηση.
Οι Καπουλέτοι, αφού θρηνήσουν τον Τυβάλδο, επισπεύδουν το γάμο της Ιουλιέττας με τον Πάρη. Εκείνη όμως αρνείται, προκαλώντας την οργή των δικών της. Καταφεύγει στον πατέρα Λαυρέντιο, ο οποίος της δίνει ένα φίλτρο-υπνωτικό, που θα κάνει την οικογένειά της να πιστέψει ότι είναι νεκρή. Ώσπου να ξυπνήσει, θα ειδοποιήσει τον Ρωμαίο να έρθει να την πάρει και να φύγουν μαζί.
Η Ιουλιέττα προσποιείται ότι δέχεται το γάμο, παίρνει το φίλτρο και πέφτει σε βαθύ ύπνο. Όλοι πιστεύουν ότι δηλητηριάστηκε και την τοποθετούν σε κενοτάφιο. Όμως ο Ρωμαίος δεν έχει λάβει το μήνυμα. Αντίθετα, έχει πληροφορηθεί εσφαλμένα ότι η Ιουλιέττα δηλητηριάστηκε, προκειμένου να μην παντρευτεί τον Πάρη. Καταφθάνει στο κενοτάφιο, όπου συναντά τον Πάρη, τον οποίο και διώχνει. Μόνος, απελπισμένος, ο Ρωμαίος πίνει δηλητήριο. Η Ιουλιέττα ξυπνά και βλέπει πλάι τον αγαπημένο της. Όμως, είναι πια αργά. Αποφασίζει να πιεί κι εκείνη από την ίδια φιάλη. Κανείς δεν πρόκειται πλέον να τους χωρίσει.

Συντελεστές
Μουσική διεύθυνση Λουκάς Καρυτινός
Χορογραφία Ρενάτο Τζανέλλα
Κοστούμια Σήλια Κριθαριώτη
Σκηνικά Κωνσταντίνος Θεοφάνης

Προπώληση από:2 Απριλίου 2012