“Cuba” όχι και τόσο “Libre” στο Αγγέλων Βήμα

Η ιστορία είναι του βραβευμένου με Πούλιντζερ Κουβανοαμερικάνου Nilo Cruz. Ο κανονικός τίτλος του έργου ήταν Two sisters and a piano (Δύο αδερφές κι ένα πιάνο). Όμως επιλέχθηκε το Cuba Libre, γιατί αυτός ο τίτλος μιλάει περισσότερο στο ελληνικό κοινό.

Το έργο βασίζεται εν μέρει στην ιστορία της Maria Elena Cruz Varela, βραβευμένης ποιήτριας της Κούβας η οποία το 1991, δημιούργησε μια οργάνωση για τα ανθρώπινα δικαιώματα με το όνομα “εναλλακτικά κριτήρια”. Η ποιήτρια υπέστη σημαντικές διώξεις και κακοποίηση, λόγω της πράξης της αυτής.

Το έργο αναφέρεται σε δύο αδερφές, που παραμένουν έγκλειστες στο σπίτι τους, με ένα ακούρδιστο πιάνο και τεράστια φτώχεια, αφού έχουν υποστεί φυλάκιση και διώξεις από το καθεστώς της Κούβας. Η μία (Παναγιώτα Βλαντή) είναι συγγραφέας και η αδερφή της (Αντιγόνη Δρακουλάκη) πιανίστρια. Όμως, έχουν εγκλωβιστεί σε ένα σπίτι και δεν έχουν καμία καλλιτεχνική διέξοδο. Μοναδική δίοδος με τον έξω κόσμο είναι οι επιστολές που στέλνει η συγγραφέας στον άντρα της, που έχει πάρει πολιτικό άσυλο στη Σουηδία. Οι επιστολές όμως αυτές περνάνε μέσα από την λογοκρισία και είτε δεν περνάνε, είτε περνάνε πετσοκομμένες.

Υπάρχει όμως και ένας λοχαγός, ο οποίος είναι ερωτευμένος με την λογοτέχνιδα. Και την βάζει να του απαγγέλλει έργα της με αντάλλαγμα να της διαβάζει τις επιστολές του άντρα της. Με την ψυχολογική λειτουργία της μετάθεσης, ο λοχαγός αυτός στο μυαλό της συγγραφέως παίρνει τη θέση του συζύγου της κι ένας δύσκολος έρωτας γεννιέται. Αυτά, ενώ ο υπαρκτός σοσιαλισμός καταρρέει και η Κούβα μένει χωρίς ισχυρούς συμμάχους, με αποτέλεσμα το Καθεστώς να σκληραίνει, για να επιβιώσει στην εξουσία.

Παρά το χαβανέζικο φολκλόρ του, το έργο χαρακτηρίζεται από λογοτεχνική αυτοαναφορικότητα, αντιφατικούς χαρακτήρες, πολιτικό χαρακτήρα και πάθη. Σε έναν κόσμο που η αντίφαση είναι ο κανόνας, ο χαρακτήρας του Λοχαγού είναι ο πιο ενδιαφέρων του έργου, γιατί είναι και ο πιο αντιφατικός. Δυστυχώς η ερμηνεία του Αντώνη Καρυστινού δεν ήταν τόσο τεχνική, ώστε να αναδείξει τον συγκεκριμένο χαρακτήρα στο μάξιμουμ. Οι ερμηνείες της Παναγιώτης Βλαντή και της Αντιγόνης Δρακουλάκη ήταν καλύτερες, χωρίς να είναι σπουδαίες.

Το Cuba Libre είναι μία παράσταση που κινείται σε ρεαλιστικά πλαίσια και αυτό φαίνεται και από την σκηνογραφία, η οποία πάντως δεν με εντυπωσίασε. Η τάση είναι να θυμίζει η παράσταση την εξωτική Κούβα, χωρίς όμως αυτός ο εξωτισμός να υποβαθμίζει το πολιτικό μήνυμα. Η προσπάθεια όμως να χρησιμοποιηθούν αναγνωρίσιμα στο ελληνικό κοινό πράγματα σχετικά με την Κούβα, δημιουργεί συγχύσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι σε μία κατάσταση έντονης συγκινησιακής φόρτισης χρησιμοποιείται ως μουσικό χαλί το υμνητικό τραγούδι για τον Τσε Γκεβάρα, ενός από τους πρωτεργάτες του κομμουνιστικού καθεστώτος στην Κούβα. Θα μπορούσε κανείς να το θεωρήσει ως ειρωνεία, αλλά οι υπεύθυνοι της παράστασης αρνούνται ότι το χρησιμοποίησαν με αυτό το σκεπτικό.

Το Cuba Libre είναι ένα ενδιαφέρον πολιτικό έργο, που δείχνει ότι συχνά μία επανάσταση μπορεί να χάσει τον στόχο της ή να οδηγηθεί σε αποκλεισμούς και καταπίεση. Δείχνει πόσο η απομόνωση- οικονομική και πολιτική- μίας χώρας την οδηγεί σε μαρασμό. Αλλά η λογοτεχνία ποτέ δεν πεθαίνει, ούτε το πάθος για ζωή και για έρωτα. Το αν θα ιδωθεί κάτι τέτοιο σαν μια νότα αισιοδοξίας ή σαν μια νότα αφέλειας, εξαρτάται από το θεατή.

Σε γενικές γραμμές, είναι ένα καλογραμμένο έργο, αλλά δεν κρατάει τη δύναμή του σε όλη τη διάρκεια. Γίνεται φορτικό και φλύαρο σε κάποια σημεία, κυρίως με τον μελοδραματισμό του, αλλά εκφράζει ανθρωπιστικές αξίες και είναι αρκετά απελευθερωτικό. Οι ερμηνείες κινήθηκαν σε ένα μέσο επίπεδο, χωρίς να διαπρέψουν, αλλά και χωρίς να είναι κακές, ενώ η σκηνοθεσία δεν έδειξε ότι είχε άλλον καλλιτεχνικό στόχο, πλην του να χρησιμοποιήσει τα όσα ήδη ξέρουμε για την Κούβα, προκειμένου να κάνει πιο προσιτό το έργο.

Γιώργος Σμυρνής