Θωμάς Κινδύνης: Έχουμε δει πολλά εξαμβλώματα σε παραστάσεις αρχαίας τραγωδίας…

Γιατί αποφασίσατε να ασχοληθείτε και πάλι με την «Ηλέκτρα», δέκα χρόνια μετά την πρώτη της παρουσίαση;
Η Ηλέκτρα είναι ένα έργο που πρέπει να ανεβαίνει συχνά. Σε εποχές κρίσης και ηθικής φθοράς, τα κλασσικά έργα είναι ο καλύτερος τρόπος για να «μετρήσουμε» τις αξίες μας και να οριοθετήσουμε τους εαυτούς μας. Η Ηλέκτρα γράφτηκε σε μια εποχή που μοιάζει αρκετά με τη δική μας, καθώς υπάρχει ηθική φθορά και μια παραπαίουσα κοινωνία. Μετά το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου, οι Σπαρτιάτες έχουν υπό τον έλεγχο τους την Αθήνα και έχουν επιβάλλει το δικό τους μνημόνιο… Εν μέσω αυτής της οικονομικής και ηθικής εξαθλίωσης, ο Σοφοκλής, μέσω της Ηλέκτρας υψώνει το ανάστημα του και ζητά αποκατάσταση της δικαιοσύνης. Χρειάζεται σήμερα να ειπωθεί ένα “όχι” και να επιδιώξουμε την αποκατάσταση της κοινωνίας, αλλά όχι με την βία, καθώς αυτός είναι ένας φαύλος κύκλος. Πρέπει να χαράξουμε τον δικό μας δρόμο, ο οποίος θα είναι ένας δρόμος προς την αποκατάσταση των αρχών, των αξιών και της δικαιοσύνης.

Μπορεί η Ηλέκτρα ν’ αποτελέσει “σύμβολο” για τη σημερινή εποχή;
Σίγουρα, χωρίς καμία αμφιβολία! Η σχολή που κουβαλάμε εμείς σαν “Μορφές Τέχνης” έχει κάνει βήματα προς τα εκεί. Ακολουθούμε την σχολή του Δημήτρη Ροντήρη, μια σχολή υψηλού επιπέδου αισθητικής. Ο κόσμος σήμερα έχει ανάγκη και αποζητά να βλέπει τέτοια πράγματα.

Έχετε δηλώσει πως ένας από τους σκοπούς αυτής της παράστασης είναι να αποκατασταθεί η αισθητική της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας. Τι εννοείτε μ’ αυτό; Είστε αντίθετος με τα μοντέρνα ανεβάσματα των κλασσικών κειμένων;
Η ελληνική τραγωδία έχει μοντερνοποιηθεί εδώ και αρκετές δεκαετίες. Η μοντερνοποίση αυτή έχει φτάσει πλέον στα άκρα. Είναι πολλοί αυτοί, που στην προσπάθεια τους να συσχετίσουν το τότε με το τώρα, ώστε γίνει πιο εύκολα αντιληπτό στο κοινό το νόημα των έργων, ρισκάρουν με την επινόηση μορφημάτων. Αυτά προέρχονται από παραστάσεις του εξωτερικού ή από δικές τους ιδέες. Αυτό όμως δεν φέρνει αποτελέσματα, καθώς έχουμε δει και εξαμβλώματα! Έχουν υπάρξει εγχειρήματα τα οποία ασχημονούν σε βάρος της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας.

Μπορείτε να μας αναφέρετε κάποια παραδείγματα;
Έχουν υπάρξει περιπτώσεις που κόβονται τα χορικά, γιατί δεν γίνονται κατανοητά από τον σκηνοθέτη. Έχουμε δει να κινείται ο χορός μέσα σε τσουβάλια. Έχει υπάρξει και η… έμπνευση να τοποθετηθεί πισίνα και να κολυμπάει ο χορός. Μέχρι και να αυνανίζονται έχουμε δει… Όλες αυτές οι ακραίες πράξεις έχουν γίνει, ώστε να γίνεται το νόημα πιο αντιληπτό (όπως λένε) στο κοινό. Θέλω εδώ να τονίσω ότι δεν υπάρχει καμία ανάγκη για όλα αυτά. Τα κείμενα αυτά είναι γραμμένα από τότε για τον απλό άνθρωπο και δεν χρειάζονται τέτοιες προσεγγίσεις. Το μόνο που πρέπει να γίνει είναι να τα μελετήσουμε σε βάθος και να αναδείξουμε την απλότητα και την γοητεία που έχει ο λόγος των δημιουργών. Σε εμάς τους Έλληνες κληροδοτήθηκε μια απίστευτη πνευματική περιουσία, την οποία οφείλουμε να σεβόμαστε και να μελετούμε σε βάθος.

Ναι, αλλά στην τέχνη ο καθένας δεν θα πρέπει να είναι ελεύθερος να εκφράζεται όπως θέλει;
Φυσικά, δεν απαγορεύεται τίποτα. Αν και θα ήταν χρήσιμο να υπάρχει καλλιτεχνική αστυνομία (γέλια!!). Αστειεύομαι, γιατί άντε να κρίνεις ποιος θα απαγορεύσει, τί θ’ απαγορεύσει και μαζί με τα ξερά θα καίγονταν και τα χλωρά. Το θέμα μας δεν είναι ποιος θα φτιάξει και τί θα φτιάξει, αλλά η απήχηση που θα έχει στο κοινό. Η προ δεκαετίας εμπειρία μας υποδεικνύει πως και οι μεγαλύτεροι αλλά και το νεανικό κοινό αναζητά την απλότητα. Για ν’ αναφέρω και ένα παράδειγμα, είχαμε βρεθεί μπροστά σ’ ένα νεανικό κοινό με σκουλαρίκια, και μαλλιά κάθε είδους αποχρώσεως! Τέτοιο ενθουσιασμό δεν είχα ξαναδεί στη ζωή μου, μας χειροκροτούσαν και ήταν τόσο ενθουσιασμένοι με αυτό που παρουσιάσαμε, που νόμιζα ότι μας έκαναν πλάκα! Πέρα λοιπόν από όλα τα άλλα, η ψυχή του ανθρώπου παραμένει αγνή και αν του παρουσιάσεις μια παράσταση με υψηλή αισθητική θα το αποδεχτεί και θα το υποστηρίξει.

Τι προσδοκάτε να αποκομίσει ο θεατής από την παράσταση σας;
Τον καθαρό λόγο και το καθαρό μήνυμα της Ηλέκτρας, ότι δεν συμφωνούμε με όσα γίνονται. Θα έχει την δυνατότητα ν’ απολαύσει και να συγκινηθεί από μια καθαρότητα και απλότητα αισθητικής.

Έχουμε πολιτισμική παιδεία σαν λαός; Βλέπουμε αυτό που πραγματικά θέλουμε, ή αυτό που μας επιβάλλουν;
Πιστεύω ότι ο Έλληνας έχει από την φύση του μια βαθιά πνευματικότητα, όμως η ελληνική κοινωνία έχει διαβρωθεί σε πολλά σημεία και όχι τυχαία… Έχει εγκαταλειφθεί το θέμα της γλώσσας και έχει κακοποιηθεί η παράδοση μας, αφού είχαμε φτάσει και σε σημείο να ταυτιστεί το παραδοσιακό τραγούδι με την χούντα. Δυστυχώς δεν υπάρχει παιδεία και έχει κυριαρχήσει η ξενομανία. Ότι προέρχεται από το εξωτερικό θέλουν να μας το πλασάρουν ως δήθεν ψαγμένο… Δεν χρειαζόμαστε κάτι τέτοιο, αυτό που έχουμε ανάγκη είναι να πιστέψουμε στον πολιτισμό μας και να τον αναδείξουμε.

Δηλαδή μπορούμε ν’ αποκτήσουμε πολιτισμική αυτονομία;
Σαφέστατα! Αν κάποιος ασχοληθεί με τους παραδοσιακούς μας χορούς, το δημοτικό τραγούδι και την βυζαντινή μουσική θ’ αντιληφθεί ένα κομμάτι από το μεγαλείο του ελληνικού πολιτισμού. Έχω συναντήσει νεαρά παιδιά που ακούν ροκ και μέταλ και όταν τους έβαλα παραδοσιακά τραγούδια έμειναν ενθουσιασμένοι.

Μας προτρέπετε να ακολουθήσουμε το ” Ήμουνα μεταλάς και έγινα ρεμπετάς;”
Καλό είναι να έχεις ποικίλα ακούσματα. Κατανοώ ότι τα νέα παιδιά θα στραφούν και στο μέταλ και καλά θα κάνουν. Μαζί όμως με αυτό πρέπει να ακούσουν και τις δικές μας μουσικές. Έχουν περάσει από τα χέρια μου πολλοί νέοι ηθοποιοί, που σταδιακά λάτρεψαν την παραδοσιακή ελληνική μουσική και τους παραδοσιακούς χορούς.

Πόσο εύκολο είναι να ενδιαφερθούν οι άνθρωποι για τα πολιτιστικά δρώμενα, από την στιγμή που αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβίωσης;
Σε μια έρευνα που είχε γίνει παγκοσμίως, φάνηκε ότι το πρώτο ζητούμενο για τους ανθρώπους είναι η ευτυχία. Τα χρήματα και τα υλικά αγαθά πήραν την τρίτη θέση στην προτίμηση του κόσμου, πράγμα που σημαίνει ότι το ζητούμενο είναι να είσαι καλά με τον εαυτό σου και τον περίγυρο σου. Το άγχος για να βρεις λεφτά και να νιώσεις εξασφαλισμένος σε κάνει μίζερο και δυστυχισμένο, σε κάνει να χάσεις την επαφή με τους γύρω σου, αλλά και με τον εαυτό σου.

Προς τα εκεί δεν μας πάνε όμως;
Αυτό προσπαθούν να κάνουν, αλλά δεν πρέπει να τους αφήσουμε να το καταφέρουν… Ο άνθρωπος είναι πνευματικό ον και ως πνευματικό ον είναι άπειρος. Το να ανησυχείς και να τρελαίνεσαι για το μνημόνιο και τα όποια μέτρα δεν είναι λύση. Χρειάζονται τρία συστατικά για να φύγουμε από αυτό το τέλμα: Επικοινωνία, στοργή και πραγματικότητα. Αυτά τα τρία συστατικά θα μας κάνουν να αποκτήσουμε κατανόηση για τον διπλανό μας και τον συνάνθρωπο μας, πράγμα που είναι πολύ σημαντικό.

Σαν καλλιτέχνης με πολλά χρόνια στον χώρο, αλλά και σαν εκπαιδευτικός νέων ανθρώπων, πως βλέπετε το επίπεδο των ελλήνων καλλιτεχνών σήμερα;
Ο καλλιτέχνης ήταν, είναι και θα είναι στη κορυφή της πυραμίδας του πολιτισμού. Πιστεύω ακράδαντα ότι ο καλλιτεχνικός χώρος βάλλεται σε πολύ μεγάλο βαθμό, επειδή ακριβώς είναι η κορωνίδα του πολιτισμού. Υπάρχει ένα μικρό ποσοστό ανθρώπων, που θέλει το κακό των υπολοίπων. Το πρώτο πράγμα που θα φροντίσουν να χτυπήσουν είναι ο πολιτισμός, καθώς είναι ο χώρος που τρέφει πνευματικά τον άνθρωπο και μπορεί να δημιουργήσει έναν απέραντο άνθρωπο. Φυσικά και δεν θέλουν κάτι τέτοιο, αφού τους χρειάζονται άνθρωποι με χαμηλό επίπεδο, που να χειραγωγούνται εύκολα.

Γίνεται δηλαδή πόλεμος στους καλλιτέχνες;
Δεν είναι ακριβώς πόλεμος ενάντια στους καλλιτέχνες, είναι πόλεμος ενάντια στον πολιτισμό. Προσπαθούν να διαβάλλουν τον χώρο μας, βγάζοντας προς τα έξω ότι ο καλλιτέχνης πρέπει να είναι ανώμαλος. Πρέπει να είναι ναρκομανής, παιδόφιλος, αλκοολικός ή δεν ξέρω κι εγώ τι άλλο, ώστε να είναι πραγματικός καλλιτέχνης. Αυτό είναι τρομερό ψέμα! Ο καλλιτέχνης πρέπει να έχει πνευματική και ψυχική υγεία για να μπορέσει να δημιουργήσει αισθητική υψηλού επιπέδου. Δεν μπορεί να είναι άρρωστος ψυχικά, πρέπει επιτέλους να σταματήσει αυτή η νοοτροπία.

Μπορεί η υποκουλτούρα να υποδαυλίσει την πραγματική τέχνη;
Η αλήθεια είναι πως προσπαθούν να δημιουργήσουν μια λανθασμένη νοοτροπία. Δηλαδή, πρέπει να είσαι λίγο έτσι για να πετύχεις έτσι, πρέπει να κάνεις έτσι για να ανταμειφθείς έτσι κλπ. Όλα αυτά τα «έτσι» όμως διαβρώνουν την πραγματική φύση του καλλιτέχνη. Υπάρχουν όμως και χειρότερα… Έβλεπα πριν από λίγες μια έρευνα για την πορνογραφία και έπαθα πραγματικά σοκ! Έβλεπα πόσοι καλλιτέχνες εντός και εκτός εισαγωγικών και πόσοι νέοι άνθρωποι στρέφονται προς τα εκεί, πώς κινούνται τα κυκλώματα αυτά, πως πατρονάρονται και σοκαρίστηκα όταν έμαθα ότι ενισχύονται χρηματικά από την εκκλησία.

Δεν το περιμένατε, μετά από τα όσα έχουν ακουστεί για την εκκλησία;
Ναι, το περιμένεις, αλλά δεν παύει να αποτελεί έκπληξη όταν το βλέπεις με τα ίδια σου τα μάτια.

Έχετε δηλώσει ότι ο καλλιτέχνης είναι υπεύθυνος για την ασχήμια ή την ανωτερότητα της κοινωνίας. Μπορείτε να μας αναλύσετε αυτή σας την άποψη;
Ο καλλιτέχνης είναι το «όχημα» ώστε να μεταβιβαστεί η πνευματική τροφή στο κοινό. Όσο καλύτερη και υψηλής αισθητικής δουλειάς προσφέρεις στο κοινό, τόσο αυτό θα αντιδρά ανάλογα. Αν δει κάτι το όμορφο, το αγνό, το εξευγενισμένο θα ζητήσει κάτι ακόμα καλύτερο, με αποτέλεσμα να ανεβαίνει επίπεδα. Όταν όμως στοχεύσεις στα χειρότερα ένστικτα του ανθρώπου, θα βοηθήσεις ώστε να δημιουργηθεί ένας άνθρωπος χωρίς αρχές και αξίες.

Μήπως έχουμε περάσει από την εποχή του ολοκληρωμένου καλλιτέχνη, στην εποχή του καλλιτέχνη-δημοσιοσχεσίτη;
Ναι, σαφέστατα έχουμε φτάσει σε αυτό το σημείο, αφού ο καθένας μπορεί να δηλώσει καλλιτέχνης χωρίς στην ουσία να έχει κερδίσει αυτό τον τίτλο. Μερικές δεκαετίες πίσω, στην εποχή του Δημήτρη Ροντήρη έπρεπε να αποδείξεις ότι αξίζει να λέγεσαι καλλιτέχνης. Για να γίνεις σκηνοθέτης τότε έπρεπε να περάσεις δια πυρός και σιδήρου, ενώ σήμερα έχουμε επίσημα 200 σκηνοθέτες! Δεν αναφέρομαι μόνο στους σκηνοθέτες, αναφέρομαι γενικά στον καλλιτεχνικό χώρο. Υπάρχει πλέον μια ευκολία να μπει ο καθένας στον χώρο, ακόμα και αν δεν το αξίζει.

Ποιος ηθοποιός δικαιούται να δηλώνει «καλλιτέχνης»;
Κοίταξε, είναι θέμα καλλιτεχνικού επιπέδου. Δεν γίνεται να πούμε πως όλοι οι άνθρωποι που βρίσκονται στον καλλιτεχνικό χώρο έχουν το ίδιο επίπεδο. Για παράδειγμα ο Δημήτρης Ροντήρης ήταν ένας άνθρωπος με σπουδαίο ταλέντο και εκπληκτική μόρφωση, ήταν δηλαδή αυτό που λέμε πνευματικός ηγέτης. Τέτοιες προσωπικότητες βγαίνουν σπάνια, οπότε δεν γίνεται να εξισωθεί ο Ροντήρης με κάποιον, επειδή ο άλλος είναι απλά ηθοποιός.

Ποια είναι η γνώμη σας για τα όσα συντελούνται στο πολιτικό προσκήνιο της χώρας; Ζούμε μια νέα εποχή της πολιτικής πραγματικότητας;
Οι εποχές επαναλαμβάνονται. Όταν ο κόσμος καταλαμβάνεται από φόβο και πανικό, ανοίγει δρόμο για την ανάδυση των ολοκληρωτικών καθεστώτων. Το έχουμε ξαναδεί αυτό, όταν ο Χίτλερ εκμεταλλεύτηκε τον φόβο και την απόγνωση των γερμανών πολιτών, προσφέροντας τους «καλές» υπηρεσίες, δίνοντας τους δουλειά σε εργοστάσια όπλων, με σκοπό να αιματοκυλήσει την ανθρωπότητα. Η λύση δεν θα έρθει μέσα από την βία, θα έρθει μέσα από την γνώση και την αισθητική.

Μπορεί δηλαδή η τέχνη να καταπολεμήσει την βία;
Βέβαια. Όταν η τέχνη υπηρετήσει την αισθητική μπορεί να προσφέρει πολλά πράγματα. Ο Σοφοκλής στην τότε εποχή προτίμησε να δημιουργήσει μια τραγωδία και όχι να κάνει επιθεώρηση. Χρησιμοποίησε τον μύθο των Ατρειδών για να περάσει το μήνυμα του. Πρέπει να κοιτάξουμε τον στόχο μας, ώστε να μπορέσουμε να αποκαταστήσουμε την αξιοκρατία και τη δικαιοσύνη.

Υπάρχουν «Ηλέκτρες» στη σημερινή Ελλάδα;
Πιστεύω ότι υπάρχουν. Εγώ και οι συνεργάτες μου θεωρούμε τους εαυτούς μας «Ηλέκτρες», καθώς πιστεύουμε ότι έχουμε μια αποστολή: Να δείξουμε πως δεν συμφωνούμε με όσα γίνονται και να προσφέρουμε παιδεία και γνώση σε όλες τις ηλικίες. Προσπαθούμε να επιτύχουμε τον σκοπό μας, παρά το γεγονός ότι δεν χρηματοδοτούμαστε από πουθενά και είμαστε ανεξάρτητοι. Αυτό βέβαια είναι δική μας επιλογή, καθώς δεν θέλουμε να ξεχωρίζουμε τους ανθρώπους ούτε από πολιτικά, ούτε από ιδεολογικά χρώματα. Το μόνο χρώμα που μας νοιάζει είναι το χρώμα της τέχνης. Το χρώμα της ανθρωπιάς, της αξίας και της γνώσης.

Info:
Η “Ηλέκτρα” θα παρουσιαστεί τη Δευτέρα 9 Ιουλίου στο Κηποθέατρο Παπάγου. Επίσης στο Δημοτικό Θέατρο Αρτέμιδος  στις 27 Ιουλίου και το Σεπτέμβριο στο Θέατρου του Αττικού Άλσος και στο δημοτικό θέατρο Πετρούπολης.

Διαβάστε περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση εδώ

ΚΕΡΔΙΣΤΕ ΠΡΟΣΚΛΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ