Γρηγόρης Βαλτινός: Δεν περιμένω τίποτα από τους πολιτικούς!

Με αφορμή αυτήν την παράσταση, ο Γρηγόρης Βαλτινός μας παραχώρησε συνέντευξη, στην οποία μας μίλησε για το συγκεκριμένο έργο και τα βαθύτερα νοήματά του. Το έργο του Πρίσλεϋ, αν και έχει αρκετά στοιχεία αστυνομικού σασπένς, είναι ένα έργο για την ανθρώπινη ευθύνη, που θέτει υπαρξιακά, κοινωνικοπολιτικά και ηθικά ζητήματα.

Επίσης, ο κ. Βαλτινός ομολόγησε ότι δεν περιμένει τίποτα από τους πολιτικούς, που μας έχουν απογοητεύσει, ενώ δηλώνει καθαρά, ότι πρέπει πρώτα να διορθωθούμε ως άτομα, για να διορθωθούμε ως σύνολο και όχι να περιμένουμε το αντίθετο. Και πώς θα αποφασίσουμε να το κάνουμε αυτό; Ο Γρηγόρης Βαλτινός είναι κάθετος: ¨Για να διορθωθούμε, πρέπει να καταστραφούμε”. Και η καταστροφή, οικονομική και κοινωνική, ήδη συμβαίνει στην Ελλάδα. Αυτά και άλλα πολλά ενδιαφέροντα για την κρίση, τη ζωή, το θέατρο και την φύση του ανθρώπου αναφέρει ο γνωστός ηθοποιός και σκηνοθέτης στην συνέντευξη που μας παραχώρησε.

-Παίζετε και σκηνοθετείτε στο έργο «ο επιθεωρητής έρχεται». Γιατί επιλέξατε αυτό το έργο;
Πάντα τα έργα που διαλέγω, θέλω να έχουν και μία ωφελιμότητα, πέρα από το θέμα που επεξεργάζονται, είτε είναι κοινωνικό, είτε είναι διαπροσωπικό. Τον επιθεωρητή τον είχα χρόνια στο μυαλό μου, αλλά αυτή τη στιγμή θεωρώ ότι ωρίμασε ο καιρός για να ανέβει ένα έργο, το οποίο να μιλάει για την ατομική ευθύνη. Να μιλάει για το θετικό ή το αρνητικό που μπορεί να προσφέρει κανείς, πέρα από τον εαυτό του, στον απέναντί του, στον συνάνθρωπό του, στην κοινωνία γενικότερα. «Το καλό ή το κακό που κάνουμε μεταφέρεται σαν καλό ή κακό στο σύνολο της κοινωνίας.» « Δεν είμαστε μόνοι μας- είμαστε μέλη ενός σώματος.» Αυτές είναι φράσεις μέσα από το έργο. Δεν υπάρχει λοιπόν πιο κατάλληλη εποχή από αυτήν, για να μιλήσουμε για την ατομική ευθύνη. Γιατί το σύνολο μιας κοινωνίας διορθώνεται, όταν διορθωθούν τα άτομα. Εμείς εδώ στην Ελλάδα περιμένουμε πρώτα να διορθωθεί το σύνολο και μετά να διορθώσουμε τον εαυτό μας. Περιμένουμε έναν από μηχανής Θεό, μία κυβέρνηση, ένα κόμμα. Πολλοί από αυτούς, όπως διαπιστώσαμε και όπως διαπιστώνουμε καθημερινά, αποδείχθηκαν απατεώνες. Κλέφτες. Αλήτες. Αγράμματοι. Δεν έχουμε να περιμένουμε τίποτα από αυτούς. Τον εαυτό μας πρέπει να βελτιώσουμε και να απαιτήσουμε περισσότερη παιδεία, καλύτερους πολιτικούς, να εφαρμόζονται οι νόμοι και περισσότερη δικαιοσύνη στην κοινωνία. Όλα αυτά επεξεργάζεται το έργο.

-Είπατε ότι πρέπει να διορθωθούμε ως άτομα και μετά θα διορθωθεί το σύνολο. Αλλά, άμα ως άτομα είμαστε χαλασμένοι και δημιουργούμε ένα σύνολο χαλασμένο, τι πρέπει να γίνει για να αποφασίσουμε να διορθωθούμε;
Πρέπει να καταστραφούμε! Αυτό που έγινε τώρα δηλαδή. Όταν ένα κτήριο είναι σάπιο, δεν σηκώνει επιδιόρθωση. Πρέπει να το γκρεμίσεις. Αυτή την στιγμή είμαστε στην περίοδο της κατάρρευσης. Έχουμε καταστραφεί σαν οικονομία, σαν κοινωνικός ιστός- μιλάμε για το μεγαλύτερο ποσοστό της κοινωνίας, που είναι οι αστοί, οι μικροαστοί. Πολλοί είναι εκείνοι που πιστεύουν ότι μπόρα είναι, θα περάσει και θα επανέλθουμε στα ίδια. Έχω την αίσθηση ότι δεν θα επανέλθουμε στα ίδια ποτέ. Πρέπει να το συνειδητοποιήσουμε και έτσι θα βρούμε λύση για το πώς πρέπει να συνεχίσουμε.

-Το έργο έχει σασπένς; Είναι αστυνομικό έργο;
Το έργο είναι ένα κοινωνικό θρίλερ. Έχει στοιχεία αστυνομικού έργου, έχει στοιχεία σασπένς. Με δύο λόγια ξεκινάει με μία γιορτή, με έναν αρραβώνα που γίνεται σε δύο μεγαλοαστικές οικογένειες που παντρεύουν τα παιδιά τους. Και κάποια στιγμή εισβάλλει ένας επιθεωρητής της αστυνομίας, γιατί έχει αυτοκτονήσει ένα κορίτσι σε μία κλινική κι έρχεται να τους κάνει κάποιες ερωτήσεις. Αυτοί βεβαίως αρνούνται κάθε ευθύνη, αλλά με τις ερωτήσεις του ο επιθεωρητής τους αποδεικνύει ότι ο καθένας από αυτούς έχει ένα μέρος από την ευθύνη για την αυτοκτονία. Αθροιστικά ο καθένας βοήθησε να καταστραφεί ένας άνθρωπος. Κι εκεί συνειδητοποιούν το μερίδιο της ευθύνης τους.

-Το έργο γράφτηκε στο 1946, αμέσως μετά το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Η δράση του τοποθετείται λίγο πριν την αρχή του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Σας φαίνεται κάπως παράδοξη αυτή η επιλογή του συγγραφέα και πώς την εξηγείτε;
Αυτή η επιλογή του συγγραφέα δεν μου φαίνεται καθόλου παράδοξη. Νομίζω ότι εκεί έχει στηρίξει όλη τη φόρμα του έργου. Ο Πρίσλεϊ ήθελε ο επιθεωρητής να έρχεται από το μέλλον. Έτσι έρχεται και ο δικός μας επιθεωρητής. Συνήθως μέχρι τώρα οι παραστάσεις χρησιμοποιούσαν έναν επιθεωρητή 60-65 ετών, έναν σοφό γέροντα, ο οποίος μπαίνει στην σκηνή και ανακρίνει τους ήρωες. Εγώ έχω κάνει το ακριβώς αντίθετο. Ενώ όλοι έχουμε κοστούμια του 1910, ο επιθεωρητής φοράει ρούχα του τώρα. Δεν μπαίνει από την σκηνή αλλά από τους θεατές, έρχεται από το 2012. Είναι ένας νεαρός που περνάει έξω από το θέατρο και μπαίνει μέσα, για να κατηγορήσει τους ανθρώπους που μπορούσαν να κάνουν κάτι, για να σώσουν τον κόσμο και δεν το έκαναν! Ό,τι ακριβώς έκανε ο Πρίσλεϊ με το έργο του. Το έγραψε το 46, το τοποθέτησε το 1912, πριν τον Α Παγκόσμιο, ώστε να είναι αυταπόδεικτα αυτά που λέει, να έχει τη γνώση του μέλλοντος και να προσπαθήσει να δώσει μία εξήγηση του γιατί φτάσαμε σε δύο παγκόσμιους, ποιος έφταιγε, τι έφταιγε; Για μια ακόμα φορά έφταιγε η απληστία των ανθρώπων! Για μια ακόμα φορά έφταιγαν τα λάθη τους, η αποποίηση των ευθυνών του καθενός από μας. Δεν φταίω εγώ, φταίει ο άλλος. Αντίθετα εγώ λέω, φταίω εγώ, δεν φταίει ο άλλος. Πρώτα θα δω σε τι έχω φταίξει εγώ, μετά θα δω σε τι έχει φταίξει το σύνολο και στο τέλος σε τι έχει φταίξει ο άλλος. Και βέβαια, έχω απαξιώσει εντελώς την πολιτική. Καταλαβαίνετε λοιπόν με τι πάθος έπεσα σε αυτό το έργο, όταν έχω μία φιλοσοφία εντελώς διαφορετική από αυτήν την ηρώων του.

-Εσείς ποιόν ρόλο ερμηνεύετε στο έργο;
Παίζω τον ρόλο του κακού, τον ρόλο του φταίχτη, τον αρχηγό της οικογένειας. Κάποιος θα περίμενε να παίξω τον επιθεωρητή. Όχι, ήθελα να είναι ένας νεαρός ο επιθεωρητής. Γίνεται για πρώτη φορά παγκόσμια νομίζω.

-Οι αιχμές του έργου προς την οικογένεια έχουν αντιστοιχία προς την ελληνική οικογένεια;
Σαφέστατα. Σε ένα ανώτερο κοινωνικά στρώμα. Οι ήρωες δεν ταυτίζονται με το προλεταριάτο και με καθημερινούς ανθρώπους, αλλά αυτό δεν έχει και μεγάλη σημασία για το έργο και για τον συγγραφέα. Σε οποιαδήποτε κοινωνική διαστρωμάτωση, ο καθένας έχει μερίδιο της ευθύνης για το κακό που συμβαίνει στον κόσμο. Δεν είναι ανάγκη να είναι πλούσιος, για να κάνει κακό. Κακό μπορεί να κάνει και ο φτωχός, αν είναι ασυνείδητος, ή λαμόγιο και μπορεί να κάνει λοβιτούρες, να αδικήσει, να σκοτώσει, για να περάσει σε μία ανώτερη τάξη … Αυτό βγαίνει μέσα από το έργο, που ηθελημένα τοποθετείται στην υψηλή κοινωνία, ακριβώς γιατί ο Πρίσλεϊ ήταν ένας προοδευτικός άνθρωπος, ήταν σοσιαλιστής και ήθελε να δείξει ότι το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης το φέρουν αυτοί που έχουν τις δυνάμεις στα χέρια τους. Ένας φτωχός ανήμπορος προλετάριος δεν έχει και πολλές δυνατότητες. Να σας φέρω ένα παράδειγμα του τώρα: ποιοι πληρώνουν το μάρμαρο; Οι φτωχοί, αδύναμοι συνταξιούχοι. Το πολιτικό σύστημα κόβει το γιαουρτάκι από τη συνταξιούχο την γριούλα, για να κρύψει το σι ντι με αυτούς που βγάλανε μαύρο χρήμα στην Ελβετία. Δεν ξέρω ποιος το κρύβει. Τα βέλη μου δεν απευθύνονται σε κάποιο συγκεκριμένο άτομο, αλλά ευρύτερα.

-Αν και έχει στοιχεία αστυνομικού έργου, το «ο επιθεωρητής έρχεται» κινείται περισσότερο προς το κοινωνικό- πολιτικό με υπαρξιακά και ηθικά ζητήματα. Εσάς όμως γενικότερα σας αρέσουν τα αστυνομικά έργα;
Μου αρέσουν τα αστυνομικά έργα, αλλά μου αρέσουν εκείνα που έχουν στοιχεία ψυχολογίας και κυρίως εκείνα που διαθέτουν πολιτικό υπόβαθρο. Μου αρέσουν εκείνες οι αστυνομικές μυθοπλασίες, οι οποίες δεν γίνονται μόνο για το σασπένς, για να βρούμε έναν δολοφόνο, για να βρούμε τον καλό και τον κακό, αλλά όλη η αστυνομική ίντριγκα να αποδίδεται σε κοινωνικές παραμέτρους.

-Μπορείτε να μου ονομάσετε έναν συγγραφέα που το κάνει αυτό; Ας πούμε η Αγκάθα Κρίστι το κάνει;
Όχι, η Αγκάθα Κρίστι δεν το κάνει. Ασχολείται περισσότερο με την ψυχολογία των ηρώων. Από τους δικούς μας το κάνει ο Μάρκαρης, για να μιλήσουμε για κάτι χειροπιαστό και πρόσφατο. Έχει κοινωνικές και πολιτικές προεκτάσεις ο Μάρκαρης στα αστυνομικά του μυθιστορήματα. Η μυθοπλασία στο μυθιστόρημα είναι μια αφορμή για να ανιχνεύσουμε την ψυχολογία των ηρώων και τα ήθη μιας εποχής και μια κοινωνίας. Αυτό κάνει ένα καλό μυθιστόρημα.

-Να σας κάνω και κάποιες ερωτήσεις για το θέατρο σήμερα. Το ότι ανεβαίνουν τόσες παραστάσεις το χρόνο στην Αθήνα θεωρείτε ότι είναι βιώσιμο;
Για τις παραστάσεις όχι- δεν είναι βιώσιμο. Υπάρχουν πολλές θεατρικές ομάδες με παιδιά, που θέλουν να δείξουν τη δουλειά τους και συχνά δουλεύουν δωρεάν. Και καμιά φορά τσοντάρουν κιόλας, για να καλύψουν τα έξοδα μιας παράστασης, όπου αυτή την παράσταση την βλέπουν φίλοι, γνωστοί και συγγενείς, χωρίς εισιτήριο. Όμως έχουν την ελπίδα να δείξουν τις δουλειές τους, το ταλέντο τους. Μοιραία γίνεται μία ζύμωση. Αυτή η δουλειά είναι αχάριστη, γεμάτη απαιτήσεις. Μέσα όμως από όλα αυτά, πάντα βγαίνει ένα διαμάντι. Ξεπετιέται μία ομάδα. Η μεγάλη μόδα των ομάδων πέρασε. Ήταν την προηγούμενη εικοσαετία. Ο λόγος είναι ότι έχει υπερκορεσθεί το πράγμα και δεν είναι βιώσιμο. Σίγουρα όμως όσο υπάρχουν κουράγιο και νιάτα, τα νέα παιδιά θέλουν και πρέπει να προσπαθούν. Εμείς οι παλιότεροι, που είμαστε το κατεστημένο πια, έχουμε πάντα ανοιχτά τα μάτια μας, για να ακούσουμε κάτι ευχάριστο: ένα καινούριο ταλέντο που ξεπετάχθηκε κάπου. Αλλά πρέπει κανείς να έχει πολλές αντοχές και να μην κάνει εκπτώσεις. Αυτό είναι δύσκολο, γιατί είναι κι η επιβίωση στη μέση. Όμως, μπορεί να τους χαλάσει το υποκριτικό τους dna, άμα πέσουν σε φτήνιες.

-Ποια είναι τα υπέρ και τα κατά μίας ομάδας, σε σχέση με έναν συμβατικό θίασο;
Η ομάδα πιστεύω ότι πρέπει να έχει ένα όραμα. Όχι απλώς να θέλει να βγαίνει στο θέατρο με οτιδήποτε, απλά για να παίξει. Πρέπει να έχει περισσότερες φιλοδοξίες και απαιτήσεις από ένα εμπορικό θέατρο, που πρέπει να σκεφτεί και το ταμείο. Τα παιδιά πρέπει να έχουν ωριμότητα μεγαλύτερη από την ηλικία τους, μόρφωση, επίπεδο, προσωπικότητα και πρέπει αυτό που θα δείξουν να είναι πραγματικά ξεχωριστό. Και πρέπει να μην παρασυρθούν από το δέλεαρ του σκηνοθετισμού ή από το δέλεαρ του εντυπωσιασμού. Δηλαδή να κάνουμε κάτι, απλά και μόνο για να κάνει ντόρο στην Αθήνα. Αυτό ξεφουσκώνει. Προτιμώ από μία νεανική ομάδα ένα συντηρητικό ανέβασμα, αλλά που να έχει ουσία υποκριτική και σκηνοθετική, παρά έναν εντυπωσιασμό, που την επόμενη χρονιά δεν θα έχει κανένα λόγο ύπαρξης.

-Μιλήσατε για «σκηνοθετισμό». Μας τον αναλύετε αυτόν τον όρο;
Εγώ έχω μάθει στη ζωή μου, η φόρμα να συνάδει με το περιεχόμενο. Πρέπει να δούμε πρώτα τι έργο έχουμε να κάνουμε και μετά ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να το αποδώσουμε. Πάρα πολλοί ξεκινάνε ανάποδα. Τι εντυπωσιακό να βρούμε να κάνουμε, ασχέτως περιεχομένου. Εμένα αυτό μου φέρνει αλλεργία.

-Τα επόμενα σχέδια σας ποια είναι;
Θέλω να λειτουργήσει σωστά το Ιλίσια, γιατί θα είμαστε εδώ κάποια χρόνια, αν όλα πάνε καλά κι αν έχουμε υγεία. Να έχει επιτυχία μία άλλη παράσταση που κάνουμε, «Τα χάρτινα λουλούδια» με τον Άρη Σερβετάλη και την Κατερίνα Λέχου, με έναν σκηνοθέτη πολύ σημαντικό και νέο, με φοβερή εμπειρία εντός κι εκτός Ελλάδος. Φιλοδοξία μου είναι να λειτουργήσει και το στούντιο Ιλίσια, κάτι το οποίο προσπαθούμε. Είναι να δουλέψουν και οι «μαγικές σβούρες», η παιδική σκηνή του θεάτρου Ιλίσια. Και να μπορέσουμε να βγούμε από αυτήν την κρίση που περνάμε, για να μπορέσουν να ανθίσουν πάλι οι ψυχές, γιατί πέσαμε σε ένα μαράζι. Αυτό βέβαια για τον καλλιτέχνη είναι συνήθως πηγή έμπνευσης και δημιουργίας. Ελπίζω να συμβεί και τώρα. Ελπίζω να πεισμώσουμε τόσο πολύ, ώστε να εκδικηθούμε το τέρας. Και ελπίζω να βγούμε από αυτήν την κρίση πιο οργισμένοι και πιο απαιτητικοί. Να υπάρχει όραμα για τον πολιτισμό, να δοθούν χρήματα, να υπάρχει όραμα και όλοι οι κατεργάρηδες να πάνε στην φυλακή.