Beethoven: Appassionata- Αυτή είναι σονάτα!

Τα έργα που ερμήνευσε ο αξιόλογος πιανίστας Χάρης Δημαράς, με αναγνώριση τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό ήταν από δύο του Haydn και δύο του Beethoven. Πρώτα ακούσαμε το έργο του Joseph Haydn: Παραλλαγές σε φα ελάσσονα (Andante with Variations, Hob. XVII: 6). Ακολούθησε η Σονάτα αρ. 12 σε λα ύφεση μείζονα, έργο 26, «Πένθιμο Εμβατήριο» του Beethoven. Μετά ξανά Haydn με την Σονάτα αρ. 31 σε λα ύφεση μείζονα, Hob. XVI: 46. Και το κλου της βραδιάς, μία από τις καλύτερες σονάτες του Beethoven κι ένα μνημειώδες έργο για την μουσική, η Σονάτα αρ. 23 σε φα ελάσσονα, έργο 57, η λεγόμενη «Appassionata».

Ο συνδυασμός έργων για πιάνο του Haydn και του Beethoven έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Από τη μία βλέπουμε την πάντα γοητευτική μετάβαση από το έργο του δασκάλου στο μαθητή. Γίνεται, βέβαια, φανερό – και μόνο ακούγοντας τα έργα- ότι ο μαθητής Beethoven ξεπέρασε κατά πολύ τον δάσκαλο Haydn. Από την τοποθετημένη στα αυστηρά και πειθαρχημένα πλαίσια του κλασικισμού συνθετική δεξιοτεχνία του Haydn, περνάμε στην καταιγίδα Beethoven: Άλλος ρυθμός, άλλη φαντασία, άλλη δημιουργική ελευθερία, απίστευτη ένταση (νομίζεις ότι ο αυστριακός κάποιες στιγμές θα ήταν ικανός ακόμα και με σφυρί να κοπανήσει τα πλήκτρα του πιάνου του, για να βγάλει πάθος και δύναμη). Και ταυτόχρονα, στον Beethoven υπάρχει και μεγάλος στοχασμός πάνω στη μουσική. Ο Beethoven υπέφερε για να βγάλει τη μουσική του. Αλλά αυτό το μαρτύριο γεννούσε ανυπέρβλητα αριστουργήματα.

Παράλληλα, η μετάβαση από τον Haydn στον Beethoven σηματοδοτεί μια τεράστια αλλαγή στη μουσική. Τα αυστηρά μοτίβα του κλασικισμού καταργούνται από την ορμητικότητα του Beethoven. Για κάποιους ο Beethoven είναι ο τελευταίος του κλασικισμού, καθώς οδήγησε τις φόρμες του- ιδίως με τα τελευταία κουαρτέτα- σε τέτοια επίπεδα, που δεν υπήρχε πλέον λόγος κάποιος άλλος να συνεχίσει αυτόν τον δρόμο. Αλλά για πολλούς άλλους είναι από τους πρώτους του ρομαντισμού κι αυτός που άνοιξε τον δρόμο για νέες μορφές καλλιτεχνικής αναζήτησης. Το τι από τα δύο ήταν δεν έχει ίσως τόσο μεγάλη σημασία, όσο το να απολαμβάνεις τα έργα του.

Δεν πρέπει πάντως να παραγνωρίσουμε την σημασία του Haydn- ο οποίος έχει χαρακτηρισθεί και πατέρας του κλασικισμού- στην μουσική. Από τα δύο του έργα, μου άρεσε αρκετά το δεύτερο, η σονάτα αριθμός 31, το οποίο ερμηνεύθηκε με πάθος και δεξιοτεχνία από τον Χάρη Δημαρά. Ο Haydn, ως κλασικιστής συνθέτης, χρησιμοποιεί με πιο πειθαρχημένο και σταθερό τρόπο τα θέματά του. Αυτό γίνεται κάπως ανιαρό και προβλέψιμο στην πορεία. Αλλά υπάρχει ομορφιά, χάρη και μελωδικότητα στη σονάτα του.

Από την άλλη, οι δύο σονάτες του Beethoven είναι απλά αριστουργηματικές. Το “πένθιμο εμβατήριο” σε κερδίζει με το βάθος και τη δύναμη του στοχασμού του, που είναι εξίσου ισχυρό με την ένταση που έχει η μουσική του έργου σε κάποια σημεία. Από την άλλη, η Appassionata είναι από τα μεγαλύτερα έργα στην ιστορία της μουσικής. Ιδίως το τρίτο μέρος, το ρυθμικό καταιγιστικό κομμάτι, πραγματικά συναρπάζει με την τεράστια έμπνευση και τον ανυπέρβλητο λυρισμό της. Δεν την λένε Appassionata τυχαία…

Ο ερμηνευτής Χάρης Δημαράς απέδωσε αυτήν την ένταση και τον τεράστιο πλούτο των ήχων, αυτή την καταιγίδα από νότες και παιχνίδια της μουσικής, με το συναισθηματικό βάρος που τους άρμοζε. Και τα σπουδαία αυτά έργα τέχνης μας χάρισαν μέσα στο Μέγαρο Μουσικής μια αισθητική απόλαυση, που δεν χάνει την ικανότητα να γοητεύει και να συγκινεί μέσα στο πέρασμα των αιώνων.