Ο Βυσσινόκηπος του Τσέχωφ στο θέατρο Νέου Κόσμου- Ο πρώην χαμένος τα παίρνει όλα!

Το έργο που έγραψε ο Τσέχωφ παρουσιάζει μια ιδιοτυπία, που οφείλεται και στην κόντρα του με τον σκηνοθέτη Στανισλάβσκι. Ο Τσέχωφ το είχε σκεφτεί σαν κωμωδία και είχε βάλει μέσα σε αυτό στοιχεία φάρσας. Ωστόσο, εύλογα, κατά την γνώμη μου, ο σκηνοθέτης είδε ότι τα δραματικά (έως και τραγικά στοιχεία) στο έργο αυτό υπερτερούν και το ανέβασε σαν τραγωδία, προκαλώντας την ενόχληση του συγγραφέα. Αυτό το δίλημμα, κωμωδία ή δράμα, συνεχίζεται μέχρι σήμερα και λειτουργεί για πολλούς είτε ως ένας γρίφος ή ως πρόκληση.

Το έργο μιλάει για την κοινωνική αλλαγή που επέρχεται στην μοναρχική Ρωσία, με την κατάρρευση των αριστοκρατών και για κάποιους προβλέπει την επανάσταση. Θεωρώ ότι δεν προβλέπει αυτό, αλλά την κυριαρχία των αστικών στρωμμάτων σε σχέση με τις παραδοσιακές και ανίκανες να αναλάβουν επιχειρηματικές δραστηριότητες αριστοκρατίες-κάτι δηλαδή που είχε συμβεί ήδη τον προηγούμενο αιώνα στην δυτική Ευρώπη. Όχι μια επανάσταση του προλεταριάτου. Ο Λοπάχιν, που στο τέλος εμφανίζεται ως ο κυρίαρχος του παιχνιδιού, είναι γιος μουζίκων (σκλάβων) αλλά ο ίδιος είναι ένας πολύ πετυχημένος επιχειρηματίας.

Το έργο περιέχει και στοιχεία από την προσωπική ζωή και τραυματικές μνήμες του Τσέχωφ. Η κοπή του Βυσσινόκηπου έχει από μόνη της ως εικόνα, μια διάσταση τραγικού, ως η καταστροφή ενός όμορφου φυσικού τοπίου, έστω κι αν συμβολίζει την κοινωνική μεταβολή. Η ευαισθησία του συγγραφέα για την κοπή των δέντρων είναι εμφανής τόσο στα λυρικά σημεία του Βυσσινόκηπου, όσο και σε άλλα έργα του. Τα δέντρα στον Τσέχωφ είναι συχνά οι βουβοί, συμβολικοί ήρωες και τα θύματα στις ιστορίες και στα έργα του (τέτοιες αναφορές θυματοποίησης των δέντρων υπάρχουν και στον Θείο Βάνια). Συχνά ο ρώσος δραματουργός θεωρείται ο πρώτος οικολόγος συγγραφέας της Ευρώπης, ίσως ένας οικολόγος προ οικολογικού κινήματος.

Η παράσταση του Δεντάκη άφησε στην άκρη το οικολογικό περιεχόμενο και εστίασε μόνο στον κοινωνικοπολιτικό χαρακτήρα του έργου. Επηρεασμένος από το δίλημμα κωμωδία ή δράμα, έδωσε μια πιο επιφανειακή διάσταση στις καταστάσεις, που αφορούν τους αριστοκράτες, δείχνοντας ανθρώπους χαμένους στην κοσμάρα τους. Ο πιο σοβαρός είναι ο Λοπάχιν, τον οποίο παίζει ο Μάκης Παπαδημητρίου. Αυτός κερδίζει τα πάντα στο φινάλε. Όχι όμως την ευτυχία. Κι αυτός, όπως όλοι στο έργο, είναι σκλάβος του εαυτού του. Ελευθερία δεν πρόκειται να υπάρξει για κανέναν. Ούτε λύτρωση.

Επίσης, υπάρχουν αρκετά μεταμοντέρνα στοιχεία στην σκηνοθεσία, τόσο στην σκηνογραφία, όσο και στο παίξιμο, που προσπαθούν να φέρουν τις καταστάσεις αυτού του κλασικού έργου πιο κοντά στο σήμερα. Αυτό άλλοτε λειτουργεί περισσότερο και άλλοτε λιγότερο.

Ο θίασος της παράστασης αποτελείται από πολύ καλούς ηθοποιούς. Ξεχωρίζει η ερμηνεία του Μάκη Παπαδημητρίου, που παίζει τον πραγματιστή και κάπως αδίστακτο επιχειρηματία. Επειδή τον παίζει με ευαισθησία και ποιότητα, τον κάνει συμπαθή, ενώ κι ο ίδιος ο ηθοποιός δείχνει να ταυτίζεται με το δρόμα του ήρωα και την ανάγκη του να δείξει ότι κυριαρχεί πάνω σε αυτούς που τον είχαν σκλάβο τους τόσα χρόνια (κάτι που είναι βαθιά ανθρώπινο- έστω κι αν όλη την ώρα παριστάνει τον άνθρωπό τους). Και οι υπόλοιποι ηθοποιοί δίνουν ποιοτικές ερμηνείες, αποδίδοντας ως επί το πλείστον το πνεύμα ανθρώπων που δεν καταλαβαίνουν τι γίνεται γύρω τους.

Γενικά, ο Βυσσινόκηπος στο θέατρο του Νέου Κόσμου, προσπαθώντας να αναδείξει μια πιο κωμική, κοινωνική και μεταμοντέρνα διάσταση του έργου, ίσως να μην αναδεικνύει όλες τις διαστάσεις αυτού του έτσι κι αλλιώς ανοιχτού σε πολλές αναγνώσεις αριστουργήματος. Σκηνογραφικά και σκηνοθετικά δεν καταπλήσσει, αλλά σίγουρα είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα θεατρική πρόταση με ερμηνείες που είναι από καλές έως εξαιρετικές.

Γιώργος Σμυρνής