Αργύρης Ξάφης: Όλοι νιώθουμε ένα αίσθημα αδικίας!

Ο Αργύρης Ξάφης μας δίνει συνέντευξη και μας εξηγεί τι είναι ακριβώς αυτό το “Mistero Buffo”, το “κωμικό μυστήριο” που είναι μια παράδοση θεατρική από τα βάθη του Μεσαίωνα. Μας μιλάει για την δύναμη του κειμένου του Νομπελίστα Ντάριο Φο, που είναι βαθιά λαϊκός, αλλά όχι λαϊκίστικος. Επίσης, παρά το γεγονός ότι κι αυτό το έργο μιλάει για τα θεία πάθη, βγάζει μια αγάπη για τον χριστιανισμό. Έτσι δεν έχει καμία σχέση με το Corpus Christi, ενώ για την παράσταση εκείνη σχολίασε ότι κι οι δύο πλευρές και ιδίως αυτοί που αντιδρούσαν, το έκαναν “επί τούτου”, όπως λέει χαρακτηριστικά, απλά για να δείξουν ότι υπάρχουν.

Εκτός όμως από το Mistero Buffo ο Αργύρης Ξάφης μας μίλησε για τα αγαπημένα του αμερικανικά σίριαλ, τα οποία θεωρεί πολύ καλύτερα από τις ταινίες του Hollywood, για τα επόμενα σχέδια του ενώ μας περιγράφει τι εννοεί όταν χρησιμοποιεί έναν δικό του όρο, την “θεατρίλα”. 

-Πρωταγωνιστείτε στην παράσταση Mistero Buffo του Ντάριο Φο. Τι κάνει τόσο δυνατό το κείμενο του Ντάριο Φο;
Κατ’ αρχήν συμφωνώ ότι είναι πολύ δυνατό το κείμενο. Νομίζω ότι είναι η σχέση που έχει ο συγγραφέας με τον κόσμο. Ο Ντάριο Φο είναι ένας γελωτοποιός μιας ολόκληρης εποχής. Είναι ένας άνθρωπος μέσα από τον λαό, ξέρει τα προβλήματά του, έχει μεγάλη αγάπη για τους συνανθρώπους του. Και νομίζω ότι αυτή η τρυφερότητα και παράλληλα η εξυπνάδα του είναι που δυναμιτίζουν τα κείμενα του σε τέτοιο βαθμό, που να σου προκαλούν από δυνατό γέλιο μέχρι δάκρυα. Είναι πολύ ιδιαίτερη περίπτωση και συγγραφέα και γελωτοποιού- ακτιβιστή, θα έλεγε κανείς.

-Το Mistero Buffo τι σημαίνει, κατ’ αρχάς;
Πάει να πει «κωμικό μυστήριο». Από εκεί και πέρα, ο Φο πήρε τον τίτλο από ένα έργο του Μαγιακόφσκι. Αυτό που έκανε ήταν να συνδυάσει μια παράδοση από την εποχή του μεσαίωνα, στην οποία διάφοροι γελωτοποιοί εμφανίζονταν στις πλατείες κατά την διάρκεια μιας θρησκευτικής τελετουργίας κι αποσυμφόριζαν την ένταση της, παίζοντας κάποια κωμική σκηνή. Αυτό βοηθούσε τον κόσμο και να κατανοήσει καλύτερα τι συμβαίνει, αλλά και να τοποθετήσει το συναίσθημά του σε μια πιο πραγματική βάση σε σχέση με το θρησκευτικό τελετουργικό. Ο Φο μετέγραψε αυτά τα κομμάτια και τους έδωσε έναν πολύ πιο συγκεκριμένο και πιο πολιτικό χαρακτήρα.

-Ο πολιτικός χαρακτήρας που δίνει ο Ντάριο Φο ποιος είναι;
Νομίζω το ότι όλοι, είτε ανήκουμε στην χαμηλή, είτε στην μεσαία τάξη, έχουμε ένα αίσθημα αδικίας. Και αυτό που καταφέρνει ο Φο είναι να σε κάνει να νιώσεις ότι ανήκεις σε ένα πολύ μεγαλύτερο σύνολο, από ό,τι νόμιζες ότι ανήκεις. Οι περισσότεροι άνθρωποι αισθάνονται τις ίδιες αδικίες που αισθάνομαι κι εγώ. Είναι καθαρά λαϊκός ο Φο και όχι λαϊκιστικός. Πιάνει πολλές τάξεις και το κοινό συναίσθημα σε πολύ κόσμο.

-Τον «γελωτοποιό» τον βλέπουμε στον Σαίξπηρ, στον Ντάριο Φο… Είναι μέρος της παράδοσης του θεάτρου. Τι τον κάνει να επιβιώνει τόσους αιώνες;
Η σχέση του με την πραγματικότητα. Οποιοσδήποτε είναι από χωριό, ξέρει ότι παντού υπάρχει ο τρελός του χωριού. Αυτός, ανάμεσα στα άλλα, λέει και φοβερές αλήθειες. Και όλο το χωριό συζητάει γι’ αυτόν και για μια ατάκα που είπε και η οποία περιέχει μια πολύ βαθιά αλήθεια μέσα. Δεν είναι ένας χαρακτήρας φτιαγμένος από το πουθενά. Είναι ένας παγκόσμιος χαρακτήρας κι εκεί έγκειται η επιτυχία του.

-Το έργο έχει αρκετές εισαγωγές που μιλάνε για το συγκεκριμένο είδος παράστασης και για τον Ντάριο Φο. Γιατί κρίνατε σκόπιμο να το κάνετε αυτό;
Αλλιώς καταλαβαίνεις τα ανέκδοτα ενός φίλου σου, που τον ξέρεις και αλλιώς τα καταλαβαίνει κάποιος που δεν τον ξέρει. Στην αρχή υπάρχει μια εισαγωγή, για να καταλάβετε κι εσείς ποιοι είμαστε και για ποια ζητήματα μιλάμε. Αν βγαίναμε απλά να παίξουμε τις σκηνές, χωρίς να υπάρχουν αυτές οι εισαγωγές που εξηγούν κάποια πράγματα, ο κόσμος θα αναρωτιόταν για πολλά πράγματα.

-Με αφορμή τις αντιδράσεις για το «βλάσφημο» Corpus Christi, φοβηθήκατε μην τυχόν προκαλέσει αντιδράσεις ο αντισυμβατικός τρόπος με τον οποίο προσεγγίζει το «Θείο» ο Ντάριο Φο;
Καθόλου, γιατί στην δική μας περίπτωση μιλάμε για κάτι τελείως διαφορετικό, που δεν έχει σχέση με οτιδήποτε προκλητικό. Κι εσύ ξέρεις ότι η αγάπη προς τον Χριστιανισμό και προς τον Χριστό είναι διάχυτη σε όλο το κείμενο. Πουθενά δεν εμφανίζεται ο ίδιος ο Χριστός ως πρόσωπο. Μπορεί να αφηγείται κάποιος τι είδε, αλλά ποτέ δεν εμφανίζεται κάποιος να παίζει ως ενσάρκωση τον Χριστό.
Στο Corpus Christi έχω την αίσθηση ότι έγινε και λίγο επί τούτου αυτό το πράγμα. Έχω την αίσθηση ότι υπήρξε επί τούτου προκλητικότητα από όλες τις μεριές. Αυτοί που αντιδρούσαν, μου φάνηκε ότι το έκαναν περισσότερο για να υπάρξουν, παρά γιατί ήξεραν ακριβώς τι γίνεται.
Στην δική μας παράσταση η αγάπη προς αυτό που λέγεται Χριστιανισμός και το γεγονός ότι αυτά τα κείμενα είναι παιδί της εκκλησίας, μεταθέτει το έργο σε έναν άλλο κόσμο, από ό,τι θα συζητούσαμε για το Corpus Christi ή κάτι άλλο. Δεν είναι προϊόν ενός σύγχρονου συγγραφέα, ο οποίος φαντάστηκε μια παράλληλη ιστορία. Αυτά έρχονται από τα βάθη του μεσαίωνα.

-Σε μια από τις ιστορίες, ο ήρωας που υποδύεστε παίζει χαρτιά, αλλά είναι με κάρτες ταρό. Γιατί κάνει αυτήν την επιλογή ο συγγραφέας;
Η τράπουλα που παίζουμε είναι μειωμένη τράπουλα ταρό. Αν βγάλεις τα χρώματα και τα νούμερα, οι φιγούρες είναι μειωμένη τράπουλα ταρό. Ήταν ένα πιο πολύπλοκο παιχνίδι τότε. Αλλά και πιο εύκολο, γιατί βλέπανε από τις εικόνες και αποφασίζανε ποιος κερδίζει. Υπάρχουν παρέες που παίζουν role play games με κάρτες σήμερα. Αυτό είναι κάτι πολύ αντίστοιχο στην ρίζα του με τα ταρό.

-Σε παλιά σας συνέντευξη μιλούσατε αρνητικά για κάποια στοιχεία του θεάτρου, που χαρακτηρίζονται όπως λέγατε από «θεατρίλα». Μας εξηγείτε τι εννοείτε με την λέξη αυτή;
Πολλές φορές όταν λέω θεατρίλα, μπορεί να έχει να κάνει με μία αίσθηση, την οποία εγώ, με δικό μου μέτρο, έχω στα πράγματα. Έχει να κάνει πάρα πολύ με το δήθεν, το επί τούτου, που δεν έχει κανέναν επικοινωνιακό σκοπό, αλλά γίνεται μόνο και μόνο για αυτοεπίδειξη και αυτοαναφορικότητα. Ας πούμε, μια παράσταση, της οποίας ο μόνος λόγος ύπαρξης είναι να δείξουμε πόσο καλά παίζουμε, ή για να δείξουμε τι φοβερά κουστούμια ή ότι η βιρτουοζιτέ είναι πάνω από όλα, πέρα από τα νοήματα, πέρα από τις παιδαγωγικές ανάγκες που έχει μία παράσταση και το μόνο που την απασχολεί είναι πόσο όμορφη, έξυπνη και κολπατζίδικη είναι. Επειδή αυτό με έχει κουράσει και ξεστρατίζει το θέατρο, γι’ αυτό και χρησιμοποιώ την λέξη θεατρίλα, που είναι λίγο και σαν μυρωδιά.

-Πώς σας φαίνετε που θα παίξετε και σε ένα παιδικό στο Μέγαρο Μουσικής;
Η συνθήκη αυτή στο Μέγαρο είναι ιδανική, γιατί είμαστε ένα γκρουπ δέκα ηθοποιών, που είναι και μουσικοί. Ο κόσμος της παράστασης είναι μες την ζωντανή μουσική. Κι είναι φοβερό συναίσθημα να παίζεις σε μια μπάντα- είναι όνειρο πολλών ανθρώπων. Το έργο είναι «το νησί των θησαυρών» του Στίβενσον, το κλασικό έργο με τους πειρατές του 19ου αιώνα. Από αυτό έχουν γεννηθεί όλα τα κλισέ των πειρατών. Είναι ένα συγκλονιστικό έργο. Υπάρχουν στοιχεία μέσα που όταν το διάβαζα έλεγα: Έλα ρε! Κι αυτό το πήρε το Lost; Έλεγε κάπου: «Αυτό το νησί σαν να είχε έναν τεράστιο μαγνήτη μέσα του που σε τράβαγε».

-Εκτός από το Lost ποια άλλη σειρά σας αρέσει να βλέπετε;
Το Lost μου άρεσε όταν ξεκίνησε. Από ένα σημείο και μετά το έβλεπα κι έλεγα δεν είναι δυνατόν! Έχω φάει όλα μου τα νιάτα με αυτό. Εντάξει, έχεις πέσει και σε μανιακό. Τα βλέπω όλα. Βλέπω μια καινούρια κωμωδία, το The mindy project, που παίζει η κοπελίτσα η Ινδή που παίζει και στο The Office. Τώρα ξεκίνησε ένα το “Revolution”, το οποίο είναι ενδιαφέρον, αλλά το βλέπω να καταλήγει σαν το Lost κι αυτό. Το Game of Thrones, εννοείται. Έχω δει και τις δύο σεζόν και είμαστε σε αναμονή για την τρίτη. Τον Dexter…

-Αυτή την στιγμή τι νομίζετε ότι είναι καλύτερα; Τα αμερικάνικα σίριαλ ή οι ταινίες του Hollywood;
Σαφέστατα τα σίριαλ. Είναι μακράν πιο προχωρημένα! Κατά την γνώμη μου αυτό έχει γίνει, γιατί η αγορά της τηλεόρασης πριν κάποια χρόνια είχε πέσει τελείως έξω. Και επειδή δεν υπήρχαν άλλα χαρτιά- αυτό το ξέρω και λίγο από μέσα- παίξανε σαν τελευταίο χαρτί το να πάρουν πιτσιρικάδες και να τους αφήσουν να παίξουν μπάλα μόνοι τους, πιο ελεύθεροι. Και ξαφνικά γεννηθήκανε οι Sopranos, το JJ Adams, το Battlestar Galactica και όλοι αυτοί ξεκίνησαν μία ολόκληρη γενιά που ήταν πολύ πιο εναλλακτική από ό,τι συνέβαινε εκείνη την περίοδο στον κινηματογράφο. Δεν είχαν άλλο χαρτί να παίξουν τα κανάλια τότε. Είχανε πήξει στα reality. Αυτό δεν πήγαινε άλλο.

-Εκτός από το Mistero Buffo και το Νησί των θησαυρών υπάρχουν άλλα σχέδια;
Πέρα από το Jace, το οποίο παίζεται αυτήν την περίοδο στους κινηματογράφους, τέλη Γενάρη θα ανέβει στο Βυρσοδεψείο μία παράσταση με τίτλο «Γλέντι στον καιρό της πανούκλας», ένα κείμενο του Πούσκιν. Η υπόθεση αναφέρεται σε μία παρέα ανθρώπων, που ζουν σε μια πόλη, την οποία τρώει η πανούκλα και που αποφασίζουν να βγουν στην μέση της πόλης και να κινηθεί αντίθετα στην γενική κατήφεια.