H φαλακρή τραγουδίστρια στο θέατρο Βικτώρια- Η σέξι καμαριέρα και το παράλογο

Η φαλακρή τραγουδίστρια στο έργο δεν εμφανίζεται ποτέ, όπως και ο Γκοντό, τον οποίο οι δύο πρωταγωνιστές περιμένουν στο έργο του Μπέκετ και δεν ξέρουμε τελικά τίποτα γι’ αυτόν. Η φαλακρή τραγουδίστρια στο έργο του Ιονέσκο είναι ακόμα πιο αόρατη. Το έργο είναι πιο κωμικό από εκείνο του Μπέκετ, αλλά είναι εξίσου παράλογο. Τέσσερις χαρακτήρες περιορισμένης ταυτότητας, μνήμης, ευθύνης και άλλων στοιχείων που αποτελούν την προσωπικότητα εμφανίζονται επί σκηνής σε διαλόγους που αποδομούν την έννοια της πραγματικότητας και της λογικής. Μαζί μια σέξι κι αυταρχική καμαριέρα κι ένας σουρεαλιστικός πυροσβέστης.

Ο ίδιος ο Ιονέσκο θεωρούσε ότι είχε γράψει ένα τραγικό έργο, καθώς δεν υπάρχει τίποτα πιο τραγικό από την απώλεια ταυτότητας, ρόλου και νοήματος στην ζωή. Επειδή όμως είναι τόσο χλευαστικός απέναντι στην ανθρώπινη επικοινωνία, το κοινό πάντα εύρισκε πολύ αστείο το έργο. Ίσως γιατί υπήρχε και μια μορφή σάτιρας προς το βρετανικό φλέγμα (είναι γνωστή η αμοιβαία αντιπάθεια που νιώθουν Γάλλοι και Βρετανοί).

Υπάρχει ωστόσο μια λεπταίσθητη διαφορά ανάμεσα στο παράλογο και το κωμικό. Το κωμικό έχει στο dna του να δημιουργεί καταστάσεις παράλογες, που ξεπερνούν τα ρεαλιστικά όρια. Αν ένα έργο του παραλόγου, όπως αυτό του Ιονέσκο, κινηθεί υπερβολικά προς το κωμικό, χάνεται η ουσία του παραλόγου, του οποίου ο βασικός στόχος είναι να καταδείξει στην σκηνή πως η ζωή είναι εμφύτως χωρίς νόημα. Έτσι ξεφεύγει από τους ρεαλιστικούς χαρακτήρες, καταστάσεις, χρόνος, τόπος και ταυτότητα είναι ασαφή και η βασική αιτιότητα καταρρέει. Ασήμαντες πλοκές, επαναληπτικός και χωρίς νόημα διάλογος και ασυνέπειες χρησιμοποιούνται συχνά για να δημιουργήσουν ονειρικές ή εφιαλτικές διαθέσεις, αλλά και κωμωδία.

Η παράσταση του Δημήτρη Κομνηνού κινήθηκε εύλογα προς την κωμωδία. Το παράλογο πάντοτε ταυτιζόταν με το κωμικό. Ακόμα και ο Μπέκετ έχει επηρεασθεί από κωμικούς ηθοποιούς και χαρακτήρες του βουβού κινηματογράφου. Και στον Ιονέσκο το κωμικό στοιχείο είναι πολύ πιο έντονο. Ωστόσο, επειδή το αστείο έχει πάντα ένα στοιχείο παραλογισμού από μόνο του, πρέπει να τίθενται στεγανά ανάμεσα στην καθαρή κωμωδία και σε ένα έργο του παραλόγου (έστω και αν αυτό είναι κωμικό). Κι έχω την αίσθηση ότι σε αυτήν την παράσταση, σε κάποια σημεία τα στεγανά αυτά δεν υπήρξαν.

Το έργο βλέπεται γενικά πολύ ευχάριστα, αλλά κάνει κάποια κοιλιά σε ορισμένα σημεία. Οι ηθοποιοί συνολικά είναι καλοί. Ξεχωρίζουν οι ερμηνείες του Γιώργου Σουξέ, ο οποίος (με… μεγάλο σουξέ) ερμηνεύει τον τυπικό Βρετανό και τυπικό παράλογο κ. Σμιθ τόσο υποδειγματικά, που θα έλεγες ότι είναι ένας ηθοποιός πλασμένος για να παίζει έργα του Ιονέσκο. Τις εντυπώσεις κερδίζει και η σέξι, τσαμπουκαλεμένη, αυταρχική και κάπως τρελούτσικη καμαριέρα Χαρά Τσιώλη, η οποία σηκώνει και το διαδραστικό κομμάτι της παράστασης, έχοντας αναλάβει την επικοινωνία με το κοινό. Βέβαια, είναι λίγο αυταρχική με τους θεατές, όπως είναι και με τα αφεντικά της, αλλά είναι τόσο απολαυστική που νομίζω πως το κοινό της το συγχωρεί.

Γενικά, θεωρώ ότι η παράσταση «Φαλακρή τραγουδίστρια» ήταν κάπως υπερβολικά εστιασμένη στο να βγάλει γέλιο και δεν αναδείκνυε πάντα την δύναμη του υπέροχου κειμένου του Ιονέσκο. Αλλά σε αρκετά σημεία την ανέδειξε. Επίσης, είναι μια παράσταση ενός έργου υψηλής διανόησης, που βλέπεται τόσο ευχάριστα, όσο και μια κανονική κωμωδία, με κάποιες ερμηνείες να ξεχωρίζουν.

Γιώργος Σμυρνής