Γιάννης Μεγαλακάκης: Αν δεν νιώσεις τους Κρητικούς χορούς δεν μπορείς να τους χορέψεις

Tι θα παρουσιάσετε στο Badminton στις 4/2;
Εκτός από την παρουσίαση πάνω από 20 κρητικών χορών, γνωστών αλλά και λιγότερο γνωστών από την Κίσσαμο μέχρι την Ιεράπετρα, πρόκειται για μία παράσταση η οποία στηρίζεται πολύ στο καλλιτεχνικό διάλογο και σύμπραξη των χορευτών και των μουσικών επί σκηνής. Πεντοζάλης, Ρόδο Ανωγειανός πηδηχτός, Πρινιώτης, Μαλεβιζιώτης ,Εθιανός πηδηχτός, Ρουματιανή σούστα, Σητειακός πηδηχτός, είναι κάποιοι χοροί από την
Κρήτη οι οποίοι θα παρουσιαστούν στην χορευτική σκηνή του θεάτρου Badminton από 20 χορευτές [άντρες & γυναίκες] μέσα σε ένα ατελείωτο ταξίδι συναισθημάτων, βιωμάτων και αυθεντικής χορευτικής έκφρασης. Στην παράσταση οι χορευτές σε κάποιες σκηνές τραγουδάνε, συνδιαλέγονται καλλιτεχνικά με τους μουσικούς και επιχειρούν να δώσουν το δικό τους στίγμα στο Κρητικό χορό πατώντας στα χνάρια των παλιών. Είναι μία παράσταση σε ανθρώπινο μέτρο που δεν βασίζεται στον εντυπωσιασμό και την επιτηδευμένη λαμπρότητα, αλλά στην υψηλή καλλιτεχνική ποιότητα, την αυθεντικότητα και το εξαιρετικό ταλέντο των συντελεστών της. Ο κάθε χορευτής προσθέτει, όχι μόνο την ψυχή του, αλλά και τη δεξιοτεχνία του. Χωρίς να αλλοιώσουμε την παράδοση, τη μεταφέρουμε με φρέσκια ματιά στο σήμερα, στοχεύοντας πάντα στη συγκίνηση του θεατή. Με στόχο την ανάδειξη της τέχνης του κρητικού χορού, η παράσταση προβάλλει την αλήθεια και την ουσία του, αποβάλλοντας φολκλορικά και μουσειακά στοιχεία.

Πως προέκυψε η συνεργασία σας με τον Ψαραντώνη;
Με αφορμή τη συμπλήρωση 15 χρόνων δράσης και έκφρασης της ομάδας μας, επιλέγουμε μια καλλιτεχνική συνεργασία – σταθμό στη πορεία μας,έναν καλλιτέχνη τον οποίο θαυμάζουμε και παρακολουθούμε πάρα πολλά χρόνια. Ο Αντώνης Ξυλούρης – Ψαραντώνης για εμάς αποτελεί μία ζωντανή ιστορία της κρητικής μουσικής, μία καλλιτεχνική προσωπικότητα η οποία αποπνέει έμπνευση και σεβασμό.

Πως ξεκίνησε αρχικά η ενασχόλησή σας με τους παραδοσιακούς χορούς της Κρήτης και τι σας οδήγησε στην ίδρυση σχολής κρητικών χορών;
Το ότι δεν ζήσαμε την ζωή μας καθ’ ολοκληρίαν στη Κρήτη δεν μας εμπόδισε να την αγαπήσουμε όσο τίποτα άλλο, αφού την αγάπη που της οφείλουμε οι γονείς μας, δυο περήφανοι Κρητικοί, φρόντισαν από πολύ νωρίς να την περάσουν σαν αίμα μέσα στις φλέβες μας. Η συνεχόμενη – επί χρόνια- επαφή μας με ντόπιους Κρήτες διαφόρων ηλικιών, κουλτούρας, κοινωνικού αλλά και οικονομικού υπόβαθρου ανέδειξε την πολυπλοκότητα και διαφορετικότητα των ολοένα και περισσότερων αναδυόμενων θεμάτων προς έρευνα.Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι να αφαιρέσουμε τα μουσειακά στολίδια και να μείνουμε στην ουσία του χορού. Με άλλα λόγια λέμε όχι στα φολκλόρ. Το όραμα της διδασκαλίας μας είναι ο μαθητής να γνωρίσει και να αγαπήσει την Κρήτη και να τον αφήσουμε ελεύθερο να δημιουργήσει ανάλογα με τον χαρακτήρα του, την πνευματική του καλλιέργεια και παιδεία, τα βιώματα του, την ηλικία του και το χορευτικό του ταλέντο. Δεν μας ενδιαφέρει ο μαθητής μας να αντιγράψει αυστηρά το δικό μας χορευτικό ύφος. Μέσα από διαφόρους μεθόδους διδασκαλίας αποκτά χορευτική προσωπικότητα και ελευθερώνει τα συναισθήματα του. Στόχος είναι να ξεπεράσει το επίπεδο του μαθητή και να νιώσει χορευτής.

Αισθάνεστε μεγαλύτερη ασφάλεια και σιγουριά που συνεργάζεστε με τον αδερφό σας αντί με κάποιον ξένο;
Είναι πολύ σημαντικό που και οι δύο ασχολούμαστε με το ίδιο πάθος και αγάπη με τον κρητικό χορό, στοιχείο το οποίο μας έχει βοηθήσει να χαράξουμε την δική μας πορεία στον χώρο. Οι αρμοδιότητες και για τους δύο είναι πολύπλοκες γιατί προσεγγίζουμε την τέχνη του κρητικού χορού μέσα από έρευνα, καταγραφές αλλά και από καλλιτεχνική ματιά. Αναζητούμε συνεχώς τρόπους παρουσίασης κρητικών χορευτικών παραστάσεων σε θεατρικές σκηνές και μοντέρνους χώρους με στόχο να μεταφέρουμε με σεβασμό και αγάπη στη σύγχρονη εποχή μια παράδοση με χιλιάδες χρόνια ιστορία.

Έχετε δηλώσει ότι πέρα από τα βήματα δίνετε ιδιαίτερη σημασία στην ιστορία των κρητικών χορών. Για ποιόν λόγο το θεωρείτε τόσο σημαντικό;
Από την αρχαιότητα, η μουσική στην Κρήτη είχε ξεχωριστή θέση. Από τις ανασκαφές (Κνωσός, Φαιστός κ.α.) και τα αρχαία κείμενα παίρνουμε πολύτιμες πληροφορίες. Αναπαραστάσεις (γλυπτών, κεραμικών, ζωγραφικής) απεικονίζουν μουσικούς και χορευτές, που παραπέμπουν στη σημερινή εποχή. Ο λυράρης παίζει στη μέση και γύρω του χορεύουν κυκλικά. Υπάρχει μία μυστήρια σύνδεση με το παρελθόν, τους προγόνους μας σε κάθε γωνιά της Κρήτης, τη στιγμή που τα πόδια μας χορεύουν τα βήματα, τα οποία έχει χορέψει χιλιάδες χρόνια πρίν, αυτός ο λαός.
Έχουμε εντοπίσει χορούς και μελωδίες τα οποία είναι παντελώς άγνωστα στο ευρύ κοινό. Πολλά χωριά της Κρήτης χορεύουν τους δικούς τους χορούς και τραγουδούν δικές τους μελωδίες και είμαστε υποχρεωμένοι όλοι όσοι ασχολούμαστε με την διδασκαλία να τους καταγράψουμε, πριν χαθούν για πάντα. Από τα Παλαιά Ρούματα των Χανίων έως στην κάτω Ζάκρο στο Λασίθι έχουμε καταγράψει πολλούς χορούς με πολλές διαφορές στην χορευτική έκφραση και ύφος. Παρατηρούμε ότι διαφορετικά εκφράζεται στο χορό αυτός που ζει στο βουνό ή σε ένα ορεινό χωριό
με αυτόν που ζει σε πεδινό χωριό ή κοντά στην θάλασσα. Βλέπουμε ότι χορεύουμε αναλόγως πως ζούμε και ποια είναι τα βιώματά μας. Το ευτύχημα είναι ότι όσο ψάχνουμε, τόσο ανακαλύπτουμε πολιτιστικούς θησαυρούς οι οποίοι μας διδάσκουν ήθος και μας εμπνέουν για να δημιουργήσουμε. Αν δεν νιώσεις, δεν χορεύεις. Νομίζεις ότι χορεύεις. Το να αποστηθίζεις βήματα δεν είναι χορός. Όλοι οι χορευτές της ομάδας εκπαιδεύονται εδώ και πολλά χρόνια, σχεδόν σε καθημερινή βάση από εμάς. Πέρα από τη διδασκαλία των χορευτικών βημάτων , εγώ και ο αδελφός μου ο Γιώργος προσπαθούμε να τους μυήσουμε στην κουλτούρα της Κρήτης. Έχουμε δημιουργήσει μια χορευτική ομάδα η οποία δεν αναπαράγει απλά τους κρητικούς χορούς αλλά ο κάθε χορευτής μέσα από την δική του ψυχοσύνθεση και προσωπικότητα εκφράζεται μέσα από αυτούς.

Έχετε χορέψει σε τελετές μεγάλων διοργανώσεων μεταξύ των οποίων και στην έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων (2004). Περιγράψτε μας την εμπειρία.
Οι στιγμές που έζησα στο Ολυμπιακό στάδιο της Αθήνας το 2004 ήταν μοναδικές και είναι ένα γεγονός το οποίο θα μείνει για πάντα χαραγμένο στην ψυχή μου.Εύχομαι ο κάθε άνθρωπος να βιώνει τέτοιες στιγμές.Η ζωή έτσι αποκτά νόημα και αξία.

Ποιά είναι η κατάσταση που επικρατεί σήμερα στην κρητική μουσική σκηνή;
Υπάρχει πολύ δυνατό συναισθηματικό δέσιμο των Κρητικών με την μουσική και τον χορό. Ένα ακόμα στοιχείο το οποίο έχει βοηθήσει στη διατήρηση της μουσικής παράδοσης της Κρήτης, είναι ότι οι καλλιτέχνες κάθε νέας γενιάς, συνθέτουν καινούργια μουσικά κομμάτια, με αποτέλεσμα την ουσιαστική ανανέωση και εξέλιξη της.Οι μελωδίες ,οι ρυθμοί αλλά και οι μαντινάδες μιλάνε απευθείας στην ψυχή και στην καρδιά κάθε ανθρώπου ανεξάρτητα από την καταγωγή και την ηλικία του και αυτό έχει ως αποτέλεσμα το κοινό που ακούει κρητική μουσική συνεχώς να αυξάνεται.Επίσης κάποιοι κρητικοί καλλιτέχνες όπως ο Νίκος Ξυλούρης,ο Κωστας Μουντάκης,ο Ψαραντώνης,ο Βασίλης Σκουλάς,ο Μιχάλης Τζουγανάκης,ο Γιάννης Χαρούλης και πολλοί άλλοι έχουν καταφέρει με την μουσική τους διαδρομή να ξεπεράσουν τα όρια της Κρήτης και να έχουν αγαπηθεί από ένα πολύ μεγάλο κοινό που ακούει ποιοτική ελληνική μουσική.

Υπάρχει ενδιαφέρον από τους νέους ανθρώπους για τους παραδοσιακούς χορούς ή έχουν αποξενωθεί από το είδος;
Πρέπει να διατηρήσουμε μια δημιουργική σχέση με το παρελθόν και τους προγόνους μας και διδασκόμενοι απ’ αυτό να προχωρήσουμε στο μέλλον. Έχουμε πραγματοποιήσει πολλά σεμινάρια κρητικών χορών σε πολλές περιοχές της Ελλάδας και του εξωτερικού. Στα πλαίσια της παγκόσμιας περιοδείας μας, στην οποία έχουμε στόχο να μεταφέρουμε και να διαδώσουμε την μουσικοχορευτική παράδοση της Κρήτης πραγματοποιούμε Σεμινάρια Κρητικών Χορών συνεργαζόμενοι με πολιτιστικούς φορείς και οργανισμούς με τους οποίους έχουμε κοινούς στόχους και οράματα. Οι νέοι άνθρωποι αγαπούν τον παραδοσιακό χορό και διψούν για γνώση, έμπνευση και σιγκίνηση. Το όραμά μου είναι να δημιουργηθεί ένας φορέας που να βγάζει χοροδιδασκάλους των παραδοσιακών χορών. Γιατί στο μπαλέτο, στο λάτιν, στο φλαμένκο, στο τάνγκο, παίρνεις πτυχίο για να γίνεις χοροδιδάσκαλος και δεν γίνεται αυτό στους ελληνικούς χορούς – όταν μάλιστα απο τους πρώτους χορευτές στον κόσμο ιστορικά είναι οι Έλληνες; Άλλο χορευτής, άλλο χοροδιδάσκαλος. Άλλο χορεύω επειδή μ’ αρέσει κι άλλο θέλω να μεταφέρω τον πολιτισμό μέσω του χορού στη νέα γενιά. Όταν διδάσκω, αισθάνομαι δέος, αισθάνομαι βάρος.Είναι βαριά η έννοια του χοροδιδασκάλου.

Ποιά είναι τα μελλοντικά σας σχέδια;
Θα σας απαντήσω με κάποια λόγια που έγραψαν για εμάς δύο άνθρωποι που εκτιμούμε ιδιαίτερα, ο Λουδοβίκος των Ανωγείων και ο μουσικολόγος Λάμπρος Λιάβας:

«Οι προσπάθειες του Γιάννη και του Γιώργου Μεγαλακάκη και των συνεργατών τους,που διαπνέονται από αγάπη,μεράκι, ερευνητική διάθεση και αξιοπρέπεια, έρχονται να συνεισφέρουν μόνο θετικά στο κοινό ταμείο. ΄Ετσι, προσφέρουν τα κίνητρα για περαιτέρω εμβάθυνση κι απευθύνουν έκκληση για τη διάσωση και κυρίως τη διάδοση του ήθους και των αξιών αυτής της παράδοσης.» Λάμπρος Λιάβας [Καθηγητής Εθνομουσικολογίας Παν/μιου Αθηνών]

«Κάθε ωραίο μας χρεώνει την ανακάλυψή του και η Κρήτη είναι αυτό που δεν φαίνεται .Ο χορός είναι η προβολή των αξιών του Κρητικού.Όμως η εποχή της ευκολίας και της εξωστρέφειας αδυνάτισε τη λειτουργία και θάμπωσε την την εικόνα του.Οι αδερφοί Μεγαλακάκη ανασκάπτουν και αποκρυπτογραφούν τους χορούς των αισθημάτων μέσα από την σημερινή δυσανάγνωστη πραγματικότητα και αποδεικνύουν τελικά πως η περηφάνια έχει το βλέμμα χαμηλά.» Λουδοβίκος των Ανωγείων