Θάνος Μικρούτσικος: Κατέρριψα το marketing των δισκογραφικών εταιριών χωρίς να το καταλάβω

Υπήρξε κάποια συγκεκριμένη αφορμή που σας έκανε να συγκεντρώσετε τα λαϊκά σας τραγούδια;
Επίτρεψέ μου να σου πω όλη την ιστορία… Δεν ανήκω στο «σώμα» του λαϊκού τραγουδιού, ούτε από την καταγωγή μου, ούτε από τις σπουδές μου, ούτε από την παιδεία μου. Στο «σταυροδρόμι» που λέγεται Ελλάδα Δύσης-Ανατολής, εγώ εκ της θέσεώς μου εκπροσωπούσα τη Δύση. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν θαύμαζα τα λαϊκά τραγούδια, τον Τσιτσάνη, τους ρεμπέτες και κάποια τραγούδια που είχε γράψει ο Θεοδωράκης, ειδικά στη δεκαετία του ’60. Σαν λογική βέβαια ήμουν αλλού… Δίνω μεγάλη σημασία στους στίχους του τραγουδιού, δεν κατεβαίνω με μια προκατασκευασμένη άποψη του τύπου θα κάνω ροκ, θα κάνω μπαλάντες, θα κάνω λαϊκό και οτιδήποτε άλλο.

Δηλαδή τα κείμενα είναι αυτά που καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο θα “ντύσετε” ένα κομμάτι;
Σαφώς. Έχω μελοποιήσει κομμάτια πολλών σπουδαίων ποιητών και στιχουργών, όπως ο Άλκης Αλκαίος, ο Οδυσσέας Ιωάννου, ο Λειβαδίτης, η Νικολακοπούλου, ο Ελευθερίου και πολλοί άλλοι. Κάποια από αυτά τα κομμάτια άρχισαν να παίρνουν τη φόρμα που σηματοδοτούσε το λαϊκό. Στην πρόβα που άκουσες πριν ας πούμε, το «Ατομική μου ενέργεια» σου δίνει την εντύπωση ότι πρόκειται για ζεϊμπέκικο, αλλά δεν είναι έτσι… Είναι «σκαλισμένο» σε λαϊκή φόρμα, όμως ξεφεύγει από τα προκαθορισμένα όρια. Το κείμενο μου έδειξε τον δρόμο.

Βασιζόσασταν πάντα στους στίχους;
Πάντα! Κάποια στιγμή μελοποίησα το «Ερωτικό» του Αλκαίου, το οποίο απέκτησε πανελλαδική εμβέλεια και πρέπει να σου ομολογήσω από καρδιάς, μετά από τόσα χρόνια πως είχα απορία… Πώς γίνεται εγώ, ένας μη λαϊκός συνθέτης, να δημιουργήσω ένα τραγούδι που λογίζεται ως ζεϊμπέκικο, έστω κι όχι ακραιφνές;

Αυτό το τραγούδι έχει μεγαλώσει γενιές Ελλήνων. Δεν περιμένατε να έχει αυτή την εξέλιξη;
Σαφέστατα και δεν το περίμενα, κανείς δεν μπορεί να ξέρει πώς θα εξελιχθεί ένα τραγούδι. Δεν μπορείς να έχεις απαιτήσεις και προσδοκίες πριν δεις την πορεία του κομματιού στον χρόνο. Συζητώντας αυτό το θέμα με τον Μάνο Χατζιδάκι, τον οποίο εκτιμώ απεριόριστα και τον θεωρώ μία από τις κολώνες του νέου ελληνικού πολιτισμού, του έκανα την εξής ερώτηση: « Μπορείτε να μου πείτε (του μιλούσα πάντα στον πληθυντικό) πώς γίνεται αυτό το τραγούδι που προέρχεται από μένα να το ακούν όλοι οι Έλληνες;». Μου απάντησε ως εξής: «Δεν καταλαβαίνω την απορία σου… Αν ήσουν γεννημένος μέσα στο λαϊκό τραγούδι δεν θα μπορούσες να κάνεις τη διαφορά γιατί θα μιμούσουν τους μεγάλους του λαϊκού τραγουδιού. Επειδή όμως έρχεσαι από έξω και είσαι ένα outsider με ταλέντο, μπόρεσες να κάνεις τη διαφορά. Κι εγώ ήμουν κάποτε ένας συνθέτης μουσικής για μπαλέτο και βρέθηκα να κάνω πολύ δημοφιλή λαϊκά τραγούδια του ελληνικού κινηματογράφου». Αυτή είναι μια σοβαρή άποψη του Χατζιδάκι και εξηγεί την επιτυχία του εγχειρήματος.

Πιστεύετε δηλαδή ότι πρέπει να βρίσκεσαι έξω από ένα χώρο, ώστε να μπορέσεις να τον προσεγγίσεις πιο δημιουργικά;
Δεν ξέρω, απλά λέω ότι είναι μια άποψη που στέκει… Στη συνέχεια ήρθαν κι άλλα τραγούδια, το «Ατομική μου ενέργεια», το «Πάντα γελαστοί», η «Ρόζα» και ο Οδυσσέας Ιωάννου μου είπε: «Με εσένα έχει γίνει κάτι εντελώς τρελό, έχεις καταρρίψει το marketing των δισκογραφικών εταιριών (που τότε ήταν πολύ ισχυρές). Τα δύο πιο δημοφιλή λαϊκά τραγούδια τα τελευταία τριάντα χρόνια είναι το «Ερωτικό» και η «Ρόζα», τα οποία δεν έχουν κουπλέ και ρεφρέν». Δεν κατάλαβα πώς πέτυχα κάτι τέτοιο… Έκατσα λοιπόν να μετρήσω τα λαϊκά τραγούδια που είχα δημιουργήσει, και είδα ότι βγαίνουν περίπου εξήντα και είχα σκεφτεί το 2002 να κάνω ένα τριπλό cd και να χωρέσω όλη αυτή την συλλογή.

Γιατί δεν το κάνατε τότε;
Γιατί η δισκογραφία άρχισε σταδιακά να καταρρέει. Σκεφτόμουν από τότε να κάνω δυό-τρεις συναυλίες που θα έβγαιναν αυτά τα τραγούδια, το είχα συζητήσει μάλιστα και με τον αείμνηστο Δημήτρη Μητροπάνο και του είχε φανεί καλή ιδέα. Η απόφαση λοιπόν ήρθε πέρυσι, έκανα μια επιλογή από το υλικό που είχα στα χέρια μου και αποφάσισα να το βάλω μπροστά.

Με ποιο κριτήριο επιλέξατε τα τραγούδια που θα ερμηνευθούν;
Το πρώτο κριτήριο ήταν να επιλεχθούν τραγούδια που θα είχαν μια μεγάλη εμβέλεια. Το δεύτερο είναι ποια τραγούδια άρεσαν περισσότερο σε εμένα και το τρίτο είναι τι θα ταίριαζε πάνω στους καλλιτέχνες τους οποίους επέλεξα.

Τι ιδιαίτερο βρήκατε σε καθένα από αυτούς τους τρεις καλλιτέχνες και τους επιλέξατε για αυτές τις δύο βραδιές;
Ο Μανώλης Μητσιάς πέρα από φίλος και συνεργάτης είναι και εξαιρετικός ερμηνευτής, ένα πολύ μεγάλο μερίδιο για την επιτυχία στο «Ερωτικό» του ανήκει, οπότε ήταν αυτονόητο πως θα ήταν ο πρώτος που θα επέλεγα. Οι Μπάσης και Κότσιρας επιλέχθηκαν γιατί ήθελα ερμηνευτές από τη νέα γενιά του λαϊκού τραγουδιού και θεωρώ ότι αυτοί οι δύο είναι μακράν οι καλύτεροι.

Σε αυτές τις δύο βραδιές θα ερμηνευθούν αγαπημένα λαϊκά σας τραγούδια, αρκετά εκ των οποίων έχει ερμηνεύσει ο Δημήτρης Μητροπάνος. Μπορεί να καλυφθεί το κενό που άφησε στο ελληνικό τραγούδι;
Ο Μητροπάνος μετά τον θάνατο του Μπιθικώτση και του Καζαντζίδη, ήταν με απόσταση ο μεγαλύτερος λαϊκός τραγουδιστής… Συνταίριαζε θάλασσα με βουνό, τα πατήματα και η αύρα του ήταν κάτι το μοναδικό. Χάθηκε άδικα, έχοντας ξεπεράσει την ασθένεια που τον ταλαιπωρούσε. Λείπει πολύ από το ελληνικό τραγούδι, ο Μητροπάνος είχε πολλά να δώσει, δεν είχε ολοκληρώσει τον κύκλο του…

Πώς βλέπετε τα πράγματα για το λαϊκό τραγούδι στο μέλλον;
Μην με πηγαίνεις αποκλειστικά στο λαϊκό τραγούδι, γιατί δεν έχω να σου δώσω συγκεκριμένη απάντηση. Έτσι όπως έχει εξελιχθεί η κοινωνία, ακραιφνές λαϊκό τραγούδι δεν μπορούμε να έχουμε, κι αυτός είναι ο λόγος που πρέπει να το ορίσουμε αλλιώς. Έχει γράψει ένα εξαιρετικό λαϊκό τραγούδι ο Πορτοκάλογλου, αλλά από τη δική του σκοπιά. Το ίδιο έχουν πράξει οι Κατσιμιχαίοι, ο Θηβαίος και αρκετοί άλλοι. Τέτοια τραγούδια περιμένω για να εμπλουτίσουν αυτό το είδος, δεν περιμένω «κλασσικά» λαϊκά τραγούδια, αλλά είμαι αρκετά αισιόδοξος για το ελληνικό τραγούδι.

Άρα έχετε εμπιστοσύνη στη νέα γενιά του ελληνικού τραγουδιού;
Μα αστειεύεσαι; Φυσικά και έχω εμπιστοσύνη! Πριν τη δική μου γενιά υπήρχαν δύο κυρίως συνθέτες, ο Χατζιδάκις κι ο Θεοδωράκης. Η γενιά μου ανέδειξε περισσότερους: Ξαρχάκος, Μαρκόπουλος, Λοΐζος, Μούτσης, Σταθόπουλος, Μικρούτσικος και κάποιοι άλλοι. Για την επόμενη γενιά των τραγουδοποιών μπορώ να σας αναφέρω 15 ονόματα ή και περισσότερους. Υπάρχει πολύ ταλέντο, οι συνθήκες βέβαια δεν επιτρέπουν να αναδειχθούν τόσο εύκολα τα πρόσωπα, αλλά υπάρχει πολύ καλό «υλικό».