Τον είχανε στο μούσκιο, στα αζήτητα. Στην πατρίδα του, στην υφ’ ημών επονομαζομένην “ΠουΓουΔουΜου”. Όλα τα Θέατρα εκεί, βλέπετε, είναι κρατικά. Κι ο Σλόμπονταν Ούνκοφσκι -θα τον θυμάστε απ’ την “Τέταρτη αδελφή” και τον “Βασιλιά Λιρ” στο Εθνικό μας ή απ’ τον “Ορέστη με το ΚΘΒΕ στην Επίδαυρο- δεν κάνει τεμενάδες. Tο αντίθετο, τα λέει έξω απ’ τα δόντια στο νυν καθεστώς Γκρούεφσκι, που δεν είναι κι ό,τι δημοκρατικότερο… Έτσι χρειάστηκαν εφτά ολόκληρα χρόνια για να επιστρέψει στο Μακεδονικό Εθνικό Θέατρο. Σκηνοθετούσε στην Σερβία, στη Γερμανία , στην Ελλάδα αυτά τα χρόνια. Επέστρεψε, όμως, θριαμβευτικά.
Μπορώ να το βεβαιώσω ως αυτόπτης μάρτυς. Είδα την παράσταση στα Σκόπια. Σε μια αίθουσα που μου θύμισε το ΔΗΠΕΘΕ Καλαμάτας στο εγκαταλειμμένο κι εξαθλιωμένο του, φισκαρισμένη πάντως, κάπου 450 άτομα και θέση δε βρίσκεις. Το έργο είναι το καινούργιο του ντόπιου Ντεγιάν («Πυριτιδαποθήκη») Ντούκοφσκι «Χαμένοι Γερμανοί» (που θα μπορούσε να μεταφραστεί και ως «Χαμένοι στη μετάφραση»). Μια έξυπνη παραβολή με κυνικό βαλκανικό χιούμορ – απ’ όσα κατάλαβα και μου εξήγησαν: μια ομάδα Γερμανών, κάθε καρυδιάς καρύδι -ένας εθνικοσοσιαλιστής ριγμένος στα ναρκωτικά, ένας αναρχοκομμουνιστής που του αρέσει το «χόρτο», ένας απολιτίκ ομοφυλόφιλος, ένας δεξιός που καθυστερημένα μαθαίνει πως είναι Εβραίος, με μια «γυναίκα για όλους», πρώην ηθοποιό, με έναν χωρίς φύλο ιταλό φουτουριστή καλλιτέχνη, έναν ντόπιο γέροντα που τον αντιμετωπίζουν σα «σκύλο» και τον φωνάζουν Τίτο, έναν αφροαμερικανό ντίλερ κι ένα… ζωντανό ραδιόφωνο ανάμεσά τους- ξεμένει σ’ ένα ορυχείο της περί ης ο λόγος χώρας, μέρες του 1944, ενώ το Βελιγράδι απελευθερώνεται, και για δύο περίπου μήνες. Το χάος που επικρατεί αναφέρεται και στη σημερινή κατάσταση της χώρας αυτής.
Ο Ούνκοφσκι έχει κάνει μια παράσταση για την οποία το καλύτερο που θα μπορούσα να πω είναι πως με παρέσυρε να αφεθώ, χωρίς να καταλαβαίνω τις λέξεις, στην εσωτερική μουσική της, στους ρυθμούς της, στην ατμόσφαιρά της, πως με καθήλωσε τρεις ώρες, με μάγεψε, και στο φινάλε, όταν «Ο μάγος του Οζ» συναντά την «Καζαμπλάνκα» -στην οποία συνεχείς είναι οι αναφορές στη διάρκεια του έργου- με τον γέρο-Τίτο, σαν άλλο Φιρς του τσεχοφικού «Βυσσινόκηπου», ξεχασμένο στη σκηνή, με συγκίνησε βαθύτατα. Όρθιο το κοινό στο τέλος χειροκροτούσε.
Το λιτό σκηνικό του Βίκτορ Μιχάιλοφ, τα κοστούμια τής, διεθνούς καριέρας (είναι, μεταξύ άλλων, βοηθός της διάσημης Μιλένα Κανονέρο στο Χόλιγουντ) Μπογιάνα Νικίτοβιτς, στα “συν” της παράστασης, αλλά πάνω απ’ όλα οι ερμηνείες: εννιά έξοχοι ηθοποιοί -o ανθός, μου λέγανε, του θεάτρου της «ΠουΓουΔουΜου»- έξοχα οδηγημένοι. Ανάμεσά τους, κορυφαίος, ο Νίκολα Ριστάνοφσκι.
Που πολύ συγκινήθηκα όταν στάθηκα να του πω δυο λόγια και μου απάντησε στα ελληνικά «που μιλάνε στο σπίτι με τους γονείς του οι οποίοι ζούσαν πριν απ’ τον Πόλεμο στην Φλώρινα όπου έχουν γεννηθεί και οι οποίοι ήταν ψαράδες στην Πρέσπα». Είναι απλό: ο Ριστάνοφσκι ανήκει στους απογόνους των χιλιάδων σλαβόφωνων Ελλήνων -Αιγαιάτες τους αποκαλούν εκεί- που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τον γενέθλιο τόπο τους με τον Εμφύλιο και κατόπιν τους στερήθηκε η δυνατότητα να επιστρέψουν, καθώς θεωρήθηκαν εχθροί του ελληνικού λαού…
Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ επιστρέφει με ασυγκράτητη φόρα στην ελληνική σκηνή. Τρία έργα του, εκ των οποίων δυο απ’ τα σημαντικότερα, παίζονται αυτή τη στιγμή ή παίχτηκαν στις αθηναϊκές σκηνές: «Ο κύριος Πούντιλα και ο δούλος του ο Μάτι» σε σκηνοθεσία Κώστα Καζάκου στο «Τζένη Καρέζη», «Αγία Ιωάννα των σφαγείων» στο «Ακροπόλ» με σκηνοθέτη τον Νίκο Μαστοράκη, «Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν» που ανέβασε η Κατερίνα Ευαγγελάτου στην «Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών» του Ιδρύματος Ωνάση.
Για να μη μιλήσω για το κινηματογραφικό αφιέρωμα στον Μπρεχτ της «New Star» στο «Τιτάνια Cinemax» που ήδη έγινε. Ή για το επιστημονικό συνέδριο «Μπρεχτ: Για τους σεισμούς που μέλλονται να ‘ρθουν» (λίγο ασύντακτο τον ακούω τον τίτλο…), που οργανώνει το Τμήμα Πολιτισμού της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ μαζί με την Πολιτιστική Επιτροπή του Κεντρικού Συμβουλίου της ΚΝΕ, στο οποίο ήταν ενταγμένο και το αφιέρωμα και στο πλαίσιο του οποίου τρέχουν θεατρικές παραστάσεις ερασιτεχνών με έργα του, παραστάσεις χορού και συναυλίες με τραγούδια πάνω σε στίχους του.
Δηλαδή επιστρέφει η μεταδικτατορική «μόδα» Μπρεχτ; Θα ‘ταν ίσως επιπόλαιο να το πούμε έτσι. Μάλλον καρπό ανάγκης των -δύσκολων- καιρών μας θα το ‘λεγα. Ο Μπρεχτ, μ’ όλες τις παλινδρομήσεις και τους καιροσκοπισμούς του, μ’ όλες τις φλυαρίες και τους πλατειασμούς του, φαίνεται ότι μιλάει κατευθείαν στην καρδιά -αυτός, ο Δάσκαλος της Αποστασιοποίησης!- για την αδικία των Μεγάλων σε βάρος των μικρών του κόσμου τούτου. Ειδικά για τις τρεις παραστάσεις είναι τυχαίο ότι με Μπρεχτ καταπιάστηκαν τρεις σκηνοθέτες μας -Καζάκος, Μαστοράκης, Ευαγγελάτου- τριών σαφώς διαφορετικών γενεών; Δε νομίζω.
Είδα την παράσταση στο Μέγαρο Μουσικής αλλά δεν πρόλαβα να γράψω. Και νοιώθω ενοχές. Γιατί «Ο Σικελικός Εσπερινός» του Βέρντι σε σκηνοθεσία Ρενάτο Τζανέλα δε με ενθουσίασε απλώς. Πιστεύω πως ήταν η, μέχρι τώρα τουλάχιστον, καλύτερη φετινή παράσταση της Λυρικής. Ο «Φάουστ» του Γκουνό, που ο διευθυντής του Μπαλέτου της Λυρικής έκανε πέρσι -η πρώτη του σκηνοθεσία στην όπερα- ήταν η περσινή καλύτερη παράσταση της ΕΛΣ. Κατά τη γνώμη μου. Γνώμη την οποία ο φετινός του «Σικελικός Εσπερινός» έρχεται να στηρίξει.
Ενισχύοντας την παρουσία του χορού τόσο όσο έπρεπε -χωρίς να κάνει μια όπερα/μπαλέτο όπως έκανε με τον περσινό λυρικό «Φάουστ» που το σήκωνε, εδώ είχε να κάνει μ’ έναν στιβαρό Βέρντι- ο Ιταλός Τζανέλα οργάνωσε μια ανάλογα στιβαρή, σύγχρονη παράσταση, χωρίς εξυπνάδες, σθεναρά υποστηριγμένος από δυο επίσης ταλαντούχους συμπατριώτες του, τον σκηνογράφο Αλεσάντρο Κάμερα και την ενδυματολόγο Κάρλα Ρικότι -εξαίρετη δουλειά! Μια παράσταση την οποία στήριξε, επίσης, η Ορχήστρα της Λυρικής, σε πολύ καλή στιγμή της, υπό τον Μύρωνα Μιχαηλίδη- που ισορρόπησε τους βερντιάνικους δραματικούς όγκους χωρίς να χάσει το μέτρο, η Χορωδία, το θαυμάσιο Μπαλέτο και βέβαια η διανομή. Κι αν βρήκα κάπως πλαδαρό υποκριτικά τον -πολύ καλό, όμως, φωνητικά- αμερικανό τενόρο Γκρέγκορι Κούντε, θεωρώ απόκτημα
της Λυρικής τη ρουμάνα σοπράνο Τσέλια Κοστέα, για να μη μιλήσω για τον σπουδαίο βαρύτονο – καμάρι μας Δημήτρη Πλατανιά.
Τα γράφω τώρα που είδα στον δικτυακό τόπο της Λυρικής πως η παράσταση -η οποία είχε πολύ μεγάλη επιτυχία-, βρέθηκαν ημερομηνίες, και θα επαναληφθεί στο Μέγαρο στις 14, 16 και 18 Απριλίου. Αν τη χάσατε, κανονίστε. Εγώ θα ξαναπάω. Και υπόσχομαι πως θα σας γράψω αναλυτικότερα.
Σας τα ‘λεγα εγώ την περασμένη Πέμπτη: η παράσταση αυτή πρέπει να ‘χει συνέχεια. Μιλάω για τα «Γράμματα στα κοριτσάκια» -πάνω στον Λιούις Κάρολ της «Αλίκης στη χώρα των θαυμάτων» και στις ανεξιχνίαστες σχέσεις του με κοριτσάκια-, την έξοχη μουσικοθεατρική περφόρμανς της πολυτάλαντης Violet Louise στο «Θησείον». Η οποία θα παιχτεί, τελικά, άλλα τρία Σάββατα (9, 16, 23 Μαρτίου) και μάλιστα στις επτά το απόγευμα. Εγώ, απλώς, συνιστώ: ΜΗΝ τη χάσετε.
Ότι στο «Μπαλσόι» είχανε γίνει ΚΘΒΕ -συνώνυμο του μπάχαλου πλέον…- τ’άκουγα και τα μάθαινα. Μετά τα βιτριόλια που πέσανε κατάμουτρα στον καλλιτεχνικό διευθυντή του Μπαλέτου Σεργκέι Φίλιν και την αποκάλυψη πως την ανάθεση της λεπτής «επιχείρησης» -βρε, εγώ στη δεκαετία του ’60 είναι που θυμάμαι τα βιτριόλια να ρίχνονται, σε όλη την επικράτεια, απ’ τις απατημένες, βροχή στα μούτρα εραστών που ξενοκοιμήθηκαν, δεν ήξερα πως ξανάγιναν in και δη (αλίμονο…) στην πρώην Σοβιετική Ένωση- (φέρεται πως) είχε κάνει ο εκ των πρώτων σολίστ (!) του συγκροτήματος Πάβελ Ντμιτριτσένκο (στη φωτογραφία ως Ιβάν ο Τρομερός, έτοιμος να εφορμήσει κατά του διευθυντή του), άρχισα να τρέμω μήπως γίνουνε στο ΚΘΒΕ «Μπαλσόι».
Περισσότερα κείμενα του Γιώργου Δ.Κ. Σαρηγιάννη, στο προσωπικό του blog, “Το Τέταρτο Κουδούνι”: http://totetartokoudouni.blogspot.gr/2013/03/blog-post_8186.html
