Το Τέταρτο Κουδούνι. Ο Δημήτρης Δημητριάδης εκπορθεί την Στέγη

«Ο κυκλισμός του τετραγώνου» παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Παρίσι, στο τέλος της σεζόν 2009 – 2010, στο «Οντεόν – Θέατρο της Ευρώπης», στα γαλλικά, σε σκηνοθεσία του Ιταλού Τζόρτζιο Μπαρμπέριο Κορσέτι και σε μετάφραση των Κλοντίν Γκαλεά και Δήμητρας Κονδυλάκη, μετάφραση η οποία είχε ήδη κυκλοφορήσει στην Γαλλία το 2009 απ’ τις Εκδόσεις «Les Solitaires Intempestifs».
Το πιο πρόσφατο ανέβασμα έργου του Δημήτρη Δημητριάδη στην ελληνική σκηνή είναι το «Insenso» που παρουσίασε σε σκηνοθεσία του ο Μιχαήλ Μαρμαρινός με το «Theseum Ensemble» του στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Ενώ η ολίγων ημερών προγενέστερη παράσταση του ίδιου έργου σε εκδοχή μονολόγου με σκηνοθέτη τον Δαμιανό Κωνσταντινίδη κι ερμηνευτή τον νεαρό Αναστάση Δ. Ροϊλό πρόσφατα κατέβηκε απ’ την Θεσσαλονίκη όπου πρωτοπαρουσιάστηκε και παίζεται τώρα στο «Πορεία».

Η κρίση στην τηλεόραση και, ως συνέπεια, η ανεργία στην οποία αναγκαστικά περιέπεσε ένα πλήθος ηθοποιών έχει και κάποια ευεργετικά αποτελέσματα. Επέτρεψε -μάλλον έδωσε την ευκαιρία- σε κάποιους ηθοποιούς που ‘χανε ταυτιστεί μαζί της -και μάλιστα όχι με τα καλύτερα σιριαλικά προϊόντα της- ν’ απογαλακτιστούνε απ’ το μέσο και να στραφούνε αναγκαστικά στο θέατρο. Κι όσοι το αξίζουνε ν’ αποδείξουν πως και πόσο αξίζουν. Όσο δύσκολο κι αν είναι πια να πείσουν πως δεν ειν’ ελέφαντες…
Ο Ιωάννης Παπαζήσης, απόφοιτος της δραματικής σχολής του Εθνικού Θεάτρου, ανήκει σ’ αυτούς. Επίμονα προβεβλημένος στην αρχή της καριέρας του για κάποια ασήμαντα σίριαλ, με εμφανίσεις και look δήθεν έως προκλητικά έως και κακόγουστα, με συνεντεύξεις ενίοτε αμετροεπείς ή εξυπναδίστικες, μ’ αυτό το Ιωάννης στο όνομά του, που εμένα μου ανακατεύει τα σ’κώτια με τη δηθενιά του, με κάποιες, βέβαια, ικανοποιητικές ερμηνείες στο σινεμά, έκανε ελάχιστο θέατρο. Τον έχω δει, αν θυμάμαι καλά, μόνο σε μια κακότυχη «Φιλουμένα Μαρτουράνο» με την Αθηνά Τσιλύρα, το 2007. Αλλά είχα, τότε, εντοπίσει ότι, παρά την απειρία του, είχε πολλά καλά στοιχεία που θα μπορούσε, αν τα καλλιεργούσε, να προχωρήσει. Άργησε. Φέτος, όμως -αναγκαστικά ή όχι, αυτό δεν το ξέρω- επανέρχεται στη σκηνή. Με τον «Συλλέκτη» του Τζον Φόουλς, που παίζεται στο «104» σε μετάφραση – προσαρμογή Τρισεύγενης Αδαμοπούλου και σκηνοθεσία Γιάννη Κωνσταντακόπουλου, και με συμπρωταγωνίστρια την Ειρήνη Φαναριώτη. Είδα την παράσταση. Βρήκα να ‘χει και καλά στοιχεία. Αλλά δεν ενθουσιάστηκα.
Ενθουσιάστηκα, όμως, με την ερμηνεία του ηθοποιού. Ο Ιωάννης Παπαζήσης αντιμετωπίζει το ρόλο με μια σεμνότητα κι ένα μέτρο, που δε φαινόταν να διαθέτει. Ένα ρόλο αβανταδόρικο που μπορεί να σε οδηγήσει σε μπραβούρες και υπερβολές και επιδειξιομανίες. Με τόνους απρόσμενα χαμηλούς, με ουσιαστική εσωτερικότητα τον προσεγγίζει, ταυτίζεται μαζί του, ταυτίζεσαι μαζί του και βγαίνεις -εγώ, τουλάχιστον, βγήκα- απ’ το θέατρο, χαρούμενος πως ανακάλυψες μέσα στον τηλεοπτικό «σταρ» έναν Ηθοποιό. Θέλω να ελπίζω, ξέροντας όλες τις δυσκολίες του χώρου, ειδικά στην εποχή αυτή, πως ΕΤΣΙ θα συνεχίσει.

Πολύ λεπτό το θέμα της απειλής του Δήμου Αθηναίων να σφραγίσει, ενώ η χειμερινή σεζόν δεν έχει λήξει ακόμα, τριάντα κάτι θέατρα γιατί δεν πληρούν τους όρους ασφαλούς λειτουργίας ή δεν έχουν καν άδεια λειτουργίας.
Συμμερίζομαι την αγωνία των ανθρώπων που άνοιξαν και διατηρούν τα θέατρα αυτά και των ηθοποιών που παίζουν στα θέατρα αυτά. Διατηρώ κάθε επιφύλαξη για τους όρους που θέτει ένας παμπάλαιος σχετικός νόμος βάσει του οποίου κινήθηκε το θέμα. Αναρωτιέμαι κι εγώ γιατί ο σχετικός έλεγχος ξεκίνησε απ’ τα θέατρα κι όχι απ’ τους χώρους διασκέδασης -κέντρα, μπαρ, καφέ κλπ κλπ- που είναι πιο πολυσύχναστοι απ’ τα θεατράκια των 50 και 70 θέσεων. Αλλά, λυπάμαι, με τους θεατές θα συνταχθώ τελικά.
Βεβαίως και το θέατρο παράγει πολιτισμό. Εξασφαλίζει, όμως, για τους θεατές του τις ελάχιστες, τις βασικές συνθήκες ασφαλείας; Γιατί κρυβόμαστε πίσω απ’ το δάχτυλό μας; Δεν ξέρουμε τις συνθήκες σε πάρα πολλές αίθουσες; Και για τους θεατές και για τους εργαζόμενους στους χώρους αυτούς.
Πρόσφατα ήταν που σε δυο θέατρα, στο λεγόμενο «Main» του «Bios» και στο λεγόμενο «Black Box» του «Επί Κολωνώ», μόλις κάθισα στη στενή πτυσσόμενη καρέκλα, το πίσω σκέλος της μεταλλικής της βάσης έφυγε απ’ την πρόχειρα στημένη εξέδρα με τις στενές βαθμίδες που τους έλειπε πίσω το αντέρεισμα κι ανασκελώθηκα… Και θα ‘σπαζα το κεφάλι μου, αν κάποιοι φιλεύσπλαχνοι οι οποίοι καθόντουσαν πίσω μου δε μ’ άρπαζαν στον αέρα. Ας πούμε πως αυτό είναι το λιγότερο. Ούτε μιλώ για διάφορα φαιδρά που μου ‘παν πως θέτει ως προϋποθέσεις ο συγκεκριμένος, εκτός πάσης σύγχρονης πραγματικότητας, νόμος. Το ελάχιστο που ζητώ να μάθω: η πυρασφάλεια κι η έξοδος κινδύνου είναι διασφαλισμένα σ’ όλες τις αίθουσες; Επειδή -ευτυχώς…- δε συνέβη έως τώρα κάτι το τραγικό σε ώρα παράστασης σε κάποιο θέατρο και δε θρηνήσαμε θύματα είναι που κάποιοι του θεάτρου μιλούν τόσο επιθετικά και επηρμένα για το θέμα;
Εύχομαι κανένα θέατρο να μη σφραγιστεί τελικά αλλά εύχομαι κι αυτό που συμβαίνει να μας υποψιάσει -ειδικά όσους διατηρούν θεατρική αίθουσα, είτε μικρή και εκτός κέντρου και εκτός κυκλώματος και «περιθωριακή» είτε μεγάλη και κεντρική και «του κατεστημένου». Διότι είναι πολλές,-  δε λέω ψέμα – οι άθλιες κι επικίνδυνες.
Το πιο λογικό, πάντως, που άκουσα τις μέρες αυτές είναι απ’ το βουλευτή Νικήτα Κακλαμάνη -τέσσερα χρόνια δήμαρχος της Αθήνας ήταν, γιατί δεν το αντιμετώπισε;- μέσω της ερώτησης που κατέθεσε στη Βουλή, όπως διάβασα στην «Ελευθεροτυπία»: προτείνει «την παράταση λειτουργίας των θεατρικών Σκηνών για τρεις μήνες, μέχρι να τελειώσει η θεατρική σεζόν και τη δημιουργία επιτροπής αναθεώρησης του νόμου του 1937, ώστε να δημιουργηθεί σύγχρονο νομοθετικό πλαίσιο που θα πληροί τους κανόνες ασφαλείας».

Ενδιαφέρον, δε λέω. Το μήνυμα του Ντάριο Φο. Για τη χτεσινή Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου. Αλλά η ελληνική μετάφρασή του που μας έστειλε το Ελληνικό Κέντρο του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου θα ‘πρεπε κάπως περισσότερο να το φωτίσει κι όχι να το συσκοτίσει…

Διάβασα στο «Βήμα» της Κυριακής, στη στήλη «Στη Μπούκα» της Μυρτώς Λοβέρδου λεπτομέρειες για το θέμα του ηθοποιού Δημήτρη Μοθωναίου, για το οποίο σας έγραφα στο «Τέταρτο Κουδούνι» της περασμένης Πέμπτης. Πώς απομακρύνθηκε με απόφαση του γάλλου σκηνοθέτη Ολιβιέ Πι και του Εθνικού Θεάτρου απ’ την παράσταση του έργου του Γιάννη Μαυριτσάκη «Vitrioli», στο οποίο είχε τον πρωταγωνιστικό ρόλο, ελάχιστες μέρες πριν απ’ την πρεμιέρα κι ενώ είχε -όχι ανεπανόρθωτο- πρόβλημα υγείας. Και ομολογώ πως ντράπηκα, έφριξα θα ‘ταν το σωστότερο – αν τα πράγματα έχουν ακριβώς έτσι.
Διότι καλό είναι ν’ ακούει κανείς και την άλλη πλευρά -ή μάλλον και τις δυο, γιατί ούτε ο ηθοποιός βγήκε να μιλήσει δημόσια για το θέμα. Ανακοίνωση – απάντηση που μου ‘στειλε το Εθνικό προσπαθεί να βάλει τα πράγματα σε κάποιο «πλαίσιο νομιμότητας» – που κανείς δεν την αμφισβήτησε, για θέμα ηθικό και καλλιτεχνικό, εγώ τουλάχιστον, μιλούσα – κάνοντας λόγο για «συνεννόηση με τον ηθοποιό, που έγινε στα πλαίσια καλής πίστης» και για «ανάγκες της σκηνοθεσίας». Δεν πείστηκα. Καταλήγει, μάλιστα, πως «ο ηθοποιός παραμένει στο δυναμικό του Εθνικού Θεάτρου, η δε ατομική του σύμβαση με το Εθνικό Θέατρο παραμένει σε ισχύ». Αυτό, δα, έλειπε…
Πάντως θα ‘θελα να μην είναι αυτή η τελευταία πράξη απ’ την εξαετή θητεία του Γιάννη Χουβαρδά στην καλλιτεχνική διεύθυνση του Εθνικού, την οποία θεωρώ απολύτως επιτυχή από κάθε άποψη, όσες επιμέρους αντιρρήσεις κι αν έχω, και της Έφης Θεοδώρου – δεξί του χέρι αυτά τα έξι χρόνια-που να θυμάμαι. Θα ‘θελα οι τελευταίες αναμνήσεις μου απ’ τους δυο τους στο Εθνικό να ‘ναι μόνο «Το πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα»  -παράσταση την οποία θεωρώ την καλύτερη, πιθανόν, που ‘χει κάνει ο Γιάννης Χουβαρδάς – και το «Ζ» που θεωρώ πως σίγουρα είναι η καλύτερη παράσταση που ‘χει κάνει η Έφη Θεοδώρου.
Εκείνο στο οποίο θα επιμείνω είναι αυτό που έθεσα, ξεκινώντας από άλλη αφορμή, εδώ και καιρό: ένα Εθνικό Θέατρο οφείλει να ‘χει έτοιμη και δεύτερη διανομή για τους βασικούς ρόλους σε κάθε παράσταση.

Ήταν μια πολιτική κηδεία γαλήνια, ουσιαστικά συγκινητική, όπου όσοι μίλησαν δεν είχαν τίποτα τυπικό, κοινότοπο να πούνε. Μαθητές, σύντροφοι, φίλοι, η κόρη του η Αλεξάνδρα… Ξεχείλιζε η αγάπη κι η ζεστασιά για τον Στέλιο Παυλίδη, το σκηνοθέτη, τον Δάσκαλο, τον πολιτικοποιημένο… Που ‘φυγε απ’ τη ζωή στις 20 Μαρτίου. Στη μνήμη του είναι αφιερωμένο το σημερινό «Τέταρτο Κουδούνι».

Περισσότερα κείμενα του Γιώργου Δ.Κ. Σαρηγιάννη, στο προσωπικό του blog, “Το Τέταρτο Κουδούνι”: http://totetartokoudouni.blogspot.gr/2013/03/blog-post_8186.html