«Η μεγάλη και θαυμαστή ιστορία του εμπορίου» στην Στέγη: Μαθήματα απανθρωπιάς και ανθρωπιάς!

Ο τίτλος είναι ειρωνικός, καθώς δεν πρόκειται ούτε για μεγάλη, ούτε για θαυμαστή, ούτε καν για ιστορία. Το μόνο που ισχύει από τον τίτλο είναι η λέξη «εμπόριο». Στο συγκεκριμένο έργο παρακολουθούμε δύο ιστορίες σε δύο διαφορετικές εποχές.

Στην πρώτη ιστορία, βρισκόμαστε στα τέλη της δεκαετίας του 1960, όπου τέσσερις παλαίμαχοι πλασιέ προσπαθούν να μυήσουν έναν νεαρό ιδεαλιστή στα κόλπα της δουλειάς. Εκείνος, όμως, επηρεασμένος από τα ιδεώδη του Μάη του ’68, αρνείται να αποδεχτεί τους νόμους της αγοράς. Αντιμέτωπος με το δίλημμα «άνεργος ή ανήθικος;», οδηγείται στα πρόθυρα της αυτοκτονίας. Στη δεύτερη ιστορία, σαράντα χρόνια μετά, στις αρχές του 21ου αιώνα, τέσσερις μεγάλης ηλικίας άντρες, χρεοκοπημένοι και παροπλισμένοι από την αγορά εργασίας, λαμβάνουν σκληρές οδηγίες από τον νεαρό επικεφαλής της ομάδας τους σε μια καταναλωτική λογική. Στην ουσία αντιστρέφονται τελείως οι ρόλοι ανάμεσα στον καταπιεστή και τον καταπιεσμένο. 

Η μετάβαση από την μία ιστορία στην άλλη, στην παράσταση που παρακολουθήσαμε, έγινε με τέτοιον τρόπο, που δύσκολα καταλάβαινες πρόκειται για δύο διαφορετικές ιστορίες. Οι ηθοποιοί, τα κοστούμια και το σκηνικό δεν είχαν αλλαγές. Το μόνο που άλλαζε ήταν οι ρόλοι. Εκεί που ο πιτσιρίκος πωλητής της πρώτης ιστορίας γινόταν θύμα και υποχείριο μιας ομάδας πεπειραμένων πωλητών, στην δεύτερη ιστορία (40 χρόνια μετά) γίνεται ο ίδιος ηθοποιός ο «από πάνω», ο καταπιεστής μιας ομάδας τεσσάρων ανίκανων πωλητών.

Αυτή η αλλαγή, η οποία φαίνεται να συντελείται μέσα σε δεκαετίες, έχει από μόνη της το νόημα της. Ίσως ο Πομμερά να θέλει να υπογραμμίσει μια ποιοτική μεταβολή και μετάβαση στον χώρο του εμπορίου (και της κοινωνίας φυσικά, αφού η ιστορία του εμπορίου είναι η ιστορία της κοινωνίας). Κι εκεί που το 60 ένας νεαρός βρίσκεται από κάτω από μια ομάδα μεγάλων σε ηλικία, που λειτουργούν σχεδόν σαν μαφιόζικη ομάδα μεταξύ τους, στις αρχές του 21ου αιώνα έχουμε τον νέο, με την αδίστακτη ορμή της νιότης, να κυριαρχεί πάνω στους μεγαλύτερους. Ο νέος κυρίαρχος δεν είναι καλύτερος από τους παλιούς κυρίαρχους.

Οι διάλογοι του έργου είναι σε καθημερινή γλώσσα, ενώ και το παίξιμο των Γάλλων ηθοποιών χαρακτηρίζεται από μεγάλη φυσικότητα. Δεν υπάρχει μεγάλη κίνηση επί σκηνής, το σκηνικό είναι απλό (ένα δωμάτιο ξενοδοχείου). Η έμφαση δίνεται και στις δυναμικές των ομάδων που αναπτύσσονται. Στην πρώτη ιστορία, οι 4 εναντίον του αδύναμου ενός, στην δεύτερη ο ισχυρός ένας βάζει τους 4 αδύναμους να φαγωθούν μεταξύ τους. Όμως, εκτός από μια αδυσώπητη κριτική στο οικονομικό σύστημα και στην εκμετάλλευση των ανθρώπων, είναι κι ένα έργο βαθιά ανθρώπινο.

Τελικά στο φινάλε εκείνο που μένει είναι η επιδίωξη να απλώσεις το χέρι και να βρεις τον άλλο άνθρωπο. Μόνο η βαθιά ανθρώπινη επαφή, η συναισθηματική στήριξη μπορεί να δώσει κάποια κάθαρση σε αυτόν τον δύσκολο κόσμο. Τα λεφτά κι οι καριέρες δεν μπορούν να σε βοηθήσουν, όταν καταρρέεις ψυχικά. Εκτός, από τα αιχμηρά σχόλια, τα περιπαικτικά σημεία και την φυσικότητα των ερμηνειών, στα δυνατά σημεία του έργου είναι και μια εμβόλιμη προβολή κινηματογραφικής οθόνης, που βγάζει παραδόξως και συναίσθημα (αρκετό συναίσθημα) αλλά και η έξυπνη χρήση της μουσικής.

Γενικά, στην «μεγάλη και θαυμαστή ιστορία του εμπορίου» κυριαρχεί παντού ένα πνεύμα «υψηλής λιτότητας». Μεγάλα νοήματα και ιδέες, ερμηνείες, σκηνογραφικά ευρήματα και μουσική χρησιμοποιούνται με μεγάλη οικονομία, ώστε να δημιουργούν ένα υποδόριο συναισθηματικό αποτέλεσμα, συνδυασμένο με μια υψηλού επιπέδου αισθητική απόλαυση.

Γιώργος Σμυρνής

Παίζεται καθημερινά από 28-31 Μαρτίου 2013 στις 20:30
Στην Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών (Λ. Συγγρού 107-109)- Περισσότερα ΕΔΩ