Κοντσέρτα για πιάνο του Μπετόβεν στο Μέγαρο- Άρωμα μουσικής ιστορίας
Η φετινή χρονιά για το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών είναι χρονιά Μπετόβεν, καθώς ένα μεγάλο μέρος του έργου του μεγάλου Γερμανού συνθέτη παρουσιάζεται επί σκηνής από σημαντικούς σολίστες και ορχήστρες. Κι ενώ συνεχίζουν ακόμα να εκτελούνται οι περίφημες σονάτες για πιάνο του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν σε διάφορες συναυλίες, είχαμε ένα τριήμερο αφιερωμένο στα διάσημα κοντσέρτα για πιάνο του μουσικού που άφησε το στίγμα του στην λεγόμενη «κλασική μουσική».
Το πρόγραμμα ήταν μια σύνθεση με τα 9 κονσέρτα να ερμηνεύονται ανά τρία σε κάθε συναυλία και μαζί, χωρισμένο στα τρία μέρη το μπαλέτο «τα πλάσματα του Προμηθέα». Σε κάθε συναυλία παίχτηκε από την Καμεράτα και ένα μέρος του μπαλέτου. Αποδόθηκε πάντως μόνο η μουσική, η οποία δεν συνοδευόταν από χορό.
Για την καλλιτεχνική αξία του Μπετόβεν ό,τι και να πει κανείς είναι λίγο. Από τις τρεις συναυλίες παρακολούθησα αυτήν της Παρασκευής που περιλάμβανε το πρώτο μέρος του μπαλέτου, αλλά και τρία κοντσέρτα για πιάνο: το πρώτο, το δεύτερο και το διάσημο πέμπτο.
Κατ’ αρχάς, αυτό που κάνει αίσθηση είναι η χρήση οργάνων εποχής. Τόσο η καμεράτα όσο και οι πιανίστες χρησιμοποιούν όργανα εκείνης της εποχής. Η αλλαγή λοιπόν στον ήχο, όπως τον έχω συνηθίσει από άλλες συναυλίες ή από ηχογραφήσεις, είναι σημαντική. Είναι σαν να κάνεις ένα ταξίδι στην ιστορία του ήχου, αλλά και να καταλαβαίνεις ποια ήταν η πρώτη μορφή αυτών των έργων, όχι μόνο ως προς τον τρόπο που πρωτοπαίχτηκαν, αλλά και που δημιουργήθηκαν από τον ίδιο τον συνθέτη.
Σίγουρα ο ήχος των οργάνων έχει βελτιωθεί μετά από αιώνες εξέλιξης ή απλά η συνήθεια μας κάνει να προτιμάμε τον ήχο των σύγχρονων πιάνων, εγχόρδων ή πνευστών, αλλά το μουσικολογικό ενδιαφέρον του ακροάματος είναι μεγάλο.
Ως προς τα ίδια τα έργα, περισσότερο με εντυπωσίασαν τα κοντσέρτα για πιάνο, από ό,τι τα αποσπάσματα του μπαλέτου. Τόσο η ορχήστρα της Καμεράτα, όσο και οι πιανίστες απέδωσαν εξαιρετικά τα κομμάτια.
Το πέμπτο κοντσέρτο (έργο 73 σε μι ύφεση μείζονα) είναι το πλέον γνωστό από τις συγκεκριμένες δημιουργίες του Μπετόβεν. Έργο του 1811 είναι αφιερωμένο στον αρχιδούκα Ροδόλφο της Αυστρίας, πάτρονα και αγαπημένο μαθητή του συνθέτη. Έχει καθιερωθεί ως «το Αυτοκρατορικό Κοντσέρτο», επωνυμία που επινοήθηκε όχι από τον ίδιο τον συνθέτη, αλλά από τον άγγλο εκδότη Johann Baptist Cramer. Η αλήθεια είναι πως ο ήχος του συγκεκριμένου κονσέρτου έχει μια βασιλική επισημότητα, αλλά η ποιότητα του είναι αδιαμφισβήτητη. Σολίστ ήταν ο Τάσος Πάππας.
Ωστόσο, εξίσου εντυπωσιακά ήταν και τα δύο άλλα κοντσέρτα του Μπετόβεν. Το νεανικό Κοντσέρτο για πιάνο αρ.1, έργο 15 σε ντο μείζονα δημιουργία του 1797, περιέχει σαφείς αναφορές στο στυλ γραφής των Χάυντν και Μότσαρτ. Υπάρχουν ωστόσο στοιχεία της μουσικής προσωπικότητας του Μπετόβεν, όπως για παράδειγμα οι αιφνίδιες μεταβολές στην αρμονία και οι αντιθέσεις. Είναι ένα πολύ δυνατό μουσικό έργο, που κέρδισε δίκαια το χειροκρότημα, χάρη στην παθιασμένη ερμηνεία του πιανίστα Νίκου Λαάρη, όσο και της Καμεράτας.
Στο ίδιο ύφος κινείται και το Κοντσέρτο για πιάνο αρ.2, έργο 19 σε σι ύφεση μείζονα, που προέρχεται από την ίδια συνθετική περίοδο με το αρ.1 (1787-1789). Σολίστ στο δεύτερο κονσέρτο ο σπουδαίος πιανίστας, Στέφανος Νάσος. Αν και της πρώιμης περιόδου του Μπετόβεν, τα δύο έργα είναι μουσικά αριστουργήματα.
Κοντολογίς, η τεράστια κλάση του Μπετόβεν ακόμα και σε έργα όχι τόσο γνωστά, οι πολύ καλές εκτελέσεις από τους πιανίστες και την Καμεράτα, αλλά και μουσικολογικό ενδιαφέρον της χρήσης οργάνων εποχής είχαν ως αποτέλεσμα μια πολύ σημαντική βραδιά για το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Γιώργος Σμυρνής
