Ο Καπετάν Μιχάλης του Καζαντζάκη στο θέατρο Βαφείο-Λάκης Καραλής: Λεβεντογέννα Κρήτη!

Το έργο του Καζαντζάκη είναι πολύ γνωστό. Ένας σκληρός καπετάνιος της Κρήτης, αδερφοποιτός με έναν τούρκο, ερωτευμένος με μία τουρκάλα, προσπαθεί να βάλει τον πατριωτισμό πάνω από τα συναισθήματά του. Η ρήξη με τον εαυτό του τον κάνει αδυσώπητο τόσο με τους εχθρούς του, όσο και με τους φίλους του. Τελικά η έννοια της θυσίας είναι αυτή που κυριαρχεί. Ο καπετάν Μιχάλης θυσιάζει τα πάντα για την πατρίδα- την Κρήτη- και στο τέλος και τον εαυτό του.

Ο πατριωτισμός σε αυτό το μυθιστόρημα δεν γεννάει αγγέλους, γεννάει θηρία. “Εγώ είμαι άνθρωπος. Εσύ είσαι θεριό καπετάν Μιχάλη” του λέει χαρακτηριστικά ο καπετάν Πολυξίγκης και αν ξέρεις τι του έκανε ο καπετάν Μιχάλης, δεν τον αδικείς.  Αλλά μάλλον είναι απαραίτητος αυτός ο θηριώδης πατριωτισμός, για την επιβίωση μέσα σε έναν σκληρό κόσμο. 

Το ογκώδες μυθιστόρημα του μεγάλου Κρητικού συγγραφέα δεν μπορεί να παιχτεί ολόκληρο σε μία παράσταση. Εξίσου μεγάλη σημασία με τις σκηνοθετικές και τις σκηνογραφικές επιλογές, έχει τι κρατάς και τι κόβεις από αυτό το έργο. Η δική μου αίσθηση είναι ότι κάποια ηθογραφικά στοιχεία της εποχής, που πάρθηκαν από το βιβλίο δεν ήταν τόσο απαραίτητα- όχι τουλάχιστον σε τέτοια έκταση.

Αυτά που με τράβηξαν περισσότερο ήταν τα στοιχεία που είχαν να κάνουν με την σύγκρουση. Νομίζω ότι το νόημα του καπετάν Μιχάλη είναι η σύγκρουση: Σύγκρουση πολιτισμών (Ελλήνων- Τούρκων ή Χριστιανών- Μουσουλμάνων), σύγκρουση πατριωτική, σύγκρουση στο πεδίο της μάχης, σύγκρουση των φύλων, σύγκρουση της λάγνας Ανατολής με την πιο πατριωτική, σκληροτράχηλη ελληνική νοοτροπία. Κι ακόμα σύγκρουση της επιθυμίας με το καθήκον, σύγκρουση τελικά με τον ίδιο σου τον εαυτό. Αυτό το συγκρουσιακό στοιχείο έχει δύναμη και όσο αυτό αναδεικνυόταν, τόσο πιο ενδιαφέρον γινόταν το έργο.

Σκηνοθετικά και σκηνογραφικά, η παράσταση θυμίζει αρκετές αντίστοιχες προσπάθειες μεταφοράς μυθιστορημάτων στο θέατρο, που δεν είναι και λίγες. Αφαίρεση, μινιμαλιστικά σκηνικά, μουσική και ηχητικά εφέ από τα στόματα των ηθοποιών, χρήση απαγγελίας. Σε αυτό που η παράσταση διαφοροποιήθηκε, ήταν ότι ήταν κάπως πιο τονισμένο το στοιχείο του ρεαλισμού, ενώ κάποιες αφηγήσεις βγαίνουν μέσα από διάλογο (όχι πάντα όμως τόσο πετυχημένα). Οι άντρες έχουν φυσικά γένια, κάτι που δίνει αυτήν την αρρενωπότητα που αποπνέει το έργο και οι κεντρικοί χαρακτήρες του, αλλά τους δυσκολεύει όταν παίζουν γυναικείους ρόλους. 

Γενικά το καστ ήταν πετυχημένο, παρά το ότι πρόκειται για νεανική ομάδα, που παίζει συχνά πιο ώριμους ρόλους. Ξεχωρίζει φυσικά η εμβληματική ερμηνεία του Καπετάν Μιχάλη. Ο Δημοσθένης Ξυλαρδιστός έχει την εικόνα που ταιριάζει σε έναν γεννημένο και σκληροτράχηλο πολεμιστή. Δίνει μια δυνατή και κυρίως πειστική ερμηνεία μιας ώριμης μορφής ανδρός που θαρρείς και ξεπηδά από κάποιο έπος και γίνεται το επίκεντρο και τελικά η ψυχή της παράστασης.
Πολύ καλή είναι η Χριστίνα Λυκοτσέτα, ιδίως με το πάθος της ως αδερφή που έχει μια περίεργη συναισθηματική σχέση με τον αδερφό της, αλλά και ο Βασίλης Χρηστίδης ο οποίος έπαιξε αρκετούς και απαιτητικούς ρόλους δείχνοντας ταλέντο και μπαίνοντας βαθιά σε αυτούς. Η Μαριάνθη Παντελοπούλου είναι επίσης μια πολύ καλή επιλογή για την ερμηνεία της σέξι Τουρκάλας Εμινέ με έντονα τα στοιχεία femme fatale και ανατολίτικης λαγνείας. Εκτός από την καλή της ερμηνεία, τραγουδάει και ωραία, όπως και άλλοι ηθοποιοί της παράστασης. Βαρύ ήταν το φορτίο για τον Μανώλη Βαζαίο, ο οποίος είχε πολλούς και ενίοτε δύσκολους ρόλους, όπως αυτόν του ευνουχισμένου από τραύμα, Τούρκου Νουρήμπεη, αλλά γενικά τους σήκωσε με αποτελεσματικότητα. Και οι υπόλοιποι ηθοποιοί, όμως, είναι καλοί στους ρόλους τους και στα αφηγηματικά μέρη (Ιάσονας Παπαματθαίου, Ανδριανή Βασιλοπούλου, Δήμητρα Μητροπούλου. Νάντια Περιστεροπούλου). Το μόνο πρόβλημα είναι ότι ίσως δεν χρειαζόταν να χρησιμοποιηθούν τόσοι πολλοί χαρακτήρες από το μυθιστόρημα, ώστε και το βάρος για τους ηθοποιούς να είναι ελαφρύτερο.

Συνολικά, παρά το ότι κάποια ηθογραφικά σημεία δεν είναι τόσο απαραίτητα, η παράσταση «Καπετάν Μιχάλης» είναι μια ζωντανή δουλειά, με καλές ιδέες, πάθος, δυναμισμό και ταλέντο. Ένα έπος γραμμένο για τα βουνά της Κρήτης, εξακολουθεί στις μέρες μας να συγκινεί και παθιάζει, βγάζοντας στην θεατρική του εκδοχή μια αίσθηση πάθους, γενναιότητας και εσωτερικής σύγκρουσης.

 Γιώργος Σμυρνής

Παίζετα Σάββατο 21:00 και Κυριακή 20:00
Στο θέατρο Βαφείο- Λάκης Καραλής (Αγ. Όρους 16-Κωνσταντινουπόλεως 115 Βοτανικός). Περισσότερα ΕΔΩ