Ο ιπτάμενος Ολλανδός του Βάγκνερ από τη Λυρική στο Ηρώδειο

Με την παράσταση αυτή η Εθνική Λυρική Σκηνή συμμετέχει στην επέτειο για τα 200 χρόνια από τη γέννηση του Ρίχαρντ Βάγκνερ. Στον πυρήνα της όπερας βρίσκεται το θέμα της λύτρωσης ενός άντρα, του θαλασσοδαρμένου, καταραμένου Ολλανδού μέσα από την αιώνια πίστη που του υπόσχεται μία γυναίκα, η νεαρή Ζέντα. Ο Ιπτάμενος Ολλανδός θεωρείται ένα από τα κορυφαία έργα της γερμανικής όπερας όπου συναρπαστική μουσική τρομακτικής δύναμης, σκιαγραφεί τη δύναμη της φύσης, η οποία κυριαρχεί στο έργο, αλλά και των υπερφυσικών δυνάμεων, οι οποίες τελικά εξουδετερώνονται μέσα από την αγάπη. Ο Βάγκνερ, ο οποίος αποτελεί μοναδική περίπτωση ανάμεσα στους συνθέτες του 19ου αιώνα και εμβληματική μορφή του γερμανικού ρομαντισμού, καθώς η δράση και το δημιουργικό έργο του επηρέασαν βαθύτατα τη σκέψη, τα γράμματα και την τέχνη της δικής του και μεταγενέστερων εποχών, έγραψε τον Ολλανδό μετά το περιπετειώδες ταξίδι του από τη Ρίγα στο Λονδίνο το καλοκαίρι του 1839.

Η υπόθεση αφορά έναν ναυτικό, τον Ολλανδό, ο οποίος κατά τη διάρκεια τρομερής θύελλας ορκίστηκε στο Διάβολο ότι θα περνούσε οπωσδήποτε από ένα ακρωτήρι, ακόμα κι αν χρειαζόταν να ταξιδεύει για πάντα. Ο Διάβολος τον άκουσε και για την υπεροψία του, τον καταδίκασε να περιπλανιέται αενάως στις θάλασσες με το πλοίο του, το οποίο πιάνει στεριά κάθε επτά χρόνια. Ο Ολλανδός να λυτρωθεί από την κατάρα της διαρκούς περιπλάνησης μόνο εάν μία γυναίκα του ορκιστεί αιώνια πίστη. Η γυναίκα αυτή αποδεικνύεται η Ζέντα, η οποία έμοιαζε να περίμενε τον Ολλανδό από πάντα. Όταν ο όρκος της αμφισβητείται, η Ζέντα αποδεικνύει ότι θα παραμείνει πιστή μέχρι τον θάνατο πέφτοντας στη θάλασσα.

Ο Ρίχαρντ Βάγκνερ, το έργο του οποίου παρουσιάζεται κατά τη διάρκεια του 2013 σε όλα τα λυρικά θέατρα του κόσμου, οραματίστηκε μια τέχνη πέρα από την ψυχαγωγία, με διδακτικό περιεχόμενο, στα πρότυπα του αρχαίου ελληνικού δράματος. Η πρωτοποριακή δομή των κειμένων του όσο, κυρίως, οι μουσικές του καινοτομίες (αρμονία, προσωδία, χρήση εξαγγελτικών θεμάτων κ.λπ.) υποχρέωσαν τους συναδέλφους του να ξαναδούν το σύνολο της μουσικής τέχνης με διαφορετική οπτική. Σημαντικότερα έργα του είναι Ο ιπτάμενος Ολλανδός (1843), Τάνχωυζερ (1845/61), Λόενγκριν (1850), Τριστάνος και Ιζόλδη (1864), Οι αρχιτραγουδιστές της Νυρεμβέργης (1867), Το Δαχτυλίδι του Νίμπελουνγκ (1876), Πάρσιφαλ (1882).

Ο Ιπτάμενος Ολλανδός είναι η πρώτη συνεργασία του Γιάννη Κόκκου με την Εθνική Λυρική Σκηνή. Ο διεθνώς καταξιωμένος Έλληνας σκηνοθέτης της όπερας, με έδρα του το Παρίσι, δίνει μια πανανθρώπινη και διαχρονική διάσταση στον Ολλανδό, την ιστορία του οποίου θα παρακολουθήσουμε μέσα από τα μάτια της Ζέντας. Μέσα από τις έννοιες της ύβρεως, της λύτρωσης, του έρωτα, της αυτοκαταστροφής και του θανάτου, ο σκηνοθέτης επιχειρεί μια ανάγνωση υψηλής αισθητικής με ευθείες αναφορές στο αρχαίο ελληνικό δράμα. Ο Γιάννης Κόκκος έχει παρουσιάσει δουλειές του στα μεγαλύτερα θέατρα του κόσμου από τη Σκάλα του Μιλάνου έως το Κόβεντ Γκάρντεν του Λονδίνου και από το Ρεάλ της Μαδρίτης έως την Όπερα της Βιέννης και το Μαριίνσκι, έχει συνεργαστεί με τους κορυφαίους μαέστρους (Αμπάντο, Μούτι, Γκάρντινερ, Μέτα κ.α.) ενώ έχει τιμηθεί με πληθώρα βραβείων για το έργο του.

Την Ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής θα διευθύνει ένας από τους κορυφαίους Έλληνες αρχιμουσικούς, ο Λουκάς Καρυτινός, ο οποίος διηύθυνε το 1994 τον Ολλανδό στο θέατρο Ολύμπια. Τη Χορωδία της ΕΛΣ διευθύνει ο Αγαθάγγελος Γεωργακάτος.

Στο ρόλο του Ολλανδού ο περιζήτητος Γερμανός βαρύτονος Τόμας Γ. Μάγερ ο οποίος στην απόλυτη ακμή της καριέρας του το 2012 πρωταγωνίστησε στο βαγκνερικό Λόενγκριν στο φεστιβάλ του Μπάυροϊτ, ενώ έχει τραγουδήσει μεταξύ άλλων και στο Φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ, καθώς και σε Παρίσι, Βερολίνο, Μόναχο, Μιλάνο.
Στον ρόλο της Ζέντας η Ζαν – Μισέλ Σαρμπονέ, η οποία θεωρείται μια από τις κορυφαίες ερμηνεύτριες του Γερμανικού ρεπερτορίου με εμφανίσεις σε θέατρα από το Παρίσι έως το Βερολίνο και από Σάλτσμπουργκ έως το Εδιμβούργο, τη Μαδρίτη και το Ντάλλας. Η Σαρμπονέ έχει λάβει διθυραμβικές κριτικές για τις εμφανίσεις της σε όλο τον κόσμο.
Ο Ίαν Στόρεϋ, διακεκριμένος Βρετανός τενόρος ο οποίος έχει διαπρέψει στον ρόλου του Τριστάνου σε Σκάλα Μιλάνου, Βερολίνο, Ζυρίχη, Μπρέγκεντς, Βαρκελώνη, Ντίσελντορφ, θα ερμηνεύσει το ρόλο του Έρικ, ενώ το καστ συμπληρώνουν στο ρόλο του Ντάλαντ ο διεθνής Έλληνας μπάσος Δημήτρης Καβράκος (στη δεύτερη διανομή ο Γκρέγκορυ Φρανκ), στο ρόλο της Μαίρης η Ελισάβετ Κλονόβσκαγια, ενώ τον Τιμονιέρη του Ντάλαντ θα ερμηνεύσει ο Αντώνης Κορωναίος. Στην δεύτερη διανομή τον ρόλο του Ολλανδού ερμηνεύει ο Τόμας Γκατσέλι, ο οποίος πρόσφατα ερμήνευσε τον ίδιο ρόλο στην όπερα του Πεκίνου και του Μόντρεαλ.

Σύνοψη
Α’ Πράξη / Στα παράλια της Νορβηγίας. Επιστρέφοντας στον τόπο του, ο καπετάνιος Ντάλαντ αναζητά προστασία σε ένα λιμάνι προκειμένου να αποφύγει την τρομερή καταιγίδα. Αφήνει τον Τιμονιέρη να φυλά στο κατάστρωμα και αποσύρεται με τους ναύτες. Ο Τιμονιέρης αποκοιμάται και δεν αντιλαμβάνεται ότι ένα πλοίο–φάντασμα αράζει πλάι στο δικό του. Καθώς το αόρατο πλήρωμα μαζεύει τα πανιά, ένας χλωμός άντρας κατεβαίνει στη στεριά. Είναι ο Ολλανδός: Κάποτε, κατά τη διάρκεια τρομερής θύελλας, θέλησε να περάσει με το πλοίο του από ένα ακρωτήρι και ορκίστηκε στο Διάβολο ότι θα το πετύχαινε ακόμα και αν χρειαζόταν να πλέει συνέχεια. Ο Διάβολος τον άκουσε και για την υπεροψία του τον καταδίκασε να περιπλανιέται στις θάλασσες μέχρι τη Δευτέρα Παρουσία. Μόνον κάθε επτά χρόνια επιτρέπεται να πατήσει το πόδι του στη στεριά. Αν τότε βρει γυναίκα, η οποία θα του ορκιστεί αιώνια πίστη, θα ελευθερωθεί από την κατάρα.
Επιστρέφοντας στο κατάστρωμα ο Ντάλαντ συναντά τον ξένο, ο οποίος ακούγοντας ότι ο Ντάλαντ έχει μία κόρη ανύπαντρη, τη ζητά σε γάμο προσφέροντας ως αντάλλαγμα ένα σεντούκι γεμάτο θησαυρούς. Ο Ντάλαντ ενθουσιάζεται και δέχεται. Φυσά νότιος άνεμος και τα δύο πλοία ξεκινούν για την πατρίδα του Ντάλαντ.

Β’ Πράξη / Τα κορίτσια γνέθουν στην κατοικία του Ντάλαντ. Ανάμεσά τους είναι η Ζέντα, η κόρη του, η οποία δεν μπορεί να ξεκολλήσει το βλέμμα της από το πορτρέτο του Ολλανδού, που κρέμεται στον τοίχο. Παρακούγοντας την παραμάνα της, τραγουδά στις άλλες κοπέλες την ιστορία του μυθικού ναυτικού, ο οποίος προκάλεσε τον Σατανά κι εκείνος τον τιμώρησε. Θα ήθελε να είναι εκείνη, η οποία θα τον έσωνε με την πίστη της.
Στο σπίτι μπαίνει ο Έρικ, ένας νεαρός κυνηγός. Τα κορίτσια φεύγουν και ο Έρικ, ο οποίος άκουσε όσα έλεγε η Ζέντα και είναι ερωτευμένος μαζί της, την προειδοποιεί. Της μιλά για το όνειρό του, στο οποίο ο Ντάλαντ επιστρέφει σπίτι με έναν ξένο άνδρα, ο οποίος την παίρνει μαζί του στη θάλασσα. Εκείνη ακούει με ενθουσιασμό, εκείνος είναι απελπισμένος.
Πράγματι, φτάνει ο Ντάλαντ με τον ξένο. Σαν μαγεμένοι, η Ζέντα και ο Ολλανδός κοιτιούνται. Η παρουσία του ενθουσιασμένου πατέρα περνά απαρατήρητη, η κοπέλα δεν δίνει καμία σημασία στα λόγια του. Η Ζέντα ορκίζεται αιώνια πίστη στον Ολλανδό.

Γ’ Πράξη / Αργότερα, το ίδιο βράδυ, κοπέλες φέρνουν φαγητό και ποτά στους άνδρες του Ντάλαντ. Προσκαλούν επίσης το πλήρωμα του ξένου καραβιού, αλλά μάταια. Καθώς οι κοπέλες επιστρέφουν απογοητευμένες, φαντάσματα εμφανίζονται στο κατάστρωμα του ξένου πλοίου και οι άνδρες του Ντάλαντ απομακρύνονται φοβισμένοι.
Φτάνει η Ζέντα. Την ακολουθεί ο Έρικ, ο οποίος τής προσάπτει ότι τον εγκατέλειψε, καθώς στο παρελθόν τον αγαπούσε και του είχε ορκιστεί πίστη. Ακούγοντας τα λόγια αυτά, απελπισμένος ο Ολλανδός ξεσπά, καθώς πιστεύει ότι έχει πλέον χαθεί για πάντα. Καλεί τους άνδρες του, μιλά στη Ζέντα για την κατάρα που τον καταδιώκει και αποκαλύπτει στον τρομαγμένο Ντάλαντ την πραγματική του ταυτότητα. Όμως, καθώς είναι έτοιμος να αναχωρήσει και πάλι, η Ζέντα δηλώνει πως θα του παραμείνει πιστή μέχρι το θάνατο και το αποδεικνύει πέφτοντας στη θάλασσα. Η θυσία της επιφέρει την σωτηρία του Ολλανδού, το πλοίο φάντασμα χάνεται.

Ταυτότητα της Παράστασης
Μουσική διεύθυνση: Λουκάς Καρυτινός
Σκηνοθεσία – Σκηνικά – Κοστούμια: Γιάννης Κόκκος
Δραματουργία: Αν Μπλανκάρ
Βιντεοσκηνογραφία: Ερίκ Ντυραντώ
Φωτισμοί: Μίχαελ Μπάουερ
Διεύθυνση χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος

ΔΙΑΝΟΜΗ:
Ντάλαντ: Δημήτρης Καβράκος (7, 11/6) – Γκρέγκορυ Φρανκ (9, 13/6)
Ζέντα: Ζαν – Μισέλ Σαρμπονέ
Έρικ: Ίαν Στόρεϋ
Μαίρη: Ελισάβετ Κλονόβσκαγια
Τιμονιέρης του Ντάλαντ: Αντώνης Κορωναίος
Ολλανδός: Τόμας Γ. Μάγερ (7, 11/6) – Τόμας Γκατσέλι (9, 13/6)

Ωδείο Ηρώδου Αττικού: 7, 9, 11, 13 Ιουνίου 2013 / 21.00
Ώρα έναρξης παραστάσεων: 21.00

ΠΡΟΠΩΛΗΣΗ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ:
από τα Ταμεία τoυ ΘΕΑΤΡΟΥ ΟΛΥΜΠΙΑ, Ακαδημίας 59-61, Αθήνα (Τρίτη με Κυριακή 09.00–21.00, Δευτέρα 09.00-16.00)
Τηλ. πωλήσεις 210 3662 100, 210 3612 461, 210 3643 725 & από τα ταμεία του Φεστιβάλ Αθηνών, Πανεπιστημίου 39, 105 64 Αθήνα (Δευτέρα-Παρασκευή 8.30–16.00, Σάββατο 9.00–14.30, Τηλ. 210 3272 000).
Ηλεκτρονική προπώληση: www.greekfestival.gr