Ιφιγένεια εν Αυλίδι για το Φεστιβάλ Αθηνών- Λούμπεν τραγωδία

Το γνωστό έργο του Ευριπίδη είναι μια καταγγελία του μιλιταρισμού, της ψυχολογίας του όχλου, της δημαγωγίας, της διαφθοράς των πολιτικών και εν γένει βίας. Ο Αγαμέμνονας επιδιώκει να θυσιάσει την κόρη του, προκειμένου να γίνει ο πόλεμος με την Τροία, καθώς δέχεται ισχυρές πιέσεις από το εσωτερικό του στρατού του. Ο ίδιος βέβαια είναι ένας άνθρωπος ευμετάβολος, που θυμίζει λίγο Πόντιο Πιλάτο, ενώ στο παρελθόν βαρύνεται από πράξεις ακραίας βαρβαρότητας, που τον ακολουθούν σαν κατάρα. Προκειμένου να πείσει την Ιφιγένεια να έρθει στην Αυλίδα, τον τόπο της θυσίας της, της υπόσχεται γάμο με τον Αχιλλέα, αλλά ο μόνος γάμος που σκοπεύει να της προσφέρει είναι με τον Άδη. Τόσο η Κλυταιμνήστρα (μητέρα της) όσο και ο Αχιλλέας, ενοχλημένος που χρησιμοποιήθηκε το όνομά του για να παγιδευθεί η αθώα μικρή, αντιδρούν και ετοιμάζονται να αντισταθούν στον στρατό που θέλει να θυσιάσει την Ιφιγένεια. Στο τέλος όμως πρυτανεύει η φιλοπατρία της Ιφιγένειας, που παραδίδεται στους δημίους της για το καλό της Ελλάδας.

Η παράσταση της Μαρίας Πρωτόπαππα δεν φωτίζει ιδιαίτερα το έντονο πολιτικό στοιχείο της τραγωδίας αυτής και εστιάζει περισσότερο στα στοιχεία μιας διαλυμένης οικογένειας. Χρησιμοποιεί στοιχεία και εικόνες από οικίες παραστάσεις της ελληνικής οικογένειας. Η Κλυταιμνήστρα (Αγορίτσα Οικονόμου) μοιάζει με Ελληνίδα μαμά της επαρχίας. Ο Αγαμέμνονας (Μανώλης Μαυροματάκης) μοιάζει περισσότερο με μικροαστό λούμπεν τύπο, που έχασε την κόρη του στα χαρτιά παρά με έναν σκληρό ηγεμόνα αρχαίας τραγωδίας. Ο Αχιλλέας (Γιάννος Περλέγκας) νομίζεις ότι βγήκε από την βουκολική Γκόλφω. Ο χορός με τις δύο κοπέλες με ολόσωμα μαγιό πιο παλιάς εποχής και την «βλάχικη» προφορά, παραπέμπει στον κόσμο του Μποστ. Όσο για την Ιφιγένεια, από φοβισμένο κοριτσάκι μεταμορφώνεται σε ένα αλλόκοτο πλάσμα, κυριευμένο από τον οίστρο του εθνικισμού, για να παραδοθεί πρόθυμα στους δημίους της. Και τραγουδάει ένα πατριωτικό άσμα, κάνοντας ναζιστικούς χαιρετισμούς στο φινάλε της παράστασης.

Μέσα σε αυτό το σκηνοθετικό πλαίσιο, η Αγορίτσα Οικονόμου, ως Κλυταιμνήστρα ήταν πειστική και έδωσε μια δυνατή ερμηνεία, με κάποιες εξάρσεις που υπερβαίνουν τον ρεαλισμό σε κάποια έντονα σημεία του έργου. Ο Μανώλης Μαυροματάκης, αφού του φόρεσαν τον ρόλο του Αγαμέμνονα στα μέτρα του, έδωσε επίσης μια πολύ καλή ερμηνεία. Και ο Γιάννος Περλέγκας μου άρεσε ως ηθοποιός σε αυτήν την ιδιότυπη εκδοχή του Αχιλλέα. Οι υπόλοιποι ηθοποιοί της παράστασης δεν με ενθουσίασαν. Ο Θανάσης Δήμου (ως Μενέλαος) αλλά και ο χορός (Ερατώ Πίσση και Κίτυ Παϊταζόγλου) δεν μου έκαναν αίσθηση. Και η Χριστίνα Μαξούρη ως Ιφιγένεια είχε τις καλές της στιγμές, αλλά συνολικά δεν με εντυπωσίασε.

Η σκηνογραφία μας δείχνει ένα περιβάλλον κάπως απροσδιόριστο χρονικά, ικανό να φιλοξενήσει τα μπάνια του λαού. Προφανώς πρόκειται για αφαιρετική αναφορά στην παραλία της Αυλίδας, όπου είναι αγκυροβολημένος ο ελληνικός στόλος. Το ενδυματολογικό κομμάτι ανακατεύει διάφορα στυλ ρούχων, άλλα για μπάνιο, άλλα για δεξίωση, άλλα για χωράφι και άλλα για χαρτοπαιχτική λέσχη… Γενικά, δεν έχει ιδιαίτερη συνοχή το ενδυματολογικό, ακολουθώντας αυτή την περίπλοκη μίξη πολλών διαφορετικών στοιχείων, που έχει συνολικά η παράσταση.

Γενικά, η παράσταση Ιφιγένεια εν αυλίδι, είχε κάποιους εξαιρετικούς ηθοποιούς, που στα πλαίσια της σκηνοθεσίας έδωσαν πολύ καλές ερμηνείες. Επίσης, αναδεικνύει κάποιες συγκρούσεις μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον, φωτίζοντάς τις και κάνοντας τις αρκετά οικείες για το κοινό σήμερα. Όμως, θεωρώ ότι το πολιτικό στοιχείο του κειμένου πέρασε σε δεύτερη μοίρα, η κριτική προς τον εθνικισμό χαρακτηρίζεται από ευκολία. Επίσης, οι πολλές αισθητικές αναφορές δύσκολα δένουν μεταξύ τους, αλλά νομίζω ότι μικραίνουν κιόλας το μέγεθος της τραγωδίας. Έτσι, η παράσταση δεν με άγγιξε ιδιαίτερα.

Γιώργος Σμυρνής