Είδαμε τη “Μαντάμα Μπάττερφλαϊ” στο Ηρώδειο… Οι τραγικές (αυτ)απάτες του έρωτα

Η πεταλούδα (Butterfly) συμβολίζει την μεταμόρφωση. Για έναν έρωτα που δημιούργησε ελπίδες για μια πλήρη μεταμόρφωση, αλλά που τελικά οδήγσε μόνο στον απόλυτο πόνο μιλάει η Όπερα Μαντάμα Μπάττερφλαϊ του Τζάκομο Πουτσίνι, η οποία ανεβαίνει στο Ηρώδειο.

29.07.2013

Μια δεκαπεντάχρονη γιαπωνέζα από το Ναγκασάκι κι ένας Αμερικανός αξιωματικός του ναυτικού παντρεύονται στην Ιαπωνία. Μέσα από αυτόν τον γάμο η κοπέλα θεωρεί ότι ανακαλύπτει έναν νέο εαυτό, απαρνείται τον πολιτισμό της και την θρησκεία της. Όμως ο αγαπημένος της την προδίδει (αδιαφορεί για τον γάμο και παντρεύεται μια αμερικάνα). Και όλα όσα η μικρή γιαπωνέζα απαρνήθηκε την εκδικούνται. Πληγωμένη από τις οδύνες του έρωτα και την κοινωνική απομόνωση, η νεαρή γιαπωνέζα οδηγείται στην αυτοκτονία. Σύμφωνα με αναλυτές, πως η όπερα του Πουτσίνι, βασισμένη σε προγενέστερα λογοτεχνικά έργα που είχαν κάνει αίσθηση, απηχεί ένα πραγματικό γεγονός.

Η όπερα του Πουτσίνι, η πιο αγαπημένη του όπερα στην Αμερική, πραγματοποιεί μια βαθιά διείσδυση στον ψυχισμό της πρωταγωνίστριας. Είναι λογικό μια δεκαπεντάχρονη να είναι συναισθηματικά ευάλωτη και τρωτή στις αυταπάτες. Ταυτόχρονα, ασκεί κριτική στην αποικιοκρατία, που λειτουργεί με ισοπεδωτικό τρόπο στις κουλτούρες των αποικιών, όπως ο αμερικανός αξιωματικός στον γάμο του με την νεαρή Γιαπωνέζα. Αδιαφόρησε τελείως γι’ αυτήν και την μοίρα της και το μόνο που τον ενδιέφερε, ως γνήσιο αριβίστα, ήταν η προσωπική του ικανοποίηση. Είναι όμως και η σύγκρουση δύο πολιτισμών, του δυναμικού και ατομοκεντρικού πολιτισμού της Δύσης και του τελετουργικού, παραδοσιακού πολιτισμού της Ιαπωνίας. Μέσα από αυτή την σύγκρουση, η Μαντάμα Μπάτερφλαϊ τελικά γίνεται μια τραγική ηρωίδα και συντρίβεται, πιστή (με πεισματικό τρόπο) στον έρωτά της.

Κυρίως, βέβαια, αυτό που εντυπωσιάζει στην Μαντάμα Μπάττερφλαϊ είναι η μελωδία της. Ο πρωτοπόρος της οπερατικής τέχνης, ίσως δημιούργησε την πιο σύγχρονη εκδοχή της όπερας (αν εξαιρέσουμε τα δημιουργήματα του μοντερνισμού). Ένα πραγματικά άφταστο μουσικό δημιούργημα, το οποίο ντύνει υποδειγματικά το αξιόλογο λιμπρέτο των Luigi Illica and Giuseppe Giacosa. Η όπερα του Πουτσίνι χρησιμοποιεί ένα θέμα της εποχής του και μάλιστα διεθνές. Ήδη ο ιταλικός βερισμός είχε απομακρυνθεί από τα θέματα με βασιλείς και είχε κινηθεί στον καθημερινό άνθρωπο. Σε σύγκριση όμως με πιο λαϊκά έργα της ιταλικής όπερας, όπως η Καβαλερία Ρουστικάνα ή τους Παλιάτσους, η όπερα του Πουτσίνι μουσικά και λογοτεχνικά κινείται σε πολύ υψηλότερα επίπεδα. Και επιπλέον, ο Πουτσίνι, σε σχέση με τους άλλους μαιτρ της οπερατικής τέχνης στον ύστερο ρομαντισμό, του Βάγκνερ και του Βέρντι, δεν έχει στην μουσική του το έντονα πομπώδες και επικό στοιχείο. Είναι πιο απλή, αλλά χαρακτηρίζεται από ευελιξία και εκπληκτικό λυρισμό.

Στην παράσταση που παρακολουθήσαμε στο Ηρώδειο την σκηνοθεσία, τα σκηνικά και τα κοστούμια της παράστασης έχει αναλάβει ο σκηνοθέτης της όπερας Ούγκο ντε Άνα. Τα κοστούμια των πρωταγωνιστών του δράματος ήταν πολύ ωραία, ενώ λιγότερο εντυπωσιακά ήταν αυτά κάποιων δεύτερων ρόλων και κομπάρσων. Η σκηνογραφία ήταν και λειτουργική και οπτικά δυνατή, ενώ οι βιντεοπροβολές πάνω στις πέτρες του Ηρωδείου στο βάθος έδιναν μια πιο μοντέρνα και γλυκιά νότα στο έργο, που συνδύαζε τον ρομαντισμό της πρωταγωνίστριας με τα τεκταινόμενα της δράσης πολύ ικανοποιητικά.

Η Ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής υπό την διεύθυνση του Μύρωνα Μιχαηλίδη έκανε εξαιρετική δουλειά. Για τις δικές μου προτιμήσεις, θα ήθελα λίγο περισσότερη ένταση στην εκτέλεση της οβερτούρας, αλλά γενικά η ορχήστρα έδεσε πολύ καλά μουσικά με τους πρωταγωνιστές επί σκηνής. Εξαιρετική στον ρόλο της νεαρής γκέισας η Ιταλίδα Μαρία Λουίτζα Μπόρσι (θα εμφανισθεί ξανά στις 30/7, καθώς ο ρόλος της έχει και β διανομή) τόσο μουσικά, όσο και συναισθηματικά. Πολύ δυνατή ήταν η παρουσία του Βάλτερ Φρακκάρο (επίσης ξανά στις 30/7) στον ρόλο του αμερικανού αξιωματικού Πίνκερτον.

Θαυμάσια ήταν και στον ρόλο της Σουτζούκι η ανερχόμενη Ολέσυα Πέτροβα (στον ρόλο αυτό δεν υπάρχει δεύτερη διανομή). Αλλά και ο δικός μας βαρύτονος Δημήτρης Πλατανιάς είχε πολύ καλή απόδοση (θα εμφανισθεί ξανά στις 30/7).

Συνολικά, η Μαντάμα Μπάττερφλαϊ του Πουτσίνι- ένα αριστούργημα της μουσικής- είχε την εκτέλεση που της άξιζε από το σύνολο των συντελεστών. Τόσο οι τραγουδιστές, όσο και η σκηνοθεσία- σκηνογραφία, αλλά και η ορχήστρα έδωσαν ένα πολύ αξιόλογο αποτέλεσμα, που ενθουσίασε το κοινό του κατάμεστου Ηρωδείου.