Είδαμε τον “Κύκλωπα” του Ευριπίδη στην Επίδαυρο… Πειρατές της Καραϊβικής στο νησί των Κυκλώπων

Το σατυρικό δράμα είναι ένα είδος πιο κοντά στην κωμωδία παρά στην τραγωδία. Το χρησιμοποιούσαν στην αρχαιότητα οι δραματικοί ποιητές για να εκτονώσουν την ένταση που είχε δημιουργηθεί από τις τραγωδίες στις ψυχές των θεατών με κάτι πιο ελαφρύ και αρκετά χιουμοριστικό. Έτσι παρωδούσαν μυθολογικά θέματα, τα οποία χειρίζονταν με αρκετή ελευθερία. Επίσης, ένα άλλο στοιχείο του σατυρικού δράματος ήταν η προσπάθεια να συνδέσουν την διονυσιακή λατρεία με τις θεατρικές παραστάσεις. Άλλωστε, σύμφωνα με τον A.E.Haigh το σατυρικό δράμα είναι κατάλοιπό αρχαϊκών τελετουργιών προς τιμήν του Διονύσου.

Παιζόταν λοιπόν είτε στο τέλος μιας τραγικής τριλογίας (ή τριών διαφορετικών τραγωδιών αργότερα), ώστε να μείνει μια πιο διασκεδαστική νότα στους θεατές. Σε άλλες περιπτώσεις παρουσιαζόταν στο ενδιάμεσο της δεύτερης και της τρίτης τραγωδίας, προκειμένου να λειτουργήσει ως ένα διάλειμμα. Έτσι τα σατυρικά δράματα ήταν σύντομα σχετικά σε διάρκεια και γι’ αυτό το μόνο σωζόμενο, ο Κύκλωψ του Ευριπίδη παρουσιάζει δυσκολία στο να ανέβει μόνο του.

Προκειμένου να το μεγαλώσει σε διάρκεια ο σκηνοθέτης επινόησε μια ομάδα σημερινών ανθρώπων, μικροπωλητών στο Μοναστηράκι, οι οποίοι στα καλά καθούμενα- και για λόγους που δεν γίνονται ιδιαιτέρως σαφείς- αποφασίζουν να παίξουν το σατυρικό δράμα. Στην συνέχεια παρουσιάζεται κανονικά το έργο του Ευριπίδη, το οποίο αφηγείται την περιπέτεια του Οδυσσέα με τον Κύκλωπα, με αρκετά ανατριχιαστικές περιγραφές ξανά, αλλά πιο κωμική και σατυρική διάθεση από αυτήν που υπάρχει στην Οδύσσεια.

Στην παράσταση υπάρχει μια αναμενόμενη έκπληξη και μια απρόβλεπτη. Η αναμενόμενη έκπληξη (που παύει προφανώς να είναι έκπληξη) είναι η παρουσία του Δημήτρη Πιατά στον ρόλο του Κύκλωπα, που ήταν γνωστή. Το παρουσιαστικό του ηθοποιού φαίνεται αντίθετο με τον ρόλο. Αλλά επειδή είναι κωμικό το έργο, αυτή η αντίθεση μπορεί να λειτουργεί και σαν παρωδεία. Επίσης, με το στήσιμο του στην σκηνή ο Πιατάς καταφέρνει να γίνεται πειστικός ως Κύκλωπας με μια αρκετά κωμική μάλιστα ερμηνεία.

Η μη αναμενόμενη έκπληξη ήταν η εμφάνιση του Νίκου Καραθάνου (στον ρόλο του παγιδευμένου στο νησί των Κυκλώπων Οδυσσέα) σαν Τζακ Σπάροου από τους Πειρατές της Καραϊβικής. Ήταν ένας αιφνιδιασμός, που δίνει μια καρναβαλική ατμόσφαιρα, αλλά παράλληλα χρησιμοποιεί ίσως τον πιο διονυσιακό ρόλο που έχει εμφανίσει το Hollywood τα τελευταία χρόνια, αυτόν του μεθύστακα και εντελώς απρόβλεπτου και χωρίς φραγμούς πειρατή, που ερμηνεύει ο Τζόνι Ντεπ. Ο Καραθάνος σε κάποια σημεία παίζει λίγο σαν τον Τζόνι Ντεπ στον ρόλο αυτό, αλλά κατά κύριο λόγο ακολουθεί τα δικά του υποκριτικά μοτίβα, ενώ έχει και ωραία κίνηση και ξεχωρίζει στην παράσταση. Καλός είναι και ο Νίκος Χατζόπουλος στον ιδιαίτερα κωμικό ρόλο του Σιληνού.

Τα σκηνικά της παράστασης είναι και λειτουργικά και αρκετά ικανοποιητικά αισθητικά. Τα κοστούμια έχουν ενδιαφέρον, ενώ η μουσική, χωρίς να πω ότι με ξετρέλανε, έχει έναν αρκετά σημαντικό ρόλο στο έργο.

Η παράσταση καταφέρνει να συνδυάσει το σατυρικό, το καρναβαλικό και το διονυσιακό, αναδεικνύοντας έτσι τους βασικούς άξονες ενός σατυρικού δράματος. Οι αντιδράσεις που ακούστηκαν από μερίδα του κοινού, αν κρίνω από διάφορες αιτιάσεις, μάλλον ήταν άδικες. Έχω την αίσθηση ότι αρκετοί άνθρωποι δεν κατάλαβαν τι παράσταση πήγαν να παρακολουθήσουν. Βλέποντας, ίσως, το όνομα Ευριπίδης, υπέθεσαν ότι το έργο είναι τραγωδία. Λάθος.
Εκεί που θα μπορούσε να μεμφθεί αυτή η παράσταση, δεν είναι για το ότι ήταν κωμική, αλλά για το ότι δεν ήταν κωμική αρκετά. Δεν είναι τόσο καλά κουρδισμένη, σαν κωμωδία, δεν έχει πάντα εκείνο το απαραίτητο timing και το διαρκές απροσδόκητο, ενώ ούτε η τόση πολλή αποστασιόποιηση φαίνεται να βοηθά προς αυτήν την κατεύθυνση. 

Κατά συνέπεια, η παράσταση «Κύκλωψ» ακολουθεί έναν σωστό δρόμο, με πρωτοπόρους τους ιδιαίτερα αξιόλογους πρωταγωνιστές, αλλά και την σωστή γνώση του τι είναι σατυρικό δράμα. Δεν φαίνεται όμως να την ολοκληρώνει, καθώς τόσο οι προσθήκες από τον σκηνοθέτη, όσο και τα κωμικά ευρήματα, δεν είναι τόσο δυνατά.

Γιώργος Σμυρνής

Η παράσταση πραγματοποιεί περιοδεία σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας-
Δείτε τους σταθμούς της ΕΔΩ