Μπορεί να είναι κανείς δύο πρόσωπα την ίδια στιγμή; Μια παράσταση από το λόγο στη σιωπή και από τον Εαυτό στον Άλλο. Η Ελίζαμπεθ Βόγκλερ είναι ηθοποιός που, ενώ υποδύεται την Ηλέκτρα, χάνει τη φωνή της καταφεύγοντας σε μία σιωπηρή απομόνωση, και πέφτει σε κατατονία. Η Άλμα είναι η νοσοκόμα που θα αναλάβει να τη φροντίζει. Η σχέση όσμωσης που αναπτύσσουν είναι μια πορεία από τις συγκεκριμένες ταυτότητες που φέρουν, στην απώλεια και την ανασυγκρότησή τους. Μια διαδρομή από τον κοινωνικό ρόλο στο ρόλο του μύχιου Εγώ. Τα πρόσωπα συγχέονται, σχεδόν συγχωνεύονται, κι ο προσδιορισμός παραίσθησης και πραγματικότητας είναι ένα παιχνίδι που θα παιχτεί μέχρι τέλους. Μέχρι να πάψει να έχει ενδιαφέρον.
Ένα από τα παγκόσμια αριστουργήματα της κινηματογραφικής τέχνης, την Περσόνα του σουηδού Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, με τη μινιμαλιστική, μοντέρνα και φιλοσοφική ματιά του σπουδαίου σκηνοθέτη πάνω στη γυναικεία φύση -αλλά και την ανθρώπινη ύπαρξη – που δύναται να ‘διαβαστεί’ και ως μια αλληγορία για την ίδια την Τέχνη, καλείται να μεταφέρει στο Θέατρο του Νέου Κόσμου το φθινόπωρο για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων μια ομάδα νέων αλλά και πιο έμπειρων συντελεστών.
Στη θεατρική αυτή μεταφορά, η σιωπή χρησιμοποιείται ως βασικό δομικό στοιχείο της δραματουργίας. Πρόκειται για μία προσπάθεια να φωτιστεί η αποτυχία της ψυχαναλυτικής διαδικασίας και ίσως, κατ’ επέκταση, η συμβολική ακύρωση του λογοκρατούμενου δυτικού πολιτισμού. Στο πλαίσιο της παράστασης, ψυχανάλυση και λόγος, αποτυγχάνουν να προσδώσουν νόημα στην ύπαρξη και να οδηγήσουν στην ίαση.
Η Ελένη Ευθυμίου αναλαμβάνει τη σκηνοθεσία της θεατρικής διασκευής του έργου που επιμελήθηκε η Αναστασία Τζέλλου, μετά την επιτυχημένη πορεία της παράστασης Η αληθινή ταυτότητα της Τζίνα Ντέηβις, στο ίδιο θέατρο κατά την περασμένη σαιζόν, την οποία συνυπέγραφε με τη Βασιλική Τρουφάκου και στην οποία συμπρωταγωνίστησαν. Στους κεντρικούς ρόλους, οι νέες ηθοποιοί Μαριλού Βόμβολου και Κατερίνα Σισίννι, απόφοιτες του Τμήματος Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ., με την πρώτη να έχει συμμετάσχει ήδη στην παράσταση Insenso (σκην. Μ. Μαρμαρινού, Φεστιβάλ Αθηνών 2012, 2013) και τη δεύτερη γνωστή, μεταξύ άλλων, από τo μουσικό συγκρότημα “The Speakeasies’ Swing Band”.
Η Περσόνα του Μπέργκμαν
Η Περσόνα είναι για τον Μπέργκμαν μία πολύ ιδιαίτερη και προσωπική δουλειά. Μία σύνοψη της μέχρι τότε πορείας του ως σκηνοθέτης. Η έμπνευση του σεναρίου και της σκηνοθεσίας προέκυψε στον Μπέργκμαν ενώ βρισκόταν κλινήρης στο νοσοκομείο, όπου αδύναμος να έρθει σε επαφή με το φυσικό περιβάλλον, βούλιαζε σε ένα σιωπηλό κενό και βασανιζόταν από ψυχικούς ‘εκτροχιασμούς’. Ο ίδιος λέει: «Το 1965 μπήκα στο νοσοκομείο για να κάνω μία εγχείρηση. Στη διαδικασία της αναισθησίας, βρέθηκα σε μία μεταιχμιακή κατάσταση. Ο εαυτός ήταν ταυτόχρονα παρών και απών. Τότε μου γεννήθηκε η ιδέα να κάνω την περσόνα. Την ονόμασα ποίημα σε εικόνες. Ήταν η προσπάθειά μου να συνδυάσω μία περίεργη αίσθηση δύο εαυτών, ενός σιωπηλού ασυνειδήτου και ενός ακατάπαυστα ομιλητικού συνειδητού. Σαν σε όνειρο, οι δύο νοσοκόμες που βρίσκονταν στο θάλαμό μου, έμοιαζαν να είναι ένα πρόσωπο.» Αργότερα θα δηλώσει: «Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, η ταινία αυτή μου έσωσε τη ζωή. Εάν δεν είχα βρει τη δύναμη να την κάνω, θα είχα τελειώσει.» Ο τίτλος της κινηματογραφικής ταινίας, η λατινική λέξη ‘persona’ (θεατρική μάσκα των ηθοποιών του παρελθόντος), παραπέμπει στους ρόλους και τους χαρακτήρες που υποδύονται οι ηθοποιοί, αλλά και στις διαφορετικές προσωπικότητες-ταυτότητες-προσωπεία που ανταλλάσσουν οι δύο γυναίκες καθ’ όλη τη διάρκεια της αφήγησης. Αυτό είναι το κεντρικό θέμα: η ανηλεής μάχη μεταξύ τους, η διάλυση και ο επαναπροσδιορισμός τους. Μια ύπαρξη διαιρέμενη και ανικανοποίητη. Ο ίδιος ο Μπέργκμαν, αναφερόμενος στην ταινία του, ομολογεί πως άγγιξε «τα όρια όπου θα μπορούσε να φτάσει η διάνοιά του», ενώ κριτικοί και κοινό δεν έχουν πάψει από το 1966 που πρωτοπαρουσιάστηκε να την κατατάσσουν στις λίστες με τις καλύτερες ταινίες που γυρίστηκαν ποτέ. Οι ερμηνείες και οι συζητήσεις που προκαλεί ανελλιπώς είναι πολλές, μα το βαθύτερο μήνυμα, δύσκολο να αποδοθεί με λέξεις, μοιάζει να απευθύνεται προσωπικά μόνο στο υποσυνείδητο του εκάστοτε θεατή, που αδύναμος να κρίνει που είναι το όριο μεταξύ λογικής και τρέλας, αναστατώνεται και σχεδόν τρομάζει.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Μετάφραση – Διασκευή: Αναστασία Τζέλλου
Σκηνοθεσία: Ελένη Ευθυμίου
Δραματουργία: Αναστασία Τζέλλου
Σκηνικά – Κοστούμια – Φωτισμοί: Ζωή Μολυβδά Φαμέλη
Βοηθός σκηνοθέτη – Οργάνωση παραγωγής: Θέμης Θεοχάρογλου
Βοηθός σκηνογράφου : Διδώ Γκόγκου
Φωτογραφίες: Ελισάβετ Αντάπαση
Sound design: Κώστας Βόμβολος
Παραγωγή: Ναυτίλος
Προβολή – Επικοινωνία: Brainco
ΗΘΟΠΟΙΟΙ:
Μαριλού Βόμβολου
Κατερίνα Σισίννι
Γιώργος Μακρής
Άννα Γριβάκου
Θέμης Θεοχάρογλου
