Τέχνη ή πορνό; Αφιέρωμα στην ερωτική τέχνη της Ιαπωνίας στο Βρετανικό Μουσείο (gallery)
Πού τελειώνει η τέχνη και πού αρχίζει το πορνό; Ένα πολύπλοκο ερώτημα που θίγεται συχνά στον κινηματογράφο, το θέατρο και τις εικαστικές τέχνες όταν πρόκειται για ερωτικά θέματα. Μάλιστα κάποιοι θεωρούν το πορνό ύψιστη τέχνη, ειδικά όταν το ζητούμενο είναι ο ρεαλισμός. Επίσης, αυτό που θεωρείται κάποια δεδομένη στιγμή πορνογραφικό και υποπροϊόν, μπορεί κάποια άλλη στιγμή να θεωρείται τέχνη. Αυτό συνέβη και με την ερωτική τέχνη της Ιαπωνίας “shunga”, η οποία αυτές τις μέρες έχει την τιμητική της στο Βρετανικό Μουσείο.
“Shunga” είναι μια κινεζικής προέλευσης λέξη, που σημαίνει στην κυριολεξία “εικόνες άνοιξης”. Αλλά η λέξη “άνοιξη” αποτελεί και ευφημισμό για το σεξ. Έτσι ο όρος shunga επικράτησε να αναφέρεται στην παραδοσιακή ερωτική τέχνη της Ιαπωνίας. Από το 1600 ως το 1900, την περίοδο δηλαδή που διατρέχει η έκθεση του Βρετανικού Μουσείου, οι Ιάπωνες ήταν ένας αρκετά απελευθερωμένος λαός στα θέματα του σεξ. Πολλοί εξέθεταν την σεξουαλική τους ζωή και τις φαντασιώσεις τους μέσω αυτού του είδους τέχνης, που ήταν μοναδικό παγκοσμίως μέχρι πριν τις αρχές του 20ού αι. περίπου, και αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για καλλιτέχνες όπως ο Πικάσο, ο Ροντέν, ο Μπίρντσλεϊ, ο Τουλούζ-Λοτρέκ.
Τα περισσότερα έργα shunga απεικονίζουν την σεξουαλική πράξη (είτε “straight” είτε ομοφυλοφιλική), όνειρα, φαντασιώσεις και γκέισες σε διάφορες ενασχολήσεις*. Κοινωνικά, αυτή η ελευθεριότητα στα σεξουαλικά ήθη κράτησε μέχρι το 1868, όταν η πόλη Έντο, το σημερινό Τόκυο, πέρασε στα χέρια του αυτοκράτορα Μεϊτζί, με συνέπεια η Ιαπωνία να δεχθεί δυτικές επιρροές. Για έναν αιώνα περίπου, η τέχνη shunga αποτελούσε ταμπού, μέχρι να επανακύψει ενδιαφέρον γι’ αυτή μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, και να θεωρείται πλέον μια εθνική μορφή τέχνης, όπως τα κόμικς manga (μέρος των οποίων έχει επίσης σεξουαλικό περιεχόμενο). Πάντως πολλοί πιστεύουν ότι αυτή η παραδοσιακή φιλελεύθερη αντιμετώπιση του σεξ είναι βαθιά χαραγμένη στην κουλτούρα των Ιαπώνων, και ότι παρόλο που είναι πολύ διακριτικός λαός στη δημόσια ζωή του, στο σεξ εξακολουθούν να είναι πολύ απελευθερωμένοι, σε αντίθεση με τους δυτικούς, που μιλούν πολύ για σεξ, χωρίς όμως να είναι ιδιαίτερα δραστήριοι.
Η έκθεση του Βρετανικού Μουσείου θα διαρκέσει ως τις 5 Ιανουαρίου 2014. Μάλιστα είναι η πρώτη φορά που το Μουσείο εξαιτίας αυτής της έκθεσης επιβάλλει περιορισμούς για τις επισκέψεις ανηλίκων.
*Σε περίπτωση που αναρωτιόσασταν πώς προέκυψε το μοτίβο χταποδιών να θωπεύουν γυναίκες στα ερωτικά κόμικς manga, σας λύνουμε την απορία: ξεκίνησε από μια εικονογράφηση βιβλίου από τον καλλιτέχνη shunga Katsushika Hokusai (1760-1849) – 2η εικόνα στην gallery παρακάτω
Αργυρώ Σταυρίδη
