Οι φόβοι για τους Ρομά

Χωρίς να θέλω να εκφράσω άποψη για ένα θέμα της επικαιρότητας, που αφορά την δικαιοσύνη, θα παραθέσω αποσπάσματα από το κείμενο του Αμερικανού πολιτικού επιστήμονα, που δείχνουν ότι προκαταλήψεις εις βάρος των Ρομά υπάρχουν σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης. Η επιλογή μου αυτή δεν έχει να κάνει με την ίδια την δικαστική υπόθεση, αλλά με τις γενικεύσεις, που απλώνονται εις βάρος ολόκληρου του πληθυσμού των Ρομά, τόσο στην κοινή γνώμη, όσο και στα ΜΜΕ. Κι ότι αυτό δεν συμβαίνει μόνο στην χώρα μας. 

Ο Cas Mudde αναλύει επιστημονικά τον λόγο ριζοσπαστικών δεξιών κομμάτων στην Ευρώπη, για να δείξει πως οι Ρομά είναι μια ιδιαίτερα στοχοποιημένη εθνοτική μειονότητα.  Γράφει συγκεκριμένα στο κεφάλαιο με τίτλο “Φόβοι για τους Ρομά”: 

“Η πιο ευρέως στοχοποιημένη εθνοτική μειονότητα στην Κεντρική και την Ανατολική Ευρώπη είναι οι Ρομά, που περισσότερη γνωστή είναι με τον υποτιμητικό όρο «Γύφτοι». Ιδιαίτερα σε χώρες όπου η μειονότητα των Ρομά είναι σχετικά πολυάριθμη, όπως στις χώρες Visegrad (Τσεχική Δημοκρατία, Ουγγαρία, Πολωνία και Σλοβακία) καθώς και Βουλγαρία και Ρουμανία, τα αντί- ρομά αισθήματα και η βία εναντίον τους είναι κοινά. (…) Έτσι, σε μεγάλο τμήμα της κεντροανατολικής Ευρώπης, οι Ρομά αποτελούν τους κύριους εχθρούς εντός του κράτους, αλλά εκτός του έθνους.
Για το τσέχικο SPR-RS C οι Ρομά υπήρξαν πάντα ο κύριος εσωτερικός εχθρός, με την πιθανή εξαίρεση της εγχώριας πολιτικής ελίτ. Στο σχέδιο του προγράμματος του, το 1999, τα κόμμα αναφέρει: «Οι γύφτοι… δολοφονούν ελεύθερα, βιάζουν και ληστεύουν απλούς πολίτες… η μεγάλη πλειοψηφία των γύφτων παρασιτούν σε βάρος της κοινωνίας (…). Ο Vadim Tudor και το PRM υιοθετούν την πιο φαύλη και χυδαία ρομαφοβία στη Ρουμανία, μια χώρα αμφιλεγόμενης ιστορίας από την άποψη αυτή. Ο αρχηγός του Ataka, Sidorov, υποσχέθηκε να «σταματήσει την γενοκτονία των Βουλγάρων από τους γύφτους» (Reuters 25/06/2005). (…)”

Το συγκεκριμένο κεφάλαιο του Cas Mudde δεν έχει παραδείγματα από ελληνικά πολιτικά κόμματα. Κάτι που ίσως σημαίνει ότι σε άλλες χώρες, τα στερεότυπα εις βάρος των Ρομά είναι πιο έντονα. Ο συγγραφέας στην συνέχεια παραθέτει, πάντως, τέσσερις κατηγορίες προκαταλήψεων, οι οποίες εκφέρονται εναντίον των Ρομά. Νομίζω ότι υπάρχουν αναλογίες και στην Ελλάδα. Άλλωστε, όπως λέει ο συγγραφέας, οι προκαταλήψεις κατά των Ρομά δεν διαφέρουν σημαντικά από έθνος σε έθνος.

“Μια από τις περισσότερο γνωστές προκαταλήψεις είναι ότι οι Ρομά είναι εγγενώς «πρωτόγονοι.» Με την έννοια αυτή, η λαϊκιστική ριζοσπαστική δεξιά εργάζεται ευρέως με τα ίδια στερεότυπα όπως πολλοί Δυτικοί φίλοι των Ρομά, αλλά καταλήγει σε θεμελιακά αντίθετη αξιολόγηση. Ο Slota έχει αποκαλέσει τους Ρομά «παιδιά της φύσης» (Gyarfasova 2002), με τους οποίους κάποιος μπορεί να ασχοληθεί «με ένα μεγάλο μαστίγιο και μικρή αυλή» (…).
Μια άλλη βασική προκατάληψη κατά των Ρομά είναι ότι αυτοί είναι (εγγενώς) εγκληματίες. Ο πολιτικός λόγος των λαϊκιστικών ριζοσπαστικών δεξιών κομμάτων της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης είναι γεμάτος από αναφορές στη «μαφία των γύφτων», στις εγκληματικές συμμορίες των γύφτων» ή στους «γύφτους κλέφτες». Ο αρχηγός του SNS, Slota, έχει ισχυρισθεί ότι το 70% των Ρομά της Σλοβακίας είναι εγκληματίες, χωρίς προφανώς να τεκμηριώνει τον ισχυρισμό του με κάποια στοιχεία. (…)
Μια τρίτη προκατάληψη παρουσιάζει τους Ρομά ως κοινωνικά παράσιτα. Τα καταθλιπτικά υψηλά επίπεδα ανεργίας ανάμεσα στους Ρομά δεν θεωρούνται ως σημάδι διάκρισης από την πλειοψηφία του πληθυσμού, αλλά, αντίθετα, θεωρούνται απόδειξη της δήθεν παρασιτικής φύσης των Ρομά.” 

Σύμφωνα με τον πολιτικό επιστήμονα, ο λαϊκισμός κρύβεται πίσω από μια τέταρτη προκατάληψη εις βάρος των Ρομά:

“Μια τέταρτη και τελευταία προκατάληψη είναι ότι οι Ρομά επωφελούνται των θετικών διακρίσεων εκ μέρους του κράτους. Το επιχείρημα αυτό είναι ανάλογο με την ρητορική κατά των μεταναστών της λαϊκιστικής ριζοσπαστικής δεξιάς στο δυτικό τμήμα της ηπείρου, ρητορική που χρησιμοποιήθηκε πολύ, επίσης, στο ανατολικό τμήμα. Λαϊκιστικά ριζοσπαστικά δεξιά κόμματα, όπως το Τσέχικο NS, ισχυρίζονται ότι ”υφιστάμεθα διακρίσεις σε βάρος μας στην δική μας χώρα”. Εκτός από στοχοποίηση των Ρομά, η προκατάληψη αυτή συνιστά επικαλυπτόμενο λαϊκισμό, υποδηλώνοντας επιθετική κριτική κατά της πολιτικής ελίτ που θεωρείται υπεύθυνη για θετικές διακρίσεις υπέρ των Ρομά, σε βάρος του ”δικού τους λαού”. (…)”

Όπως συμβαίνει συχνά με τις προκαταλήψεις εις βάρος συγκεκριμένων ομάδων, ο αριθμός των Ρομά σε μια χώρα, επηρεάζει το μέγεθος των προκαταλήψεων ει βάρος τους. Όπως γράφει χαρακτηριστικά ο συγγραφέας: “Σε χώρες όπου οι Ρομά (και οι Σίντι) αποτελούν μια μηδαμινή μειονότητα, όπως σε όλες τις Δυτικοευρωπαϊκές χώρες, τα εχθρικά προς τους Ρομά συναισθήματα είναι λιγότερο έντονα, αλλά ωστόσο παρόντα σε λανθάνουσα μορφή.”

– Τα αποσπάσματα πάρθηκαν από το βιβλίο του Cas Mudde, “Λαϊκιστικά Ριζοσπαστικά Δεξιά Κόμματα στην Ευρώπη” (σελ. 140-143), σε μετάφραση του Θανάση Αθανασίου. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Επίκεντρο. Το βιβλίο έχει τιμηθεί με το βραβείο Stein Rokkan το 2008 για τη συγκριτική έρευνα στις κοινωνικές επιστήμες και έχει αποσπάσει διθυραμβικά σχόλια από τους ειδικούς.