Λεονάρντο ντα Βίντσι: O Άνθρωπος, O Εφευρέτης, H Ιδιοφυΐα στον Ελληνικό Κόσμο

Η έκθεση συνοδεύεται από μια νέα ταινία στη Θόλο με τίτλο «Κατακτώντας τους Ουρανούς. Ένα όνειρο της ανθρωπότητας», που έλαβε το Βραβείο σκηνοθεσίας στο FullDome Festival τον Ιούνιο του 2013. Η ταινία περιγράφει το μυστήριο της κατάκτησης των ουρανών από τον άνθρωπο, μέσα από την οπτική του Λεονάρντο ντα Βίντσι, των αδελφών Ράιτ και άλλων εφευρετών.

Η έκθεση
Η έκθεση είναι κατάλληλη για όλες τις ηλικίες. Παρουσιάζει βιογραφικά στοιχεία του Λεονάρντο και παράλληλα αποκαλύπτει την πολυσχιδή δραστηριότητά του ως γνώστη των τεχνών, της επιστήμης, της μηχανικής και της μουσικής. Τα εκθέματα συνοδεύονται από i-pads και ηλεκτρονικούς υπολογιστές με πλούσιο υλικό όπως φωτογραφίες, βίντεο, κινούμενα σχέδια κ.ά

Εφευρέσεις-Μηχανές
Οι εφευρέσεις–μηχανές του ντα Βίντσι ήταν τόσο προοδευτικές για την εποχή τους, που μόνο λίγες απ’ αυτές μπορούσαν να υλοποιηθούν με τα υπάρχοντα υλικά και τις κατασκευαστικές μεθόδους της εποχής. Ο ντα Βίντσι κληροδότησε ένα θησαυρό επαναστατικών ιδεών και εφευρέσεων, οι οποίες χρησιμοποιούνται μέχρι και σήμερα στην καθημερινή μας ζωή. Ως πρότυπο του «Αναγεννησιακού Ανθρώπου», οραματίστηκε τον άνθρωπο της νέας εποχής που αναγεννάται μέσα από την επιστήμη και τη φιλοσοφία, απαλλαγμένος από το στενό ορίζοντα των αντιλήψεων του Μεσαίωνα.

Τα σχέδια και οι εφευρέσεις του Λεονάρντο ντα Βίντσι συνοψίζονται στη συγκεκριμένη έκθεση στις εξής ενότητες:
• Νερό, π.χ. υδροφράχτης
• Μηχανική, π.χ. γερανοί & τροχαλίες
• Στρατιωτικός εξοπλισμός, π.χ. δρεπανηφόρα άρματα, κανόνια
• Πτήση, π.χ. ανεμόπτερο

Η έκθεση περιλαμβάνει περισσότερα από 40 τρισδιάστατα, διαδραστικά, μοντέλα εφευρέσεων – μηχανών που ακόμη εντυπωσιάζουν 550 χρόνια μετά: μηχανές πτήσης, μοντέλα που βασίζονται στην υδραυλική και τη μηχανική επιστήμη καθώς και πολεμικές μηχανές.
Τα εκθέματα έχουν κατασκευαστεί, υπό κλίμακα, από μια παραδοσιακή ιταλική επιχείρηση η οποία εδώ και δύο αιώνες δημιουργεί ρέπλικες με βάση τις τεχνικές και τα υλικά που χρησιμοποιούσε ο ντα Βίντσι. Οι μηχανές που παρουσιάζονται στην έκθεση, αποτελούν τα πρώτα δείγματα του ποδηλάτου, του ελικοπτέρου κ.ά. και έχουν ανακατασκευασθεί με βάση τα διασωθέντα χειρόγραφά του. Έχουν αποδοθεί με απόλυτη ακρίβεια χρησιμοποιώντας υλικά της εποχής του όπως ξύλο, μέταλλο, ύφασμα και σχοινιά. Ο επισκέπτης μπορεί να προσεγγίσει τους προβληματισμούς του ντα Βίντσι, να γνωρίσει τις λύσεις που πρότεινε αλλά και να αναρωτηθεί σχετικά με τη λειτουργικότητα των μηχανών αυτών στη σύγχρονη εποχή.
Τα παραπάνω εκθέματα συνοδεύονται από εγκαταστάσεις multimedia, που περιλαμβάνουν 55 προσομοιώσεις σε Η/Υ.

Από τα πιο εντυπωσιακά μοντέλα που παρουσιάζονται στην έκθεση είναι τα εξής:
1. Έλικας Μηχανής Πτήσεων: Ένα από τα διασημότερα σχέδια του Λεονάρντο. Πρόκειται για πρόγονο του ελικοπτέρου. Ένα σκάφος κατασκευασμένο από καλάμια, λινό ύφασμα και νήματα σιδήρου, που θα χειρίζονταν τέσσερις άνδρες, οι οποίοι περιστρέφοντας έναν άξονα, θα μπορούσαν να σηκωθούν από το έδαφος. Είναι ξεκάθαρο ότι ο μηχανισμός, όπως τον σχεδίασε ο Λεονάρντο, δεν θα μπορούσε ποτέ να απογειωθεί. Όμως, αναγνωρίζεται ότι με τη δύναμη ενός επαρκούς κινητήρα, η μηχανή θα μπορούσε πραγματικά να είχε στροβιλιστεί στον αέρα.

2. Καταπέλτης: Πρόκειται για μία από τις παλαιότερες πολεμικές μηχανές του κόσμου. Ο Codex Atlanticus περιέχει διάφορα προσχέδια που δείχνουν τον καταπέλτη και τις μικρές αλλά σημαντικές τροποποιήσεις που ο Λεονάρντο έκανε για να ενισχύσει τη δύναμή του.

3. Αναπνευστικός Σωλήνας: Το σχέδιο του αναπνευστικού σωλήνα είναι μία μέθοδος που επιτρέπει σε κάποιον να μείνει κάτω από την επιφάνεια του νερού. Αν και η βασική ιδέα δεν ήταν καινούρια, το σχέδιο του Λεονάρντο αποτέλεσε πρόδρομο των σύγχρονων λύσεων για υποβρύχια αναπνοή.

4. Ποδήλατο: Αυτό είναι ένα από τα μυστήρια που περιβάλλουν τη ζωή και το έργο του Λεονάρντο. Κατά την αποκατάσταση του Codex Atlanticus, βρέθηκαν δύο κολλημένες μεταξύ τους σελίδες, στις οποίες απεικονιζόταν το ποδήλατο. Η σχεδίαση, η έλλειψη λεπτομερειών και η υπογραφή του μαθητή του ντα Βίντσι, «Σαλάι», καταδεικνύει ότι το συγκεκριμένο σχέδιο δεν ήταν του Λεονάρντο αλλά του μαθητή του, που ίσως αντέγραψε το ποδήλατο από ένα μοντέλο που είδε στο εργαστήριο του δασκάλου του.

Ψηφιακά αντίγραφα ζωγραφικών έργων
Οι επισκέπτες έχουν επίσης την ευκαιρία να θαυμάσουν 23 ψηφιακά αντίγραφα των παγκοσμίου φήμης ζωγραφικών έργων του μεγάλου δημιουργού.
Τα ζωγραφικά έργα δίνουν τη δυνατότητα στους επισκέπτες να κατανοήσουν την αγάπη του ντα Βίντσι για την επιστήμη και τη φύση. Κάθε έργο συνοδεύεται από πληροφορίες σχετικά με την τεχνοτροπία που χρησιμοποιήθηκε, τις συνθήκες δημιουργίας του και τη διαδρομή του κατά τη διάρκεια των τελευταίων 550 χρόνων. Τα έργα παρουσιάζονται με χρονολογική σειρά έτσι ώστε ο επισκέπτης να διακρίνει την εξέλιξη στο ύφος του καλλιτέχνη, με την πάροδο του χρόνου.
Ενδεικτικά αναφέρονται κάποια από τα πιο γνωστά του έργα, ψηφιακά αντίγραφα των οποίων παρουσιάζονται στην έκθεση:

1. Μόνα Λίζα: Αναμφίβολα, η “Mona Lisa” του Λεονάρντο θεωρείται το πιο διάσημο ζωγραφικό έργο. Αυτό που εντυπωσιάζει το θεατή είναι η μυστηριώδης ζωντάνια της εικονιζόμενης γυναίκας αλλά και το αινιγματικό της μειδίαμα. Όπως και σε άλλους πίνακες, ο Λεονάρντο χρησιμοποίησε εδώ την αγαπημένη του τεχνική του σφουμάτο, (μτφρ. «θαμπό» ή «ομιχλώδες»). Αυτό φαίνεται τόσο στο φόντο όσο και σε κάποια σημεία του προσώπου της «Mona Lisa». Υπάρχει ακόμη η απορία για το ποια γυναίκα απεικονίζεται πραγματικά στο έργο. Η πιο συνηθισμένη θεωρία -την οποία υποστηρίζει και το Μουσείο του Λούβρου ως ιδιοκτήτης του πίνακα- αναφέρει ότι είναι η Lisa del Giocondo, σύζυγος του πλούσιου Φλωρεντίνου εμπόρου μεταξιού Francesco del Giocondo. Ο Φρόυντ είχε δηλώσει ότι η «Mona Lisa» δεν είναι το πορτραίτο μιας αληθινής γυναίκας αλλά η επιθυμητή εικόνα της μητέρας σύμφωνα με το Λεονάρντο.

2 . Η Κυρία με την ερμίνα: Ο πίνακας φιλοτεχνήθηκε γύρω στο 1489-1490. Απεικονίζει τη Cecilia Gallerani (1473-1536), ερωμένη του Λουδοβίκου Σφόρτσα, δούκα του Μιλάνου και ισόβιου προστάτη του ζωγράφου. Ο Σφόρτσα πήρε ως σύζυγο την Beatrice d’Este, γόνο πλούσιας οικογένειας και η Cecilia παντρεύτηκε τον Κόμη Ludovico Carminati. Για πρώτη φορά ο πίνακας περιγράφεται σε σονέτο του 1493 κι αναφέρεται επίσης σε αλληλογραφία του 1498 ανάμεσα στις Isabella d’Este και Cecilia Gallerani. Το έργο παρέμεινε στην κατοχή της Cecilia Gallerani έως το θάνατό της το 1536. Έπειτα πρέπει να πέρασε στη συλλογή του Rudolph II στην Πράγα. Ο Πρίγκιπας Adam Jerzy Czartoryski απέκτησε τον πίνακα στην Ιταλία. Μεταξύ 1830 και 1876, το έργο βρέθηκε με τον κάτοχό του στο Παρίσι κι έπειτα μεταφέρθηκε στην Κρακοβία, όπου και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο κοινό το 1882. Το 1889 αποδόθηκε για πρώτη φορά στον Λεονάρντο. Το 1939, αμέσως μετά τη Γερμανική κατοχή στην Πολωνια, εκλάπη από τους Ναζί και μεταφέρθηκε στο Kaiser Friedrich Museum στο Βερολίνο.Ο Χίτλερ ήθελε να τον εκθέσει στο «Μουσείο Fuhrer» στη Λιντζ.

3. Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής: Η εικόνα του Αγίου Ιωάννη είναι μάλλον η τελευταία ελαιογραφία του Λεονάρντο. Απεικονίζει τον Ιωάννη το Βαπτιστή ως ερημίτη με τα τυπικά χαρακτηριστικά του – ένα γούνινο χιτώνα και μία ποιμαντική ράβδο στο αριστερό χέρι. Η εντυπωσιακή χειρονομία του δακτύλου του δεξιού χεριού που δείχνει στον ουρανό ενδεχομένως παραπέμπει στην έλευση του Ιησού, κάτι που προανήγγειλε ο Ιωάννης ο Βαπτιστής. Αυτό το εικονογραφικό στοιχείο χρησιμοποιήθηκε αρκετά από καλλιτέχνες της Ύστερης Αναγέννησης.

Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος»
Πειραιώς 254, Ταύρος, Τηλ. 212 254 0000 (http://leonardo.hellenic-cosmos.gr)

Μέρες & Ώρες λειτουργίας της έκθεσης
ΔΕΥΤΕΡΑ 09:00 – 13:30 / ΤΡΙΤΗ 09:00 – 13:30/ ΤΕΤΑΡΤΗ 09:00 – 13:30 / ΠΕΜΠΤΗ 09:00 – 13:30 /ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 09:00 – 20:00 /ΣΑΒΒΑΤΟ 11:00 – 16:00 / ΚΥΡΙΑΚΗ 10:00 – 18:00

Eισιτήρια: ενηλίκων 7€, παιδιών 4€
Οικογενειακό εισιτήριο (2 ενήλικες + 2 παιδιά) για Έκθεση ντα Βίντσι + ταινία «Κατακτώντας τους Ουρανούς» : 38€
Εκτός από οικογένειες, η έκθεση απευθύνεται επίσης σε μαθητές Δημοτικού, Γυμνασίου, Λυκείου καθώς και σε παιδιά Νηπιαγωγείου.
Τηλέφωνο επικοινωνίας για επισκέψεις σχολείων: 212 254 0100 http://school.hellenic-cosmos.gr/