Κατερίνα Μπερδέκα: Μας έχει καταπιεί ο… Κροκόδειλος και βολευόμαστε αερολογώντας για το μέλλον
Αν και νέα σε ηλικία, η σκηνοθέτης Κατερίνα Μπερδέκα έχει παρουσιάσει παραστάσεις που δεν πέρασαν απαρατήρητες. Αντίθετα, δουλειές της όπως το αιχμηρό έργο «Drunk enough to say I love you?» της Κάριλ Τσέρτσιλ και το «Κάθε Τρίτη στο Σούπερ Μάρκετ» του Εμανουέλ Νταρλέ συζητήθηκαν πολύ ενώ και το περσινό «Έγκλημα στα Παρασκήνια» του Γιάννη Μαρή άφησε πολύ καλές εντυπώσεις. Από το 2009 έχει ως σταθερή έδρα το Από Μηχανής Θέατρο, στο οποίο έχει αναλάβει τη διεύθυνση των θεατρικών παραγωγών. Σ’ αυτό το χώρο θ’ αναμετρηθεί φέτος με τον «Κροκόδειλο», το σατυρικό διήγημα του Φιοντόρ Ντοστογέφσκι, το οποίο διασκεύασε για το θέατρο. Η σκηνοθέτης μάς συστήνει το έργο και μας εξηγεί πώς ένα κείμενο του 1865 μοιάζει σαν να γράφτηκε μόλις σήμερα.Από τη Μάρη Τιγκαράκη
Παρουσιάζετε ένα όχι και τόσο γνωστό διήγημα το οποίο δεν είναι καν θεατρικό έργο. Γιατί ασχοληθήκατε μ’ αυτό;
Μία από τις σημαντικότερες παρέες της ζωής μου ήταν τα βιβλία κυρίως όταν ήμουν παιδί. Η λογοτεχνία ήταν κόσμοι ολόκληροι, θαυμάσιοι, που με έχτισαν ως προσωπικότητα. Όταν ανακάλυψα το θέατρο, και μάλιστα τα κείμενα του θεάτρου, αυτό ήλθε να προστεθεί στην σημαντική θέση που είχε η γραφή μέσα μου. Έτσι, όσο θαυμάζω αγαπάω και ζηλεύω να σκηνοθετήσω ένα θεατρικό κείμενο, τόσο με ιντριγκάρει να μεταφέρω στη σκηνή τον κόσμο ενός μη θεατρικού κειμένου. Στην συγκεκριμένη περίπτωση πιστεύω πως αδίκως ο Κροκόδειλος δεν είναι γνωστός στο ευρύ κοινό. Νομίζω πως πληρώνει το τίμημα της “διαφορετικότητας” του από τα άλλα κείμενα του συγγραφέα. Δεν επιτρέπουμε ούτε καν στον Ντοστογέφσκι να γράψει με άλλο τρόπο απ’ ό,τι μας έχει συνηθίσει. Αποφάσισα, λοιπόν, να ασχοληθώ με ένα σπουδαίο κείμενο, ενός σπουδαίου συγγραφέα που αφορά απολύτως στο σήμερα.
Ποια είναι τα βασικά πολιτικά και κοινωνικά μηνύματα που περνούν μέσα από το κείμενο;
Ότι το πολιτικό και το κοινωνικό σε μια βαθειά κρίση πρέπει να είναι ένα. Δεν μπορεί να είναι άσχετα τα μέλη της κοινωνίας προς την πολιτική. Και φυσικά, το αυτονόητο, δεν μπορεί να είναι αυτόνομη η πολιτική σε σχέση με τους ανθρώπους που εκπροσωπεί. Στον «Κροκόδειλο» βλέπουμε την ευθύνη του κάθε ανθρώπου ως πολιτικού όντος απέναντι στην κοινωνία, όχι μόνο την ευθύνη του όποιου κροκόδειλου που μας καταπίνει! Γιατί ο κροκόδειλος μπορεί να μας καταπιεί, το θέμα είναι πώς αντιδράμε σ’ αυτό. Γιατί ο ήρωάς μας μένει στην κοιλιά του τέρατος και βολεύεται και αρνείται να βγει και θεωρητικοποιεί μάλιστα το θεμιτό της παραμονής του εκεί. Μας θυμίζει κάτι αυτό; Είμαστε ήδη την κοιλιά του τέρατος και αγορεύουμε όχι για την έξοδό μας από αυτό αλλά για τους λόγους που βρεθήκαμε εκεί και ακόμα και για τα καλά που ανακαλύψαμε εκεί!
Ποιους ή τί «καταγγέλλει» ο συγγραφέας μέσα απ’ τον Κροκόδειλο;
Ο συγγραφέας στηλιτεύει τον καπιταλισμό και την παντοδυναμία της οικονομίας που γονατίζει τον άνθρωπο, υπαγορεύοντάς του τον τρόπο ζωής του, σκέψης του, ακόμα και τον τρόπο που αγαπάει ανάλογα με τις ανάγκες που του επιβάλλει. Αλλά σατιρίζει και την στάση του ανθρώπου απέναντι σ’ αυτό. Γελάς με τον Ιβάν στην κοιλιά του κροκοδείλου, που ονειρεύεται να μείνει για πάντα εκεί, ταυτόχρονα όμως σε διαπερνά μια ανατριχίλα, για τον ίδιο ακριβώς λόγο.
Διακρίνετε ομοιότητες ανάμεσα στη Ρωσία του Ντοστογέφσκυ και στη σημερινή Κατάσταση που βιώνουμε στην Ελλάδα;
Η βιομηχανική Επανάσταση στη Ρωσία είχε ως αποτέλεσμα μια νέα τάξη εργατών που δεν είχαν πια καμιά σχέση με την ιδιοκτησία που ήταν απόλυτο προνόμιο των φεουδαρχών, και άρα κανένα λόγο για τα τεκταινόμενα. Στόχος ήταν οι άνθρωποι να βρεθούν στην ανάγκη να δουλεύουν διπλάσια και να κερδίζουν τα ελάχιστα. Η Ευρώπη και ειδικότερα η Γερμανία “βοηθούσαν” οικονομικά, κυρίως με την μορφή επενδύσεων, την αχανή αλλά προβληματική Ρωσία να βγει από το αδιέξοδο βυθίζοντάς την όμως στα χρέη και την εξάρτηση. Το 1905 γίνεται η πρώτη επανάσταση σου Προλεταριάτου που θα προετοιμάσει την μεγάλη επανάσταση του 1917. Νομίζω η παράθεση της κατάστασης που επικρατούσε στη Ρωσία φτάνει.
Εάν προσπαθούσαμε ν’ αποκωδικοποιήσουμε σήμερα τα στοιχεία του έργου, ποιος θα ήταν για εμάς ο «Κροκόδειλος»;
Ο κροκόδειλος, με Γερμανό ιδιοκτήτη- ας μην το ξεχνάμε αυτό- είναι, νομίζω, αναλογικά, η οικονομική αλλά και κατ’ επέκταση οικονομική και κοινωνική κατάσταση που έχει επιβληθεί από τα μνημόνια της Ευρώπης και των Τραπεζών, και κυρίως της Γερμανίας. Ο αμέριμνος Ιβάν, κατ’ αναλογία ο λαός μας, καταπίνεται από το τέρας αλλά μοιάζει να βολεύεται εκεί αερολογώντας για το μέλλον.
Το κείμενο του Ντοστογέφσκυ αφήνει αναπάντητο το εάν ο βασικός ήρωας βγήκε τελικά από την κοιλιά του κροκόδειλου. Εάν η ιστορία γράφονταν σήμερα στην Ελλάδα, ποιο θα ήταν ένα “ρεαλιστικό” φινάλε για το έργο; Πιστεύετε ότι υπάρχει ελπίδα “εξόδου”;
Νομίζω δεν αφήνει ο Ντοστογέφσκι το κείμενο να τελειώνει σε άρση τυχαία. Δεν πιστεύω ότι είναι ένα ημιτελές κείμενό του. Ίσα-ίσα τελειώνει με τον ήρωά του Σεμιόν που είναι ο ίδιος, να μοιάζει αδύναμος μπροστά σε ένα τόσο σημαντικό γεγονός και σίγουρος πως τα δικά του συναισθήματα δεν είναι τόσο σημαντικά. Ελπίζω να βγούμε από την κοιλιά του τέρατος. Αλλά το ουσιώδες είναι ότι για να βγούμε πρέπει να καταλάβουμε πρώτον πως είμαστε μέσα και δεύτερον πως όσο κι αν φαίνεται απλή η επιβίωση εκεί πρέπει να βγούμε γρήγορα γιατί αλλιώς… θα μας χωνέψει.
Η παράσταση παίζεται στο Από Μηχανής θέατρο κάθε Παρασκευή (20.00), Σάββατο (20.00) και Κυριακή (18.30)
