To Τέταρτο Κουδούνι: Απολείπειν ο Θεός ΚουΘουΒουΕ… ή Η Ζωζώ και ο Καβάφης

Να κατεβάσει έργο πριν συμπληρώσει τρεις σεζόν, α πα πα πα πα, δεν το ‘χει σε καλό η Ελένη Ράντου. Ούτε το κοινό που την ακολουθεί την αφήνει. Ο «Κατάδικός» της _ που τον συνυπογράφουν η Σάρα Γανωτή κι ο Νίκος Σταυρακούδης _ συνεχίζει, λοιπόν, σε σκηνοθεσία Γιώργου Παλούμπη για τρίτο χειμώνα την ακάθεκτη πορεία του στο «Διάνα». Και το αξίζει. Η Ράντου κάνει λαϊκό θέατρο αλλά ποτέ λαϊκίστικο. Κάνει θέατρο χειροποίητο, σπιτικό κι όχι «της μηχανής». Κάνει κωμωδία χυμώδη αλλά ποτέ χυδαία και φτηνιάρικη. Η ίδια, άλλωστε, είναι ηθοποιός τόσο χυμώδης και αστεία! Χωρίς, ακριβώς, ποτέ να γίνεται χυδαία.

Σας έγραφα στο «Τέταρτο Κουδούνι» στις 17 Οκτωβρίου για το «Γελώντας άγρια», τη σκληρή σάτιρα του Κρίστοφερ Ντουράνγκ που ήδη παιζότανε στο «Βικτώρια» σε σκηνοθεσία Δημήτρη Μαλισσόβα _ σε μια πολύ καλή παράσταση _ πως έκανε τη μέρα εκείνη πρεμιέρα στο «Vault» και μια άλλη εκδοχή του, σε σκηνοθεσία Λίλης Μελεμέ, που την έφερνε εδώ το ΔΗΠΕΘΕ Κομοτηνής. «Σύγχρονο έργο να παίζεται ταυτόχρονα από δυο θιάσους στην ίδια πόλη δε μου ‘χει τύχει πολλές φορές» έγραφα. Δίκαιη η απορία μου. Διότι όλα τα έργα _ ειδικά των ζώντων συγγραφέων… _ έχουν πνευματικά δικαιώματα κι όταν κάποιος τα πάρει δε γίνεται αυτά να δοθούν και σε άλλον. Σωστή απεδείχθη η απορία μου: μαθαίνω πως αυτή η πρεμιέρα δεν έγινε ποτέ. Διότι το ΔΗΠΕΘΕ Κομοτηνής δεν είχε πάρει τα δικαιώματα! Απορώ μάλιστα πώς είχε ήδη παρουσιάσει το έργο χωρίς να πληρώσει δικαιώματα στην Κομοτηνή. Και φανταστείτε πως πρόκειται περί Δημοτικού Περιφερειακού Θεάτρου επιδοτούμενου _ εντάξει, μην το παίρνετε πια και τοις μετρητοίς αυτό το περί επιδότησης… _ απ’ το υπουργείο Πολιτισμού και τον Δήμο Κομοτηνής. Κι όχι για κανένα ψιλομπουλούκι που ανεβάζει κλεψιμέικα… Ερωτώ: λογοδότησε κάποιος; Ή θα λογοδοτήσει;

Είναι μια έντιμη παράσταση. Καλοφτιαγμένη, καλοπαιγμένη, άμεση και συγκινητική: ο βασισμένος στο μυθιστόρημα του πατέρα της Βασίλη Ζιώγα «Όπως τα κούρντισες Θε’ μου» μονόλογος της Ελένης Ζιώγα «Το μυστικό της κυρίας Έλεν» που ερμηνεύει η ίδια -στην καλύτερή της στιγμή στο θέατρο- σε σκηνοθεσία Μαριάννας Κάλμπαρη. Η Ελένη Ζιώγα μιλάει για τη συνώνυμη γιαγιά της που ξεκίνησε φτωχοκόριτσο στα Γιάννινα και κατάφερε με επιμονή και υπομονή και με την εξαιρετική δύναμη του πληθωρικού χαρακτήρα της να γίνει μια επιτυχημένη αισθητικός -η κυρία Έλεν- σε εποχές δύσκολες, ειδικά για τη γυναίκα, κρατώντας επτασφράγιστο ένα μυστικό ζωής που μαθεύτηκε μόνο μετά το θάνατό της. Η Ελένη Ζιώγα, άνθρωπος άμεσος και ζεστός και ευγενικός, μεταφέρει στη σκηνή με την ίδια απλότητα και ζεστασιά και ευγένεια αυτή την προσωπική ιστορία, χωρίς καμιά επιδίωξη να σκανδαλίσει, κάνοντάς την ενδιαφέρουσα για όλους.
Είδα την παράσταση πέρσι στο Ίδρυμα «Κακογιάννης» αλλά δεν πρόλαβα να γράψω. Ιδού η ευκαιρία: ξαναπαίζεται φέτος στο «Μικρό Παλλάς». Δε θα χάσετε αν πάτε να τη δείτε -το αντίθετο.

Αλεξάντρ Ντεπλά: συνθέτης, μαθητής μεταξύ άλλων και του Γιάννη Ξενάκη, ειδικευμένος στη μουσική για τον κινηματογράφο. Διακεκριμένος. Διάσημος. Στα 52 του έχει γράψει τη μουσική ήδη για πάνω από εκατό ταινίες _ γαλλικές, ευρωπαϊκές γενικότερα, αμερικάνικες παραγωγές έως και για κινέζικη. Έχει αλώσει το Χόλιγουντ εδώ και πάνω από είκοσι χρόνια. Συνεργάζεται με τα μεγαλύτερα ονόματα σκηνοθετών. Φορτωμένος με βραβεία _ και μόνο οι υποψηφιότητές του για Όσκαρ Πρωτότυπης Μουσικής φτάνουν τις πέντε. Γεννημένος στην Γαλλία από γάλλο πατέρα και ελληνίδα, μικρασιάτικης καταγωγής, μάνα _ μισός Έλληνας δηλαδή. Και με δεσμούς με την κατά το ήμισυ πατρίδα του. Αυτόν τον καλλιτέχνη η Ελλάδα, αν δεν είχε αυτά τα θλιβερά, ανίδεα πρόσωπα να την κυβερνούν και να κατευθύνουν τις τύχες του πολιτισμού της και να ηγούνται υπουργείων _ τέλος πάντων… _ Πολιτισμού και «πολιτιστικών» οργανισμών και «πνευματικών» ιδρυμάτων, αυτά τα ανθρωπάρια που ευλογούν τα γένια τους και τα γένια των σφουγγοκωλάριών τους και που αλληλολιβανίζονται και αλληλογλείφονται και αλληλοεξυπηρετούνται _ οι ελάχιστες εξαιρέσεις επιβεβαιώνουν τον κανόνα… _ θα ‘πρεπε ήδη να τον έχει τιμήσει και να του ‘χει προσφέρει την ελληνική υπηκοότητα.
Αντ’ αυτού τι είπε ο Αλεξάντρ Ντεπλά σε συνέντευξή του στον Χρήστο Καρρά στο «Αθηνόραμα» -είναι αρκετός καιρός αλλά δεν μπορώ να την αγνοήσω: «Πρόσφατα ζήτησα ελληνικό διαβατήριο. Ίσως πάρει πολύ χρόνο γιατί έχει πολλή χαρτούρα. Αντιμετωπίζω μια καφκική κατάσταση…». Και κανείς δε ντράπηκε.
Όλος ο κόσμος, μια σκηνή…

Συμπλήρωνα στο «Τέταρτο Κουδούνι», στις 3 Οκτωβρίου, στα εν Ελλάδι του Σλάβομιρ Μρόζεκ _ που μας άφησε χρόνους _ πως δεν ήταν το «Τάνγκο» του σε σκηνοθεσία Σπύρου Ευαγγελάτου με τον Νίκο Κούρκουλο η πρώτη παρουσίασή του εδώ _ σεζόν 1972/73. Και πως προηγήθηκε το μονόπρακτο «Στριπ – τιζ» του που το ανέβασε ο Πάνος Παπαϊωάννου την προηγούμενη σεζόν 1971/72. Και ξαφνικά ανακαλύπτω πως το «Στριπ – τιζ» ήταν μεν το πρώτο έργο του Μρόζεκ που είδαμε στην Ελλάδα αλλά πως το ‘χε ήδη ανεβάσει απ’ το 1970 ο Νίκος Περέλης. Στην Πλάκα, στην μπουάτ «Δώμα», με το σχήμα του «Θέατρο 70», μαζί με τα επίσης μονόπρακτα «Ο τίγρης» του Μάρεϊ Σίσγκαλ και «Διαφυγή» του Γιάννη Λυρίτη.

Κρατώ πολλά στη μνήμη μου απ’ την Αντιγόνη Βαλάκου. Αλλά ένα θα μου μείνει ανεξάλειπτο: η «Ρόουζ», ο μονόλογος του Μάρτιν Σέρμαν, που ‘κανε το 2000/2001 κι επανέλαβε το 2003/2004 με σκηνοθέτη / δάσκαλο τον Κοραή Δαμάτη. Μια Βαλάκου όπως ΠΟΤΕ δεν την είχα δει και ΠΟΤΕ δεν την ξανάδα. Και μια συγκίνηση που δε θα ξεχάσω ΠΟΤΕ. Όχι μόνο απ’ την ερμηνεία της καθαυτή. Αλλά κι απ’ το κοινό: να πετάγεται όρθιο, όσες φορές είδα την παράσταση, και να την αποθεώνει. Ελάχιστος φόρος τιμής, για την εμπειρία αυτή και μόνο, να της αφιερώσω το σημερινό «Τέταρτο Κουδούνι». Ας είναι αναπαυμένη.

Περισσότερα κείμενα του Γιώργου Δ.Κ. Σαρηγιάννη, στο προσωπικό του blog, “Το Τέταρτο Κουδούνι“