Πώς επιλέγεις μια θεατρική παράσταση; 10 σημεία που πρέπει να προσέχει ο υποψιασμένος θεατής

Σκοπός του άρθρου δεν είναι να διαφημίσει τα προσωπικά γούστα του γράφοντος. Έτσι θα αποφύγω ν’ αναφέρω ονόματα σκηνοθετών και ηθοποιών που μου αρέσουν, γιατί δεν έχουν όλοι τα ίδια γούστα. Θα δώσω κάποιες γενικές κατευθύνσεις, τις οποίες καθένας μπορεί να προσαρμόσει ανάλογα με τα δικά του αισθητικά κριτήρια και ανάγκες.

1) Εν αρχή ην ο λόγος. Μπορεί το σύγχρονο θέατρο να θεωρείται ως θέατρο του σκηνοθέτη, αλλά εγώ εξακολουθώ να πιστεύω ότι χωρίς ένα δυνατό κείμενο, σπάνια υπάρχει δυνατή παράσταση. Ενημερωθείτε για το έργο, διαβάστε και στο internet, σχετικά με την ποιότητα του συγγραφέα, αλλά και με την πλοκή του έργου. (Αν είναι αστυνομικό ή γενικά έργο με σασπένς, όμως, ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΑ SPOILER. Καλό είναι να μην ξέρετε τι θα γίνει στο τέλος.) Κάνοντας το αυτό, θα ξέρετε αν αυτό που θα δείτε θα είναι κωμωδία ή δράμα, κλασικό ή σύγχρονο έργο, σουρεαλιστικό ή ρεαλιστικό, αν είναι μιούζικαλ και πολλά άλλα σημαντικά δεδομένα, που θα σας βοηθήσουν στην επιλογή σας.

2) Το θέατρο είναι ΚΑΙ του σκηνοθέτη, αλλά όχι μόνο του σκηνοθέτη. Το να σας αρέσει ένας συγκεκριμένος σκηνοθέτης, αν παρακολουθείτε την πορεία του, είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να διαλέγετε παραστάσεις. Δεν είναι όμως το μόνο κριτήριο. Μετράει πολύ το έργο, αλλά και οι ηθοποιοί.

3) Πεζογραφία και θέατρο. Έχω διαπιστώσει ότι πεπειραμένοι θίασοι αλλά και νεανικές ομάδες, μπορούν με αρκετή ευκολία να κάνουν καλές παραστάσεις με διηγήματα και μυθιστορήματα, ξένων ή Ελλήνων δημιουργών. Είναι αρκετές οι παραστάσεις δραματοποιημένης πεζογραφίας που μου άρεσαν και νομίζω ότι ένα καλό πεζογράφημα μπορεί να γίνει μια καλή παράσταση στην Ελλάδα. Αρκεί να είναι ενός συγγραφέα και όχι συρραφή από 50 διαφορετικά λογοτεχνικά έργα. 

4) Μην εμπιστεύεστε αυτό που βλέπετε από τους ηθοποιούς στην τηλεόραση. Το θέατρο είναι τελείως άλλο πράγμα. Πολλοί ηθοποιοί που είναι «σταρ» της τηλεόρασης, δείχνουν λίγα πράγματα στο θέατρο. Και άλλοι, που κάνουν μέτριες τηλεοπτικές εμφανίσεις, μπορεί στο θέατρο να απογειώνονται. Η τηλεόραση κάνει φτηνές πια παραγωγές, χωρίς πρόβες και με μέτρια σενάρια, που δεν βοηθούν τον καλό ηθοποιό να λάμψει.

5) Οι ηθοποιοί με όνομα στο θέατρο έχουν συνήθως ποιότητα ή τουλάχιστον εμπειρία πάνω στο θεατρικό σανίδι. Επίσης, οι ηθοποιοί που έχουν δουλέψει στο Εθνικό Θέατρο τα τελευταία χρόνια είναι δουλεμένοι στην υποκριτική τέχνη και μπορείς να τους εμπιστευθείς αρκετά, είτε δουλεύουν στο Εθνικό, είτε σε άλλο θέατρο. Υπάρχουν και νέοι ηθοποιοί με ταλέντο και φρέσκιες ιδέες, αλλά εκεί παίρνεις τα ρίσκα σου. Το θέατρο όμως είναι για τους τολμηρούς.

6) Άλλο ταινία, άλλο θέατρο. Αν σας αρέσει μία ταινία, δεν είναι σίγουρο ότι θα είναι καλή και αν ανέβει στο θέατρο. Υπάρχουν σκηνοθέτες με ιστορία στον χώρο, που ξέρουν να την κάνουν αυτή τη δουλειά. Αλλά πρέπει να έχεις δουλέψει πολύ στο να μεταφέρεις την κινηματογραφική αίσθηση στο θεατρικό σανίδι. Όσο κι αν σας φαίνεται παράξενο, να προτιμάτε παραστάσεις από ταινίες με έντονη δράση, γρήγορο ρυθμό και έντονες συγκρούσεις- γιατί αυτά αποτυπώνονται πιο εύκολα στο θέατρο, όπου βοηθάει η σωματικότητα των ηθοποιών- από ό,τι ψυχολογικά θρίλερ με αργούς ρυθμούς, μελοδράματα και έργα που εστιάζουν στον ψυχισμό των χαρακτήρων. (Τα κοντινά πλάνα πάνω στους ηθοποιούς που βλέπουμε στις ταινίες δεν μπορούν να υποκατασταθούν στο θέατρο). Να δίνετε σημασία και ΣΤΟ ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΟ. Χωρίς καλό σκηνογράφο, πολύ δύσκολα μεταφέρεις το σινεμά στο θέατρο.

7) Οι φωτογραφίες της παράστασης δεν λένε τα πάντα. Αλλά κάτι λένε. Αν σας αρέσει το μινιμαλιστικό (χωρίς ακριβά σκηνικά και κοστούμια) ή το μαξιμαλιστικό θέατρο, μπορείτε να το καταλάβετε από φωτογραφίες, αλλά και από την θεατρική σκηνή (οι μεγάλες αίθουσες συνήθως φιλοξενούν υπερθεάματα). Επίσης, αν σας αρέσουν παραστάσεις με κοστούμια εποχής ή με κοστούμια σύγχρονα- κι αυτό μπορείτε να το δείτε από τις φωτογραφίες. ΟΜΩΣ ΠΡΟΣΟΧΗ: Αρκετές φορές φωτογραφίες που διαφημίζουν μια παράσταση, δεν έχουν καμία σχέση με το θέαμα που θα παρακολουθήσετε. Να περιμένετε τις φωτογραφίες, αφού η παράσταση έχει κάνει πρεμιέρα.

8) Τα τρέιλερ του θεάτρου δείχνουν πολύ λίγα πράγματα. Σε αντίθεση με το σινεμά, εδώ το τρέιλερ ελάχιστα σε ενημερώνει για το τι θα δεις. Τουλάχιστον τα ελληνικά τρέιλερ.

9) Ο μύθος των πέντε πρώτων λεπτών. Είναι ένα κλισέ στην Ελλάδα, που όλοι τα ξέρουν όλα και τα προβλέπουν όλα, ότι μια παράσταση καταλαβαίνεις πόσο καλή είναι από τα πρώτα πέντε λεπτά- οπότε, αν δεν σου αρέσει, να σηκωθείς να φύγεις. Κατ’ αρχάς, οι πρώτες σελίδες ενός θεατρικού κειμένου έχουν συνήθως εισαγωγικό χαρακτήρα και μας γνωρίζουν τους χαρακτήρες και την κατάσταση. Το ταλέντο των ηθοποιών και την σκηνοθετική άποψη ίσως να μπορείς να τα δεις σχετικά σύντομα, αλλά μόνο αν πρόκειται για πολύ κακούς ή πολύ καλούς ηθοποιούς. Επίσης, υπάρχουν παραστάσεις που ξεκινάνε ρηχά ή αδιάφορα και σε διάφορες κορυφώσεις ανεβάζουν επίπεδο. Είναι και το ταμπεραμέντο των Ελλήνων ηθοποιών τέτοιο, που τους ανεβάζει όταν υπάρχουν ακραίες σκηνές. Επίσης, στην ίδια παράσταση μπορεί να υπάρχουν σκηνοθετικά ευρήματα που δεν λειτουργούν και άλλα που είναι πολύ αποτελεσματικά. Μη βιάζεστε λοιπόν να κρίνετε ένα έργο από την αρχή του. 

10) Μην εμπιστεύεστε πάντα τις γνώμες του κοινού. Οι γνώμες των θεατών παρουσιάζουν πολύ μεγάλες αποκλίσεις μεταξύ τους, όπως βλέπουμε. Χώρια που συχνά βγάζουν και φανατισμό- κι ο φανατισμός σπάνια βοηθάει την ορθή κρίση. Στις γνώμες των θεατρικών κριτικών επίσης υπάρχουν μεγάλες διαφοροποιήσεις. Όμως, οι κριτικοί παρακολουθούν πολύ περισσότερο θέατρο, λόγω επαγγέλματος και αγάπης για το αντικείμενο. Όσο για τις γνώμες φίλων, εδώ είναι θέμα εμπιστοσύνης. Αλλά μπορεί να μην έχει κάποιος φίλους που πηγαίνουν θέατρο. Ή, ακόμα, μπορεί να επηρεάζεται, λόγω της φιλικής σχέσης. Και να νομίζει τελικά ότι του αρέσει ή δεν του αρέσει μια παράσταση, λόγω της επίδρασης της παρέας. 

Γιώργος Σμυρνής