Είδαμε το «La Nonna» στο θέατρο Ακάδημος: Τρώγοντας τον αγλέορα

Αν και στην παράσταση που σκηνοθετεί ο Δημήτρης Πιατάς στο θέατρο Ακάδημος, γίνονται σαφείς αναφορές στη χρεωκοπία της Αργεντινής (2001), το έργο του Roberto Cossa γράφτηκε πολύ νωρίτερα, το 1977. Μιλάει για μία γιαγιά εκατό χρονών, που δεν κάνει τίποτα άλλο από το να τρώει το καταπέτασμα μες το σπίτι. Την αστείρευτη πείνα της, η φτωχή εργατική της οικογένεια δεν έχει τρόπο να την ικανοποιήσει και φτάνει στα όρια της χρεωκοπίας. Προκειμένου να γλιτώσουν από αυτή τη συμφορά, προσπαθούν με κάθε τρόπο να την ξεφορτωθούν με ιδιαίτερα σκοτεινές μηχανορραφίες. Τα σχέδιά τους όμως δεν πηγαίνουν όπως τα θέλουν.

Αν και ο Roberto Cossa αποφεύγει τα άμεσα πολιτικά σχόλια και στο συγκεκριμένο έργο έκανε στροφή στη σφαίρα του γκροτέσκο, είναι προφανές ότι πίσω από αυτόν τον τρελό μύθο κρύβονται πολιτικά αναφερόμενα. Είναι φανερό πως αυτό το καταστροφικό παμφάγο, που ρουφάει τα πάντα μέσα στο σπίτι του, η Nonna (γιαγιά), κάτι συμβολίζει. Και ότι ο συμβολισμός έχει πολιτικό περιεχόμενο. Το θέμα είναι τι;

Ο καθένας, ανάλογα με τις πεποιθήσεις του, μπορεί να ερμηνεύσει τη Nonna ως κάτι διαφορετικό. Για έναν αριστερό αυτό το τέρας που τρώει τα πάντα, χωρίς να μπορεί να κάνει διαφορετικά, είναι οι οικονομικές ελίτ, που καρπώνονται τον μόχθο της εργατικής τάξης, ωθώντας την στην ανέχεια. Για έναν νεοφιλελεύθερο μπορεί να είναι- αντίθετα- το κοινωνικό κράτος, που απομυζεί τους πόρους της οικονομίας, για μισθούς, συντάξεις και παροχές. Αυτή ίσως να είναι και η δύναμη του έργου. Έχει μια αλληγορία με πάρα πολλές δυνατές αναγνώσεις.

Για να δώσουμε πάντως το ιστορικό background του έργου, ο ίδιος ο συγγραφέας ήταν αριστερός και θαυμαστής του Φιντέλ Κάστρο, ενώ το έργο βγήκε το 1977, όταν στην Αργεντινή κυριαρχούσε η Δικτατορία.

Ο Δημήτρης Πιατάς έφερε το έργο πιο κοντά στην εποχή μας και στην ελληνική κατάσταση, με αναφορές στην οικονομική κατάρρευση της Αργεντινής. Επίσης, κράτησε σε πολλούς διαλόγους και αργεντίνικες ή ιταλικές λέξεις, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα ενδιαφέρον γλωσσικό παιχνίδι. Αν και πρόκειται για ένα κωμικό ανέβασμα, που βγάζει γέλιο, δεν είναι μια καθαρή κωμωδία. Συνδυάζει στοιχεία γκροτέσκο, αλληγορίας και εν τέλει και δράματος. Το ότι η τόσο αστεία βουλιμία της γιαγιάς καταστρέφει τα πάντα γύρω της είναι κάτι που δεν κρύβεται με τίποτα.

Ο ίδιος ο Πιατάς έχει επωμιστεί τον πιο αβανταδόρικο ρόλο του έργου- κι έναν από τους εξαιρετικά προκλητικούς ρόλους στο θέατρο. Η Nonna είναι ένας άνθρωπος που δεν σκέφτεται τίποτα άλλο εκτός από το φαγητό. Είναι όλη μια τεράστια λαχτάρα να καταβροχθίσει τα πάντα. Θυμίζει μωρό, ξεμωραμένη υπερήλικη αλλά και ένα τέρας. Ο Πιατάς στην ερμηνεία του, πέρα από τα κωμικά στοιχεία που τόσο έξοχα παρουσιάζει, δημιουργεί και μια αίσθηση τρομακτικού. Παρ’ όλ’ αυτά, στα κωμικά του είναι απολαυστικός και πολύ οικείος, κυρίως γιατί όλοι μας μπορούμε να ταυτισθούμε με την πείνα και τη λαχτάρα για φαγητό, ακόμα και στην υπερβολή της.

Οι υπόλοιποι ηθοποιοί είναι επίσης καλοί, με τους Θεόδωρο Κατσαφάδο, Λουκία Πιστιόλα και Νίκο Ορφανό να ξεχωρίζουν. Κινούνται ερμηνευτικά σε ένα πιο ρεαλιστικό πεδίο σε σχέση με τον γκροτέσκο Πιατά, ώστε να δημιουργείται η αντίθεση της υπόλοιπης οικογένειας με την απόκοσμη καταστροφική δύναμη, που αντιπροσωπεύει η πείνα της Nonna. Οι αντιθέσεις, όμως, του τεμπέλη και κουτοπόνηρου χαραμοφάη «καλλιτέχνη» (Νίκος Ορφανός) με τον σκληρά εργαζόμενο αδερφό του (Θεόδωρος Κατσαφάδος) , ή της ξεπεταγμένης κόρης και της θεούσα θείας, δείχνουν ότι και μέσα στην οικογένεια υπάρχουν και άλλες διαλυτικές δυνάμεις.

Κοντολογίς, το La Nonna είναι ένα πολύ ενδιαφέρον έργο, μια ευφυής αλληγορία που μπορεί να σημαίνει πολλά διαφορετικά πράγματα για τον κάθε θεατή. Η γλώσσα της κωμωδίας κόκαλα τσακίζει, αλλά βγάζει και μπόλικο γέλιο, με την εξωφρενική μορφή της Nonna του Δημήτρη Πιατά.Οι ερμηνείες στο σύνολό τους είναι ιδιαίτερα αξιόλογες. Η μόνη μου ένσταση έχει να κάνει με την διάρκεια του έργου, που θα μπορούσε να είναι λίγο μικρότερη.

Γιώργος Σμυρνής