Είδαμε την «Αύξηση» στο θέατρο 104- Παιχνίδι πιθανοτήτων

Ο Georges Perec είναι ένας σπουδαίος συγγραφέας της μεταπολεμικής λογοτεχνίας. Έφυγε πρόωρα από τη ζωή σε ηλικία 46 ετών, αφήνοντας πίσω το «Ζωή Οδηγίες Χρήσεως», ένα μυθιστόρημα που έγραφε 12 χρόνια και άλλα σημαντικά έργα, τα οποία περιέχουν πειραματικά παιχνίδια λέξεων, λίστες και ταξινομήσεις . Υπήρξε μέλος της ομάδας Oulipo (1960), του εργαστηρίου Δυνητικής Λογοτεχνίας (Ouvroir de la Littérature Potentielle,) σκοπός του οποίου ήταν η εύρεση νέων δομών λόγου μέσα από τη σύμπραξη με τα μαθηματικά.

Στην «Αύξηση» έχουμε ένα πολύ απλό θέμα: Ένας άνθρωπος πηγαίνει να ζητήσει αύξηση. Δεν βρίσκει τον τμηματάρχη και πρέπει να περιμένει. Τι κάνει όσο περιμένει; Κι αν βρει τελικα τον τμηματάρχη του, τι θα του πει; Και τι θα του απαντήσει ο τμηματάρχης; Όλα αυτά τα ερωτήματα γεννούν αμέτρητες πιθανότητες. Ο Perec τις πιάνει μία- μία και δημιουργεί διαφορετικές εξελίξεις στην ιστορία. Έτσι δομείται ένα ολόκληρο λογοτεχνικό έργο, που μοιάζει να έχει σκοπό να εξαντλήσει όλες τις πιθανές εξελίξεις. Μόνο, που στην πορεία γεννούνται και άλλες πιθανές εξελίξεις και το παιχνίδι μοιάζει ανεξάντλητο. Όπως ανεξάντλητος είναι ο Γολγοθάς του εργαζομένου, που ζητάει μια ρημάδα αύξηση, δηλαδή μια πιθανότητα να βελτιώσει κάπως το βιοτικό του επίπεδο.

Σιγά-σιγά, ο άνθρωπος που δεν θα βαρεθεί ποτέ να ζητάει την αύξησή του γερνάει, τμηματάρχες στην επιχείρηση έρχονται και φεύγουν, η κοπέλα με την οποία συζητάει κάθε φορά, περιμένοντας τον τμηματάρχη, παντρεύεται, κάνει παιδιά, βγαίνει στη σύνταξη. Έτσι, το έργο, εκτός από ένα λογοτεχνικό πείραμα γίνεται και μια αναπαράσταση της ζωής, στην οποία κυριαρχεί η φθορά του χρόνου και η ματαιότητα της επανάληψης. Παράλληλα, μπαίνουν πονηρά από το παράθυρο και μηνύματα για την κοινωνική ανισότητα και την εκμετάλλευση των εργαζομένων, με τη γαλλική όμως λεπτότητα και υπαινικτικότητα στη γραφή.

Η σκηνοθεσία του Θανάση Ζερίτη αξιοποιεί αυτό το λαμπρό κείμενο, δημιουργώντας μια πολύ ζωντανή παράσταση. Ακολουθεί έναν τυπικό πια τρόπο παρουσίασης ενός λογοτεχνικού έργου, με πολλούς ηθοποιούς να εναλλάσσονται ο ένας μετά τον άλλο. Οι εναλλαγές των φράσεων, οι επαναλήψεις και το ύφος που υιοθετεί ο κάθε ηθοποιός, δεν είναι τυχαία, αλλά έχουν αρκετή σκέψη από πίσω τους. Επίσης, γίνεται παιχνίδι με το έργο του Περέκ και αναδεικνύονται ή επινοούνται αρκετά δραματουργικά στοιχεία μέσα από την «Αύξηση». Βγαίνει πολύ το σωματικό στοιχείο, ιδίως στις σκηνές με την ιλαρά. Υπάρχει μια προσωρινή διάθεση για εξέγερση, που γρήγορα καταπνίγεται μέσα στη ρουτίνα της ζωής και της εργασίας. Υπάρχει κι αρκετός σαρκασμός του πολιτικού, του πολιτικάντικου, της ιδέας του ηγέτη- μεσσία, ενώ τα συνεχή ευρήματα και το πάθος των ηθοποιών δίνουν μεγάλη ενέργεια στο έργο. Επίσης, οι φωτισμοί, αλλά κι η μουσική βοηθούν πολύ στη θεατροποίηση αυτού του λογοτεχνικού έργου. Ίσως να έδινε το κάτι παραπάνω σε φιλοσοφικό επίπεδο ένας μεγαλύτερος τονισμός της ιδέας των πιθανοτήτων, που αποτελεί κεντρικό στοιχείο στο έργο.

Ως προς τους ηθοποιούς, όλοι (Σταύρος Γιαννουλάδης, Ελένη Κουτσιούμπα, Νεφέλη Μαϊστράλη, Βιβή Πέτση, Αριστέα Σταφυλαράκη, Πάνος Τοψίδης) είναι αξιόλογοι. Ο καθένας με τον τρόπο του, καθώς απαιτείται σκηνοθετικά να δείχνουν διαφορετικά στοιχεία, ώστε να υπάρχει ποικιλία και να δημιουργείται ένα ψηφιδωτό χαρακτήρων και διαφορετικών ψυχολογιών.

Γενικά, «Η Αύξηση» είναι ένας Γολγοθάς για τον εργαζόμενο, αλλά μια απόλαυση για το θεατή. Μια πολύ ζωντανή και μοντέρνα παράσταση, με έξυπνα ευρήματα, χιούμορ και αξιόλογες ερμηνείες. Επίσης δίνει και την ευκαιρία στο θεατρόφιλο κοινό να γνωρίσει έναν σπουδαίο συγγραφέα, τον Georges Perec.

Γιώργος Σμυρνής