Mαρία Παπαλέξη: το θέατρο αλληλεγγύης χαρίζει αχτίδες χαράς στα παιδιά που βιώνουν δύσκολες καταστάσεις

Η κινητή μονάδα του θεάτρου αλληλεγγύης του Θεάτρου του Νέου Κόσμου για 12ο χρόνο φέτος συνεχίζει τη δράση της η οποία με τα χρόνια απλώθηκε και σε άλλους χώρους όπου μπορεί να βρίσκονται ευαίσθητες ομάδες παιδιών, όπως προσφυγικούς καταυλισμούς, ειδικά σχολεία, γυναικείες φυλακές. «Συνολικά έχουμε δώσει πάνω από 1.700 δωρεάν παραστάσεις σε όλους αυτούς τους χώρους» επισημαίνει η Μαρία Παπαλέξη, βοηθός καλλιτεχνικής διεύθυνσης και υπεύθυνη επικοινωνίας του θεάτρου του Νέου Κόσμου. Η ίδια, η οποία είναι συγγραφέας πολλών παιδικών έργων, υπογράφει και το έργο «Ξημερώνει» που παρουσιάζεται φέτος στο πλαίσιο αυτής της δράσης, σε σκηνοθεσία του Παντελή Δεντάκη.

Πως ξεκίνησε το θέατρο αλληλεγγύης;
Ήταν μια ιδέα του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου (καλλιτεχνικού διευθυντή και υπεύθυνου του Θεάτρου του Νέου Κόσμου), ο οποίος ήθελε όχι απλά να προσθέσει μία ακόμα παιδική σκηνή στην Αθήνα, αλλά να κάνει παραστάσεις για παιδιά που δεν έχουν τη δυνατότητα να πάνε στο θέατρο. Έτσι, ήδη από το 2002, ίδρυσε την κινητή μονάδα θεάτρου που δίνει παραστάσεις για παιδιά σε νοσοκομεία και ιδρύματα, αλλά και σε άλλους χώρους όπου βρίσκονται ευαίσθητες ομάδες παιδιών.

Σε ποιους χώρους έχετε παρουσιάσει τα έργα σας και με ποιο κριτήριο τους επιλέγετε;
Ξεκινήσαμε από τα Νοσοκομεία Παίδων (Π.&Α. Κυριακού, Αγία Σοφία, Πεντέλης) και ιδρύματα όπως το Χατζηκυριάκειο, το Σικιαρίδειο, ειδικά σχολεία, συλλόγους που δραστηριοποιούνται στην υποστήριξη παιδιών με διάφορες ασθένειες (π.χ. «Φλόγα», «Ελπίδα») και σύντομα απλωθήκαμε και σε άλλους χώρους όπου βρίσκονται παιδιά που βιώνουν δύσκολες συνθήκες, όπως προσφυγικούς καταυλισμούς, στέκια μεταναστών, γυναικείες φυλακές (για τα παιδιά των κρατουμένων). Τα τελευταία χρόνια παίζουμε και σε δημοτικά σχολεία της Αθήνας όπου οι οικογένειες των μαθητών αντιμετωπίζουν σοβαρότατα οικονομικά προβλήματα, έως και δυσκολία επισιτισμού.

Ποια ανάγκη των παιδιών θεωρείτε ότι καλύπτετε μέσα από αυτή τη δράση;
Η ψυχαγωγία, με την κυριολεκτική της έννοια «αγωγή της ψυχής», είναι πολύ σημαντική για τις μικρές ηλικίες, παίζει ρόλο εκπαιδευτικό και κοινωνικό. Τα παιδιά στα οποία απευθυνόμαστε μ’ αυτές τις παραστάσεις είναι κατά κύριο λόγο παιδιά που λόγω συνθηκών δεν έχουν πρόσβαση στη θεατρική ψυχαγωγία, είτε μόνο για την περίοδο που νοσηλεύονται είτε πιο μόνιμα, αν ανήκουν σε κοινωνικά αποκλεισμένες ομάδες. Προσφέρουμε λοιπόν μια ανάσα ψυχαγωγίας που μπορεί, έστω για λίγο, να διασκεδάσει, να φωτίσει, να χρωματίσει τη δύσκολη συνθήκη που βιώνουν. Τα σχόλια και οι ευχαριστίες από τους γονείς ή/και το προσωπικό των ιδρυμάτων, αλλά κυρίως τα χαμόγελα και οι αντιδράσεις των παιδιών επιβεβαιώνουν τη σημασία αυτής της δράσης.

Σε ποιες ηλικίες απευθύνεστε και πώς ανταποκρίνονται τα παιδιά;
Στους χώρους που πηγαίνουμε συναντάμε ουσιαστικά όλες τις ηλικίες, από βρέφη μέχρι εφήβους, αλλά και ενήλικες, αφού τις παραστάσεις παρακολουθούν και γονείς, προσωπικό, εθελοντές κλπ. Φυσικά, στην ίδια παράσταση, το στοιχείο που θα κεντρίσει το ενδιαφέρον της κάθε ηλικίας μπορεί να είναι διαφορετικό, κι αυτό είναι το ωραίο στο θέατρο! Οι αντιδράσεις των παιδιών εξαρτώνται από την ηλικία, από την κατάσταση της υγείας τους, αλλά και από άλλους παράγοντες που έχουν να κάνουν με τις συνθήκες ζωής και τα βιώματά τους. Σε κάθε περίπτωση, το κοινό χαρακτηριστικό όλων είναι η χαρά!

Θεωρείτε ότι το θέατρο και η Τέχνη γενικότερα έχει τη δύναμη ν’ απαλύνει τον πόνο;
Η επαφή με την Τέχνη προσφέρει στον άνθρωπο αισθητική απόλαυση, κάτι που είναι θετικό σε κάθε περίπτωση. Το θέατρο, ειδικότερα, είναι μια τέχνη που βασίζεται στην άμεση επικοινωνία, γι’ αυτό και λειτουργεί ως μέσο ψυχολογικής υποστήριξης σε ανθρώπους που αντιμετωπίζουν προβλήματα. Δεν ξέρω αν απαλύνει τον πόνο –ειδικά τον σωματικό– σίγουρα όμως βοηθά τους θεατές να νιώσουν καλύτερα.

Σε όλα αυτά τα χρόνια που εξελίσσετε τη δράση υπήρξαν περιπτώσεις που ιδρύματα ή φορείς σας αντιμετώπισαν με καχυποψία ή διστακτικότητα και δεν σας επέτρεψαν να παίξετε;
Ειλικρινά δεν μπορώ να ανακαλέσω καμία τέτοια περίπτωση. Το ακριβώς αντίθετο, παντού μας υποδέχονται με χαρά ή μας αναζητούν για να πάμε. Μόνο πριν τρία χρόνια, όταν προσπαθήσαμε πρώτη φορά να παίξουμε στην Πλατεία Αγίου Παντελεήμονα, είχαν μαζευτεί οι γνωστοί… «κάτοικοι» και τα ΜΑΤ, η αντιρατσιστική πορεία εμποδίστηκε και οι εκδηλώσεις που θα γίνονταν τότε στην πλατεία –και στις οποίες θα συμμετείχαμε– ματαιώθηκαν. Η περιοχή ήταν κάτι σαν άβατο, το οποίο όμως ευτυχώς καταφέραμε να σπάσουμε τον περασμένο Οκτώβρη, όταν παρουσιάσαμε εκεί την προηγούμενή μας παράσταση (Το μεγάλο μπλουμ του Μπρίλη) για όλα τα παιδιά, ανεξαρτήτως καταγωγής. Ήταν πολύ συγκινητικά!

Ποιες είναι οι δυσκολίες ή τα προβλήματα που καλείστε ν’ αντιμετωπίσετε για τη δράση σας;
Μια παράσταση που φτιάχνεται για να παίζεται σε τόσο ιδιαίτερους χώρους, είναι φυσικό να αντιμετωπίζει διάφορα πρακτικά, καθημερινά προβλήματα, που όμως έχουμε μάθει μέσα σ’ όλα αυτά τα χρόνια να διαχειριζόμαστε. Το πιο δύσκολο πρόβλημα, κυρίως τα τελευταία χρόνια, είναι το οικονομικό, γιατί οι παραγωγές θέλουμε και είναι πάντα επαγγελματικές, άρα τα έξοδά τους αρκετά. Και πρόκειται για παραστάσεις που δίνονται δωρεάν, επομένως δεν έχουν έσοδα. Παλιότερα, με τις κρατικές επιχορηγήσεις, τα πράγματα ήταν λίγο πιο εύκολα. Τώρα πια η υποστήριξη της πολιτείας είναι ανύπαρκτη. Κατά καιρούς υπήρχαν κάποιοι ιδιώτες χορηγοί που πρόσφεραν σημαντική βοήθεια. Τα τελευταία δύο χρόνια υποστηρίζει τη δράση αυτή με δωρεά το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Δεν καλύπτει όλα τα έξοδα, παρέχει όμως μια σημαντική υποστήριξη, που κάνει το πρόγραμμα βιώσιμο.

Πώς μπορεί κάποιος ιδιώτης ή εταιρία να στηρίξει την προσπάθειά σας;
Για τους ιδιώτες, εκτός από τις παραστάσεις που δίνουμε καθημερινά σε νοσοκομεία, ιδρύματα κλπ, κάθε Κυριακή στις 12 το μεσημέρι παίζουμε την καινούρια μας παράσταση στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, με ένα χαμηλό εισιτήριο 4 ευρώ, για όσους μπορούν. Όσοι δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα, μπορούν να παρακολουθήσουν την παράσταση δωρεάν. Εκείνοι όμως που μπορούν να πληρώσουν θα ξέρουν ότι οι όποιες εισπράξεις του θεάτρου από αυτές τις παραστάσεις θα πιάσουν τόπο, γιατί θα δώσουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν την παράσταση και παιδιά, ανεξαρτήτως καταγωγής, που δεν έχουν να πληρώσουν εισιτήριο. Τώρα, αν υπάρχει κάποια εταιρεία που επιθυμεί να μας υποστηρίξει, μπορεί να επικοινωνήσει μαζί μας και να συζητήσουμε τους πιθανούς τρόπους.

Τα έργα που επιλέγετε κάθε χρόνο να παρουσιάζετε έχουν κάποια ιδιαιτερότητα ως προς το θέμα; Τα προσαρμόζετε ανάλογα με το χώρο ή τα παιδιά στα οποία απευθύνεστε;
Τα έργα που έχουν παρουσιαστεί μέχρι στιγμής έχουν γραφτεί ειδικά γι’ αυτό το σκοπό. Είναι λογικό οι συγγραφείς να λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαιτερότητες του κοινού και των συνθηκών αυτών των παραστάσεων, όπως άλλωστε κάνουν και όλοι οι άλλοι καλλιτεχνικοί συντελεστές. Αλλά αυτό δε σημαίνει ότι το τελικό αποτέλεσμα απευθύνεται αποκλειστικά σ’ ένα περιορισμένο κοινό. Ίσα-ίσα, μπορεί να το παρακολουθήσει ο καθένας. Κι ένας από τους στόχους μας, που νομίζω ότι επιτυγχάνεται χάρη στο ταλέντο και τον επαγγελματισμό όλων των συντελεστών, είναι οι παραστάσεις αυτές να μην υστερούν σε καλλιτεχνική ποιότητα, το αντίθετο μάλιστα.

Ποια θέματα θίγετε συνήθως μέσα από τα έργα σας;
Συχνά οι ήρωες των έργων είναι πρόσωπα με τα οποία τα παιδιά θα μπορούσαν σ’ ένα βαθμό να ταυτιστούν, πρόσωπα που αντιμετωπίζουν κάποιες δυσκολίες και ζουν διάφορες περιπέτειες. Θέματα που θα μπορούσαμε να πούμε ότι επανέρχονται στα έργα αυτής της δράσης είναι η φιλία, οι δυσκολίες της ζωής, η συνεργασία, η αγάπη… Αλλά μήπως αυτά δεν είναι θέματα που συχνά απαντούν σε έργα για παιδιά, έτσι κι αλλιώς;

Μιλήστε μας για το έργο που παρουσιάζετε φέτος
Το έργο είναι η ιστορία ενός μικρού σκίουρου, που πέφτει το βράδυ για ύπνο, αλλά μ’ ένα μυστηριώδη τρόπο βρίσκεται ξαφνικά στην άλλη άκρη του δάσους, πολύ μακριά από το σπίτι του! Συναντά μια πυγολαμπίδα που προσφέρεται να του δείξει και να του φωτίζει το δρόμο της επιστροφής, αλλά τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά, πολλοί κίνδυνοι παραμονεύουν μέσα στη νύχτα. Ο σκιουράκος θα περάσει πολλές περιπέτειες μέχρι να καταφέρει να φτάσει στο σπίτι του ακριβώς την ώρα που… ξημερώνει. Για να είμαι ειλικρινής, πηγή έμπνευσης για το έργο δεν ήταν μόνο οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι μικροί θεατές της παράστασης, αλλά και εμείς όλοι, ως ελληνική κοινωνία, αυτή την περίοδο…

Info: Θέατρο του Νέου Κόσμου, Αντισθένους 7 & Θαρύπου, ΦΙΞ, Τηλ. 210-9212900
Παραστάσεις για το κοινό: κάθε Κυριακή στις 12.00 με εισιτήριο 4 ευρώ.