Είδαμε το «Ρινόκερο» του Ιονέσκο στο Θησείον – Η ομορφιά του κτήνους

Ο Ρινόκερος (1959) είναι ένα μείζον έργο του 20ου αιώνα και του θεάτρου του παραλόγου. Ο Ιονέσκο στο «παράλογο» αυτό έργο εκφράζει απολύτως εύλογους προβληματισμούς. Συνδυάζει εκπληκτικά τους σουρεαλιστικούς διαλόγους με μια βαθιά ενδοσκόπηση στην ανθρώπινη ψυχή, τα κωμικά και σαρκαστικά στοιχεία με το φανταστικό. Σε ένα έργο που παρωδεί εξίσου την παντοδυναμία της λογικής και τη ρομαντική πίστη στο μεγαλείο και την αλήθεια της φύσης, δημιουργείται μια αλληγορία για τον ολοκληρωτισμό και τους μηχανισμούς ταύτισης, που κυριαρχούν στην κοινωνία και μεταμορφώνουν τον άνθρωπο σε κτήνος.

Σε μία υπόθεση φανταστική, ο πρωταγωνιστής Μπερανζέ βρίσκεται σ’ ένα καφέ και οι άλλοι γύρω του βλέπουν αρχικά ένα ρινόκερο στην πόλη- κάτι εντελώς ανεξήγητο. Μετά, μαθαίνουμε, μέσα στο χώρο δουλειάς του Μπερανζέ, ότι είναι οι άνθρωποι που μεταμορφώνονται σε ρινόκερους. Και σιγά- σιγά, το παράξενο και δύσκολα πιστευτό αυτό φαινόμενο, γίνεται πανδημία. Κι επειδή μιλάμε για θέατρο του παραλόγου: Οι άνθρωποι με τη θέλησή τους θέλουν να μεταμορφωθούν σε ρινόκερους.

Ο εφιάλτης μετατρέπεται σε γλυκό όνειρο και το αισθητικό πρότυπο έχει αλλάξει. Η ανθρώπινη λογική δεν ενδιαφέρει κανέναν. Μόνο η ελευθερία και το ένστικτο του ζώου. Η ομορφιά είναι στα κέρατα και το δέρμα του ρινόκερου. Ο άνθρωπος πλέον θεωρείται ένα άσχημο και αδύναμο πλάσμα. Ο μόνος που αντιστέκεται στην ψύχωση της ρινοκεροποίησης είναι ένα μισοκακόμοιρο πλάσμα, ένας αδύναμος μπεκρής.

Πρόκειται για ένα πολύ μεγάλο έργο της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Η προσέγγιση του Θωμά Μοσχόπουλου είναι μινιμαλιστική, μ’ ένα κλείσιμο του ματιού προς το θεατή. Χρησιμοποιούνται τα voice over (αφήγηση από το ηχείο), για να καλύψουν την απουσία περιγραφικών σκηνικών. Όλο το σκηνικόαποτελείται από μερικά τετράγωνα καθίσματα, τα οποία μπορούν να είναι- ανάλογα με την σκηνή- καθίσματα, γραφεία, κρεβάτι, φαγητό… Και έτσι, το έργο επαφίεται στη φαντασία του κοινού και στην υποκριτική δύναμη των ηθοποιών. Οι ηθοποιοί στην πρώτη σκηνή βάζουν κάδρα με φωτογραφίες άλλων ανθρώπων μπροστά στα πρόσωπά τους, για να ερμηνεύουν τους πολλαπλούς ρόλους της σκηνής. Αυτή η εναλλαγή των κάδρων σπάει λίγο το ρυθμό, σ’ ένα απαιτητικό κείμενο, με μεγάλη σπιρτάδα στους διαλόγους του, οι οποίοι παρωδούν τη λογική. Στις υπόλοιπες σκηνές ο κάθε ηθοποιός παίζει τον ρόλο του με το συμβατικό τρόπο, χωρίς να βάζει κάποιο εικόνισμα μπροστά στο πρόσωπό του.

Οι ερμηνείες των ηθοποιών είναι αξιόλογες. Ξεχωρίζω τον Γιώργο Χρυσοστόμου, ο οποίος ερμήνευσε δύο ρόλους με ικανότητα, αλλά και βίωσε (και μετέδωσε) με τον πιο έντονο τρόπο το πάθος για τη ζωώδη πλευρά, που με υστερικό τρόπο αισθάνονται οι χαρακτήρες του έργου. Κι είναι αυτό το πάθος που τους ωθεί στο να μεταμορφώνονται σε ρινόκερους. Επίσης, ο Θανάσης Δήμου έπαιξε με μεγάλη φυσικότητα και κλάση τους διάφορους ρόλους που είχε στο έργο. Και ο Γιώργος Παπαγεωργίου ήταν απολαυστικός και έβγαλε γέλιο, ειδικά στη σκηνή που κάνει τον δύσπιστο συνδικαλιστή, ο οποίος με τίποτα δεν θέλει να παραδεχθεί ότι υπάρχουν ρινόκεροι και καταγγέλλει συνωμοσίες. Ο Μανώλης Μαυροματάκης, από την πλευρά του, έβγαλε την κακομοιριά του Μπερανζέ, αλλά όχι και το στοιχείο του μπεκρή. Το έργο προχωράει αξιόλογα, έχει τολμηρές εμπνεύσεις και σκηνές, ενώ προς το τέλος, έχω την αίσθηση ότι γίνεται μια μικρή κοιλιά, γιατί δεν αναδεικνύεται το παρανοϊκό δέος απέναντι στην «ομορφιά» του ρινόκερου, που εξηγεί και αυτή την ομαδική παράκρουση.

Κοντολογίς, ο «Ρινόκερος» είναι ένα σπουδαίο έργο του Ιονέσκο, που συνδυάζει το πικρό με το κωμικό, αλλά και το παράλογο με καίρια μηνύματα για τον άνθρωπο και την κοινωνία. Το μινιμαλιστικό ανέβασμα του Θωμά Μοσχόπουλου έχει σύγχρονη αισθητική άποψη και οι ερμηνείες των ηθοποιών είναι αξιόλογες.

Γιώργος Σμυρνής

Ιnfo:
Θησείον – Ένα θέατρο για τις τέχνες, Τουρναβίτου 7, Θησείο, τηλ. 210 3255444