Είδαμε το «Μένγκελε» στο Faust: Η αγάπη ενός «χασάπη»!

Στο έργο του Τριαρίδη ένας άντρας (διοικητικός υπάλληλος κάποιας δημοσίας υπηρεσίας) και μία γυναίκα (υποψήφια διδάκτορας Ιστορίας), τελείως άγνωστοι μεταξύ τους, συναντιούνται στο κουπέ ενός ηλεκτροκίνητου τρένου, σε ένα νυχτερινό δρομολόγιο. Μία ξαφνική διακοπή ρεύματος οδηγεί τους δύο πρωταγωνιστές να παίξουν το παιδικό παιχνίδι των ρόλων, για να περάσει η ώρα. Στο παιχνίδι καθένας από τους δύο αναλαμβάνει να υποδυθεί μία πολύ συγκεκριμένη ιστορική ή φανταστική προσωπικότητα: ο άντρας θα παραστήσει τον «Γιόζεφ Μένγκελε», τον διαβόητο «Άγγελο του Θανάτου» του Άουσβιτς, και η γυναίκα την «Εσθήρ», την εγγονή μίας Εβραίας επιζήσασας, θύματος των φρικτών πειραμάτων του μυστηριώδους γιατρού.

Η γυναίκα κάνει διατριβή πάνω στο Μένγκελε κι έτσι μαθαίνουμε βιογραφικά στοιχεία για τον τερατώδη γιατρό. Ο Μένγκελε ήταν αμετανόητος ναζιστής μέχρι το θάνατό του, σαδιστής, αντισημίτης και υπέρμαχος της θεωρίας ότι υπάρχουν ανώτερες και κατώτερες φυλές. Ήταν επίσης ιδιαίτερα φιλόδοξος και αδίστακτος. Έγινε γνωστός λόγω των πειραμάτων πάνω σε ανθρώπους, που οδηγούσαν συνήθως στο θάνατο, τα οποία πραγματοποίησε στο στρατόπεδο Συγκέντρωσης του Άουσβιτς από το 1943 ως το 1945.

Η μνήμη της ύπαρξης ενός τέτοιου ανθρώπου, ο οποίος στο όνομα της επιστήμης έκανε τόσο φρικτά εγκλήματα, στιγματίζει ακόμα τον πολιτισμό και την ανθρωπότητα. Στο έργο του Τριαρίδη, ο Μένγκελε κάνει την εμφάνισή του μέσα στο παιχνίδι. Αλλά επειδή οι ήρωες φαίνεται να το παίρνουν πολύ στα σοβαρά. Είναι σαν να μπαίνουν στο τριπάκι ενός εφιάλτη. 

Η πλοκή του έργου εμφανίζεται μέσα από το διάλογο των δύο πρωταγωνιστών. Μέσα από τη συζήτηση εμφανίζεται ο Μένγκελε. Κι όταν αρχίζουν το παιχνίδι, ο Μένγκελε αποκτά σάρκα και οστά. Είναι σαν να είναι παρών. Ανεξήγητα παρών. Κι η παρουσία του δημιουργεί συγκρούσεις, αλλά και ερωτικά πάθη. Εμφανίζεται κι ένας μεγάλος έρωτας του Μένγκελε για την εγγονή της Εβραίας. Μέσα στο σκοτάδι και την ακινησία του τρένου, η σύγκρουση των δύο χαρακτήρων οδηγεί στο σεξ κι από το σεξ στην καταστροφή.

Θα έλεγα ότι το έργο παραγεμίζει από την παρουσία του Μένγκελε, αλλά και τα ευφάνταστα σενάρια που κατασκευάζουν οι χαρακτήρες- και για κάποιο λόγο, φαίνεται ότι τα πιστεύουν κιόλας. Από το έργο απουσιάζει η δράση και στήνονται σενάρια κι ένα ολόκληρο έργο πάνω στις στιχομυθίες των κλεισμένων σε ένα σκοτεινό δωμάτιο πρωταγωνιστών. Αυτό από κάποιο σημείο γίνεται κουραστικό. Το εύρημα του «παιχνιδιού ρόλων» δεν επαρκεί, κατά τη γνώμη μου, για να εξηγήσει τις τόσο δραματικές μεταπτώσεις στη σχέση των δύο χαρακτήρων. Όσο για το μείγμα ναζιστικής κτηνωδίας, αιώνιου ερωτικού πάθους και σεξ στο τρένο, νομίζω ότι δεν δένει απόλυτα.

Η σκηνοθεσία του Κώστα Φιλίππογλου προσπαθεί να δώσει κίνηση σε ένα έργο ακινησίας. Ενώ υποτίθεται οι ήρωες είναι στο απόλυτο σκοτάδι για το μεγαλύτερο μέρος του έργου, ο σκηνοθέτης, για να μπορούν να βλέπουν κάτι οι θεατές, επιλέγει μόνο σε πολύ συγκεκριμένες στιγμές να κλείνει τελείως το φως. Επίσης, υπάρχει κίνηση των χαρακτήρων, η οποία υπηρετεί συμβολικούς σκοπούς. Στις ερμηνείες υπάρχει ιδιαίτερη ένταση και πάθος, ώστε να βγει το συγκρουσιακό στοιχείο. Οι ερμηνείες των δύο ηθοποιών (Λάζαρος Γεωργακόπουλος και Μυρτώ Αλικάκη) κινούνται σε καλό επίπεδο Κι οι δυο ηθοποιοί βγάζουν αυτή την ένταση και είναι πειστικοί στις ακραίες μεταπτώσεις των ρόλων.

Συνολικά, το έργο «Μένγκελε» είναι ένα περίεργο αλληγορικό- ερωτικό δράμα, με πολιτικούς συμβολισμούς, πολύ διάλογο και δυσνόητα διανοητικά παιχνίδια με τον έρωτα, την ιστορία και την ανθρώπινη κτηνωδία. Οι δύο πρωταγωνιστές, πάντως, καταθέτουν το πάθος τους επί σκηνής στις ακραίες καταστάσεις που ερμηνεύουν.

Γιώργος Σμυρνής