Άκις Βλουτής: Η θεατρική λύτρωση βοηθάει τον άνθρωπο να υπερβεί τους φόβους του!

-Πότε συνειδητοποιήσατε ότι θέλετε ν’ ασχοληθείτε με το θέατρο;
Ασκούσαν από πολύ νωρίς στη ζωή μου μεγάλη γοητεία οι λέξεις. Αυτή η γοητεία εξελίχτηκε σε μια βαθιά περιέργεια που με οδήγησε σε σπουδές της Σημειωτικής του θεατρικού λόγου, όπου φτάνοντας στο τέλος των σπουδών μου συνειδητοποίησα ότι ήθελα να εμπλακώ ενεργά στην θεατρική πράξη. Ξεκίνησα σπουδές υποκριτικής στα 26 μου χρόνια.

– Ποιοι ήταν οι άνθρωποι που σας επηρέασαν στη θεατρική πορεία σας μέχρι σήμερα;
Δύο άνθρωποι έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην θεατρική μου εξέλιξη, ο Λευτέρης Βογιατζής που τον συνάντησα το 1997, δούλεψα μαζί του σε τρεις παραστάσεις για πέντε χρόνια που επέδρασαν σημαντικά πάνω μου γιατί αναγνώρισα μέσα στην καθημερινότητα της πρόβας και της παράστασης ότι οι εμμονές μου ήταν τα βασικά μου όπλα. Αργότερα, το 2009 συναντήθηκα με την Ρούλα Πατεράκη. Η καλλιτεχνική μας συγγένεια μου έδωσε μια μεγάλη σιγουριά και με απελευθέρωσε ουσιαστικά από τους φόβους μου.

– Έχετε πει ότι ο ρόλος του θεάτρου ήταν, είναι και θα είναι να λυτρώνει το θεατή. Μας το αναλύετε;
Το θέατρο, ήτοι το θεατρικό φαινόμενο, ολοκληρώνεται με τους ηθοποιούς, εννοούμε τη θεατρική πράξη, και με τους θεατές. Δικαιώνεται όταν μπορεί να υπάρξει επικοινωνία ανάμεσα σε αυτά δυο μέρη. Όταν λοιπόν αυτό πετύχει, είναι πάντα λυτρωτικό και για τους ηθοποιούς και για τους θεατές. Η θεατρική λύτρωση βοηθάει τον άνθρωπο να υπερβεί τους φόβους του. Η απαρχή του θεάτρου ήταν πάντα πολύ κοντά στην θρησκευτική λύτρωση.

– Το Από Μηχανής Θέατρο στο οποίο είστε καλλιτεχνικός διευθυντής φιλοξενεί κάθε χρόνο διαφορετικές παραστάσεις. Με ποιο σκεπτικό επιλέγετε τα έργα; Έχετε στο μυαλό σας κάποιο συγκεκριμένο προσανατολισμό για το ρεπερτόριο;
Η ακαδημαϊκή μου παιδεία (την οποία κατ΄αρχάς εμίσησα), εκ των υστέρων ήταν το όπλο μου γιατί είχα μελετήσει πολλά κείμενα. Όταν ξεκίνησα αυτή την ιστορία, είχα ήδη στο μυαλό μου έργα ως σημεία αναφοράς, από τα οποία θα αντλούσα υλικό στην διαδρομή που θα ακολουθούσα. Με ενδιέφερε να παρακολουθούμε κλασικά έργα, που πάντοτε, αλλά ειδικά στην εποχή μας, κατά την γνώμη μου, είναι σημαντικό να γυρνάμε στις πηγές παράλληλα με τη σύγχρονη θεατρική γραφή καθώς επίσης και την τάση θεατροποιημένης λογοτεχνίας. Πάνω σ’ αυτή την βάση, παρουσίασα Λαμπίς, τους “Εξόριστους” τους Τζόυς, ο οποίος βαθιά επηρεάστηκε από τον Ίψεν και έγραψε διθύραμβο για το τελευταίο του έργο, το “Ξύπνημα των Νεκρών”, τον Μπέκετ, που υπήρξε μαθητής και φίλος του Τζόυς με το “Τέλος του Παιγνιδιού”, μια συνέχεια στην ιστορία του Ίψεν, τον “Αρχιμάστορα Σόλνες” αλλά και μία σειρά γυναίκειων μονολόγων, άμεσα ή έμμεσα, αρχίζοντας από την “Κωλοδουλειά” του Μαυριτσάκη, την “Τζάκυ” της Γέλινεκ, την “Γυναίκα της Πάτρας” του Χρονά που έπαιξε με τεράστια επιτυχία η Ελένη Κοκκίδου, το “Είσαι η Μητέρα μου” του Άντμιρααλ, την “Τρίτη στο Σουπερμάρκετ” του Νταρλέ, το “Wunschkonzert” του Κρετς κ.α. Καθώς επίσης τα λογοτεχνικά, “Ιστορία των Μεταμορφώσεων” του Πάνου, τα “Φύλλα Ημερολογίου” του Χριστομάνου, τον “Κροκόδειλο” του Ντοστογέφσκι, τον υπέροχο γραφέα “Μπάρτλεμπυ”, του Μέλβιλ κ.α.. Κατανοείτε ότι το φάσμα είναι πολύ ευρύ.

– Ποια είναι τα θετικά και ποια τα αρνητικά που συνοδεύουν τη θέση ενός καλλιτεχνικού διευθυντή;
Στα αρνητικά θα μπορούσα να αναφέρω τη μεγάλη κούραση, σωματική, λόγω ωρών δουλειάς, και πνευματική λόγω δυσκολίας επικοινωνίας με τους ανθρώπους ενίοτε. Ομολογώ όμως, πως παρόλα αυτά, η θέση ζωής εκ των πραγμάτων σε εμπλέκει με όλα αυτά που απαρτίζουν αυτό που ονομάζουμε θεατρικό φαινόμενο, κάτι που εμένα τουλάχιστον με ωριμάζει καθημερινά ως καλλιτέχνη.

– Ποιο είναι το καλλιτεχνικό όραμά σας για το Από Μηχανής Θέατρο;
Το Από Μηχανής θέατρο είναι ο χώρος που στεγάζει την Εταιρεία Θεάτρου Συν-Επί(+,Χ) την οποία δημιούργησα πριν από έξι χρόνια. Πολλά συνέβησαν από τότε στην Ελλάδα εγώ συνεχίζω να πιστεύω στο θέατρο ρεπερτορίου. Σιγά- σιγά το κοινό αναγνωρίζει αυτή την προσπάθεια πράγμα που μου δίνει ελπίδα. Το όραμα μου εάν μπορούσα να το συνοψίσω σε λίγες λέξεις είναι, εγώ και οι συνεργάτες μου «να βάλουμε ένα λιθαράκι στο θεατρικό γίγνεσθαι».

-Ποιος είναι ο ρόλος -φετίχ- που ονειρεύεστε να ερμηνεύσετε κάποια στιγμή;
Οι Οιδίποδες. Τύραννος και Επί Κολωνώ.

-Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία απ’ το Ευρωβαρόμετρο το ενδιαφέρον των ελλήνων για τον πολιτισμό είναι ελάχιστο. Συμφωνείτε μ’ αυτό; Υπάρχει κοινό που μπορεί να στηρίξει τόσες παραστάσεις που παίζονται κάθε σεζόν στην Αθήνα;
Θα απαντήσω αρχικά στο δεύτερο σκέλος της ερώτησης που είναι και το πιο εύκολο. Θεωρώ πως για να υπάρχουν τόσες παραστάσεις, προφανώς υπάρχει και το αντίστοιχο κοινό που τις παρακολουθεί. Ούτως ή άλλως δεν μπορούμε να μιλάμε γενικά για «τόσες» παραστάσεις. Έχουμε διαφορετικές κατηγορίες έργων, διαφορετικές προθέσεις παραστάσεων και ως εκ τούτου απεύθυνση σε διαφορετικό κοινό.
Για το δεύτερο σκέλος της ερώτησης, όσον αφορά δηλαδή το «περίφημο» Ευρωβαρόμετρο, εγώ προσωπικά και οι άνθρωποι με τους οποίους σχετίζομαι δεν έχουμε τον χρόνο να απαντάμε σε τηλεφωνικά ερωτηματολόγια. Με ενδιαφέρει περισσότερο η πολιτική που ασκείται έσωθεν, και όταν λέω πολιτική, εννοώ πολιτικοί, δηλαδή άνθρωποι. Αυτούς τους ανθρώπους λοιπόν θα έπρεπε να τους απασχολεί η ενασχόληση του λαού με την παιδεία, την τέχνη και τον πολιτισμό. Μόνο έτσι ένα κράτος κάνει τους πολίτες ελεύθερους. Την ερώτηση που κάνετε σε μένα, θα έπρεπε να είχαμε την ευκαιρία να την κάνουμε σ’ αυτούς. Και θα ‘θελα πραγματικά να ακούσω την άποψη τους, με πράξεις, όχι ότι σεβόμαστε τον πολιτισμό.

– Σύντομα θα ανεβάσετε τον «Αρχιμάστορα Σόλνες». Μιλήστε μας για αυτή την παράσταση.
Μετά το κύκνειο άσμα το “Ξύπνημα των Νεκρών” σε σκηνοθεσία Ρούλας Πατεράκη στο οποίο έπαιξα τον γλύπτη Ρούμπεκ, επανέρχομαι στον Ίψεν με τον “Αρχιμάστορα Σόλνες”, γιατί με ενδιαφέρει και ο συγγραφέας και ο Σόλνες, ενώ παράλληλα νομίζω πως και το κοινό ενδιαφέρεται να παρακολουθεί εξελικτικά μέσα στο χρόνο τους ηθοποιούς, καθώς εξελίσσεται και το ίδιο κατανοώντας καλύτερα – βαθύτερα τον τρόπο σκέψης και γραφής του συγγραφέα. Είχα την μεγάλη τύχη, οι καλλιτέχνες στους οποίους απευθύνθηκα για την δημιουργία αυτής της παράστασης, να ανταποκριθούν θερμά και να τους ενδιαφέρει πολύ το έργο. Έτσι, σε συνεργασία με την Κατερίνα Μπερδέκα, την οποία γνωρίζω και έχω δει να εξελίσσεται σημαντικά τα τελευταία 5 χρόνια, και μαζί με τον Ιερώνυμο Καλετσάνο, την Διώνη Κουρτάκη, τον Ερρίκο Λίτση, την Βασιλική Τρουφάκου, τον Νίκο Αναγνωστόπουλο στα σκηνικά και τα κοστούμια, τον Σάκη Μπιρμπίλη στους φωτισμούς και την εξαιρετική μετάφραση της Έρις Κύργια, ξεκινήσαμε τις πρόβες μας με μια κοινή πίστη ότι έχουμε να πούμε μια ιστορία που μας ενδιαφέρει και ελπίζουμε να αρέσει και στο κοινό.

Ποιο χαρακτηρολογικό στοιχείο σας ιντριγκάρει στο ρόλο του Σόλνες;
Ο Χάλβαρντ Σόλνες είναι ένας ιδιαιτέρως σύνθετος ρόλος. Έχουν ειπωθεί από μεγάλους σκηνοθέτες και ηθοποιούς σχεδόν τα πάντα. Επιλέγω να μιλήσω γι’ αυτό που εμφανίζεται επί σκηνής μέσα από την συνάντηση του με την Χίλντε Βάνγκελ. Μοιάζουν και οι δυο σαν δυο ψυχές, που σαν μια κάποια μαγική επιφοίτηση τους αποκαλύπτει τη θέση τους μέσα σε αυτό που ονομάζουμε «αληθινή ζωή». Η συζήτηση τους δεν μοιάζει με τίποτα που όσα έχουμε ακούσει, είναι σαν ένα μείγμα ενός εσωτερικού και εξωτερικού διαλόγου, ταυτόχρονα. Ο τρόπος που επικοινωνούν, που μιλούν επί σκηνής από την στιγμή της συνάντησης τους, μοιάζει σαν να κρύβει και να αποκαλύπτει την πηγή μιας άγνωστης ζωής.

Ο Σόλνες φοβάται τα ύψη αλλά τελικά κάνει την υπέρβασή του. Εσείς έχετε κάνει υπερβάσεις κόντρα στους φόβους σας;
Ο Χάλβαρντ Σόλνες είναι αμφίβολο αν απλώς φοβάται το ύψος, γιατί ανεβαίνει και τις 2 φορές στην κορφή. Στη ζωή μας τα εμπόδια υπάρχουν ως εμπόδια μέχρι να τα υπερβούμε. Έτσι κι αλλιώς ο φόβος αλλάζει συνεχώς προσωπεία στη ζωή του και στη ζωή όλων μας. Μιλώντας για μένα, σας βεβαιώνω ότι ως καλλιτέχνης κάθε φορά πρέπει από την αρχή να αναγνωρίσω εκ νέου τους φόβους μου όπως εμφανίζονται σε κάθε ρόλο και να τους «ξορκίσω» παίζοντας. Ούτως ή άλλως εμείς οι άνθρωποι ερχόμαστε πάντα σ αυτό τον κόσμο με μοναδική βεβαιότητα το σύντομο τέλος μας. Αυτή η βεβαιότητα είναι που προκαλεί όλους τους φόβους και ευτυχώς που η τέχνη υπάρχει και μας επιτρέπει να μεταμορφώνουμε τους φόβους μας σε δημιουργία.

Εάν το έργο γράφονταν σήμερα ποιος πιστεύετε ότι θα ήταν ο στόχος και το επάγγελμα του Σόλνες;
Ο Ίψεν μέσα από τα τρία τελευταία του πορτραίτα (Σόλνες, Μπόργκμαν, Ρούμπεκ) καταθέτει την αγωνία του για το αν υπάρχει στο μέλλον, δηλαδή στον εικοστό αιώνα και κατ΄ επέκταση στην τρίτη χιλιετία της σύγχρονης ανθρώπινης ιστορίας, χώρος για ιδεαλιστές και οραματιστές σαν τους ήρωές του. Με αυτή τη σκέψη κάποιος μπορεί να πει ότι το έργο είναι χρονολογημένο, όμως επειδή το βλέπουμε σήμερα και μπορούμε να κατανοήσουμε σε ένα βαθμό τις προθέσεις του γράφοντος αντιλαμβανόμαστε γνωρίζοντας την ιστορία του εικοστού αιώνα και τις μέρες που ζούμε ότι κατά κάποιο τρόπο προφητεύει την κυριάρχηση όλων των «–ισμών» και την απόλυτη κυριαρχία του καπιταλισμού που σκοπό έχουν την σμίκρυνση της ανθρώπινης ύπαρξης. Σε πείσμα των καιρών αυτά τα κείμενα μας ελευθερώνουν ένα καταπιεσμένο κομμάτι της ύπαρξής μας και αποκαθιστούν το μέγεθος της ανθρώπινης ύπαρξης. Εμείς όμως είμαστε κατ΄εικόνα και καθ΄ομοίωσιν.

Το έργο έχει παιχτεί αρκετές φορές στο πρόσφατο παρελθόν. Τί διαφορετικό θα έχει η δική σας προσέγγιση;
Ο Ίψεν γράφει ένα τρομερό γρίφο. Η παραστασιογραφία του ορίζεται σε παραστάσεις οι οποίες αντιμετωπίζουν το έργο ως μια αυτοβιογραφία του Ίψεν παραλληλίζοντας τη σχέση του Σόλνες με τη Χίλντε Βάνγκελ, με τη σχέση του Ίψεν με την Έμιλυ Μπάρνταχ. Επίσης, οι τρεις δημιουργικές περίοδοι του Αρχιμάστορα Σόλνες (εκκλησίες και καμπαναριά-σπίτια για τους ανθρώπους-κάστρα στον αέρα) μοιάζουν πολύ με τις τρεις περιόδους της δημιουργίας του Ίψεν (τα πρώιμα δράματα υψηλού ιδεαλισμού-τα κοινωνικά, ρεαλιστικά έργα-τα έργα ποιητικού συμβολισμού). Ακόμη ο προσωπικός του φόβος για τα νιάτα (βλ. Κνουτ Χάμσουν). Παρουσιάζεται επίσης μέσα από μια ψυχαναλυτική προσέγγιση όπου μέσα από φροϋδικούς όρους ερμηνεύονται τα μοτίβα, οι προθέσεις και οι λειτουργίες της σκηνής στηριζόμενες κυρίως στον φαλλικό συμβολισμό των πύργων εστιάζοντας στην σεξουαλική ανάπτυξη της Χίλντε Βάνγκελ. Οι πιο ενδιαφέρουσες παραστάσεις είναι η μείξη των παραπάνω. Η δική μας προσέγγιση, ως πρόθεση πρωτίστως γιατί ως αποτέλεσμα θα κριθεί επί σκηνής, αφήνει πίσω το κοινωνικό- ψυχαναλυτικό στοιχείο και ακολουθεί και στη φόρμα και στο περιεχόμενο το χώρο του μύθου. Το έργο, κατά την γνώμη μου, είναι η πιο ενδιαφέρουσα μείξη μυθολογικών στοιχείων και ρεαλιστικής πλοκής που έγραψε ο Ίψεν. Με το έργο αυτό ξεκινάει ο τρίτος κύκλος του Ίψεν όπου το θεμελιώδες ερώτημα που θέτει ο κεντρικός ήρωας είναι πώς κάποιος μπορεί να ζήσει σε έναν κόσμο με όλο τον υψηλό ιδεαλισμό που χαρακτηρίζει τους καλλιτέχνες σε σύγκρουση με την τετριμμένη καθημερινότητα.