Είδαμε το «Μουσείο των φράσεων» στη Στέγη- Μουσικό θέατρο για… Νόμπελ!

«Eraritjaritjaka στη γλώσσα Αρούντα των Αβοριγίνων της Αυστραλίας σημαίνει «αναζητώ απελπισμένα κάτι που έχει χαθεί» και το έργο αυτό είναι ένα «μπουσείο υπέροχων φράσεων….» γράφει στο σκηνοθετικό του σημείωμα ο Goebbels και χαρακτηρίζει την παράσταση μια μουσική, λογοτεχνική και εικαστική πρόσκληση «για να σκεφτείτε μια ζωή λίγο καλύτερη από αυτήν που υπάρχει- όταν ο σεβασμός προς τον άλλον θα ισούται με τη φράση: «Μια χώρα όπου όποιος λέει εγώ, τον καταπίνει αμέσως η γη». (Η φράση αυτή υπάρχει στο κείμενο της παράστασης).

Ο 62χρονος πια Goebbels είναι μια πολύπλευρη προσωπικότητα. Πέρα από την σκηνοθεσία, έχει σπουδάσει κοινωνιολογία και μουσική. Στην καλλιτεχνική του καριέρα είναι και μουσικός συνθέτης και σκηνοθέτης εξειδικευμένος σε έργα του μουσικού θεάτρου, με μεγάλη σταδιοδρομία και σημαντικές βραβεύσεις. Μάλιστα, στη μουσική που ακούσαμε στην παράσταση ερμηνευμένη ζωντανά από το ολλανδικό μουσικό σύνολο Mondriaan Quartet υπάρχει κι ένα δικό του έργο.

Η παράσταση που παρακολουθήσαμε ήταν ένας συνδυασμός μουσικής και απαγγελίας φράσεων του Νομπελίστα Elias Canetti από τον γάλλο ηθοποιό Andre Wilms. Οι φράσεις από το έργο του Canetti ακούγονται ιδιαίτερα ποιητικές και μοντέρνες, αν και ο Canetti έγραψε κυρίως επιστημονικά έργα, μυθιστορήματα, θεατρικά έργα και την αυτοβιογραφία του. O Canetti (1905-1994) ήταν πολίτης του κόσμου.  Είχε εβραϊκές ρίζες, γεννήθηκε στη Βουλγαρία και έζησε σε αρκετές χώρες (Αγγλία, Αυστρία, Ελβετία), , ενώ είχε την Αγγλική και την Ελβετική υπηκοότητα. Το 1981 κέρδισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας για τον πλούτο των ιδεών και την ευρήτητα αλλά και την καλλιτεχνική δύναμη του έργου του. Έγραψε στη γερμανική γλώσσα τα έργα του, αλλά οι φράσεις από κείμενα του στην παράσταση είναι στα γαλλικά, γιατί Γάλλος ηθοποιός τις απαγγέλλει.

Η μουσική της παράστασης αποτελείται από πολλά έργα του 20ου αιώνα, αλλά και προγενέστερα. Ξεκινάει με Σοστακόβιτς, προχωράει ακόμα σε πιο σκληροπυρηνικά έργα του μοντερνισμού, γίνεται πιο μελωδικό με έργα του Ραβέλ και τελικά καταλήγει επιστρέφοντας στην παράδοση της «κλασικής» με έργα του Μπαχ. Εκτός από τους προαναφερθέντες ακούστηκαν και κομμάτια των Gavin Bryars, George Crumb, Vassily Lobanov, Alexeij Mossolov, John Oswald κ.α.

Παράλληλα με τη μουσική, ο Wilms μπαίνει στην σκηνή ντυμένος στα λευκά. Το λιτό σκηνικό χρησιμοποιεί εικόνες λευκών σπιτιών σε μινιατούρα αλλά και σε κανονικό μέγεθος. Ένας ρομποτικός προβολέας εμφανίζεται στην σκηνή, όταν ο ηθοποιός απαγγέλει κάποιους στίχους του Canetti που μιλούν μεταφορικά για τα ζώα και τον τρόπο που αυτά σκέφτονται. Ο συνδυασμός των στίχων (στα γαλλικά) με τη μουσική δένει πολύ αποτελεσματικά. Υπάρχει μεγάλο βάθος στο λόγο και τη μουσική και ατμοσφαιρικότητα στις εικαστικές εμπνεύσεις. Οι μουσικοί του κουαρτέτου ερμηνεύουν με μεγάλη ένταση, που κάποια στιγμή σχεδόν καταστρέφει τις χορδές ενός βιολιού.

Και σε όλα αυτά, σαν καταλύτης λειτουργεί ένα εύρημα που εκπλήσσει και δεν υπάρχει κανένας λόγος πια (αφού η παράσταση τελείωσε) να μην αποκαλυφθεί. Κάποια στιγμή στο βάθος του σκηνικού εμφανίζεται ένα μεγάλο σπίτι, λευκό. Ο ηθοποιός αποφασίζει να παρατήσει την σκηνή και να φύγει από την Στέγη. Από πίσω του ακολουθεί ένας καμεραμάν. Οι λήψεις από την κάμερα προβάλλονται πάνω στο λευκό σπίτι.

Ο ηθοποιός μπαίνει σε ένα αυτοκίνητο και μαζί του ο καμεραμάν. Μέσα από το αμάξι συνεχίζει να απαγγέλει στίχους του Canetti, συνοδευόμενους από τη μουσική του κουαρτέτου Mondriaan που έχει παραμείνει στην σκηνή.

Ο ηθοποιός, με τον καμεραμάν να τον ακολουθεί, βλέπουμε ότι βγαίνει από το αυτοκίνητο και μπαίνει στο διαμέρισμα μιας πολυκατοικίας. Απαγγέλλει σε άψογο συντονισμό με τη μουσική και καμιά φορά επαναλαμβάνει νότες από τα βιολιά με το στόμα του, ενώ βρίσκεται σε τελείως άλλο χώρο. Επίσης, φτιάχνει ομελέτα στο τηγάνι και ο χώρος της Στέγης αρχίζει να μυρίζει κάτι ψημένο. Όλα αυτά δημιουργούν απορίες.

Στο τέλος η απάντηση δίνεται. Από τα παράθυρα του λευκού σπιτιού βλέπουμε τον ηθοποιό- ο οποίος επέστρεψε, ενώ νομίζαμε ότι είχε φύγει (προφανώς πολλά πλάνα ήταν βιντεοσκοπημένα). Από τις προβολές της κάμερας καταλαβαίνουμε ότι το σπίτι αυτό στο εσωτερικό του είναι ένα σκηνικό του εσωτερικού ενός κανονικού σπιτιού, με βιβλιοθήκη, γραφείο, πόρτα, κουζίνα κτλ. Μέσα στο «σπίτι» μπαίνουν και οι μουσικοί του κουαρτέτου και συνεχίζουν τη συναυλία τους.
Ένα ιδιοφυές εύρημα, που βγάζει την παράσταση από τον χώρο της σκηνής και την φέρνει (μέσα από μια ντοκιμαντερίστικη- κινηματογραφική λογική) σε έναν πιο καθημερινό χώρο. Και στη συνέχεια, με ένα κόλπο ταχυδακτυλουργικό, την ξαναφέρνει στην ίδια σκηνή, από την οποία νομίζαμε πως είχε φύγει, για να μας πει πως η έξοδος από αυτή ήταν όλη την ώρα μία ψευδαίσθηση. Και συνάμα δημιουργεί μια έκπληξη για το θεατή, που κάνει τα πράγματα πιο ενδιαφέροντα.

Γενικά, είναι μια πολύ έξυπνη και άρτια καλλιτεχνικά σύλληψη ενός σπουδαίου σκηνοθέτη. Τα μουσικά έργα και οι στίχοι, αλλά και η προσωπικότητα του ηθοποιού ήταν υψηλού επιπέδου. Η παράσταση αυτή δείχνει πως το μουσικό θέατρο μπορεί να δώσει εξαιρετικές δημιουργίες με μεγάλη καλλιτεχνική ελευθερία.