Η λίμνη των κύκνων από το μπαλέτο της Λυρικής στο Μέγαρο

Η λίμνη των κύκνων είναι το μπαλέτο, το οποίο διαχρονικά συναρπάζει και συγκινεί το κοινό, ενώ την ίδια στιγμή αποτελεί την υπέρτατη πρόκληση στην καριέρα των χορευτών αφού οι δεξιοτεχνικές ικανότητες και ο λυρισμός που απαιτούνται για την ολοκληρωμένη ερμηνεία του, είναι σχεδόν πάνω από τα ανθρώπινα όρια. Παράλληλα, πρόκειται για ένα αυτόνομο μουσικό έργο μεγάλων ερμηνευτικών απαιτήσεων. Στην νέα παραγωγή, την Ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνή, διευθύνει ο διαπρεπής Έλληνας μαέστρος Ηλίας Βουδούρης.

Μετά τον Ρωμαίο και Ιουλιέττα και τον Καρυοθραύστη, ο Ρενάτο Τζανέλλα παρουσιάζει τη δική του εκδοχή στη Λίμνη των κύκνων. Ο διευθυντής του Μπαλέτου της ΕΛΣ, ακολουθώντας τη ρομαντική παράδοση και τις καθοδηγητικές γραμμές της χορογραφίας των Μαριύς Πετιπά και Λεβ Ιβάνοφ, ξαναγράφει το «λιμπρέτο» της ιστορίας, διατηρώντας το δραματουργικό πλαίσιο του πιο διάσημου μπαλετικού έργου όλων των εποχών.

Σε αυτή τη δραματουργικά ανατρεπτική εκδοχή της Λίμνης των κύκνων κυριαρχεί η μεγαλειώδης μουσική του Τσαϊκόφσκι μαζί με τη λευκή ομορφιά των κύκνων και τη μαύρη σκληρότητα της πραγματικής ζωής δίνοντας μια διαφορετική διάσταση στο εμβληματικό έργο του κλασικού ρεπερτορίου. Το κλασικό Pas de deux της Γ’ Πράξης συνυπάρχει με ένα σύγχρονο casting show που θα αναδείξει τη νικήτρια νύφη του πρίγκιπα με καλεσμένους εμβληματικές περσόνες της ποπ κουλτούρας.

Στην εντυπωσιακή νέα παραγωγή, τα σκηνικά επιμελείται ο ίδιος ο Ρενάτο Τζανέλλα, ενώ τα κοστούμια υπογράφει η γνωστή σχεδιάστρια μόδας Σήλια Κριθαριώτη, δύο χρόνια μετά το εντυπωσιακό ντεμπούτο της ως ενδυματολόγος στον Ρωμαίο και Ιουλιέττα. Η ατμόσφαιρα της παράστασης μεταφέρει το κοινό στον μαγικό κόσμο του παραμυθιού, όπου η πάλη του καλού με το κακό και η λυτρωτική δύναμη της αγάπης μεταμορφώνει τους ανθρώπους.

Ο Τζανέλλα με τη νέα του χορογραφία παραμένει στο μονοπάτι της κλασικής ιστορίας με το Λευκό και το Μαύρο κύκνο αποδίδοντας στη δική του εκδοχή μεγαλύτερο βάρος στον Ρόθμπαρτ, τον κακό μάγο της υπόθεσης. Στο νέο αφηγηματικό μοτίβο της ιστορίας, η εκκεντρική μητέρα του πρίγκιπα περιγράφεται ως μια αυταρχική προσωπικότητα που προκαλεί τον γιο της να βγει στον αληθινό κόσμο προκειμένου για να γνωρίσει τη γυναίκα που θα παντρευτεί. Για τον σκοπό αυτής της αναζήτησής, του δωρίζει ένα κουτί που θα ανοίξει μόνο όταν ο ίδιος γνωρίσει την αληθινή αγάπη. Ο Δάσκαλος αναδεικνύεται σε έναν ιδιαίτερα σημαντικό χαρακτήρα, καθώς έχει επωμιστεί το δύσκολο ρόλο της εκπαίδευσης του -ορφανού από πατέρα- πρίγκιπα στην πραγματικότητα της αληθινής ζωής. Ο κακός μάγος Ρόθμπαρτ, ο οποίος στην κλασική εκδοχή του παραμυθιού έχει αιχμαλωτίσει τις κοπέλες και τις έχει μεταμορφώσει σε κύκνους που θα απελευθερωθούν από τα μαγικά δεσμά τους μόλις κάποιος τους υποσχεθεί αληθινή αγάπη, στην καινούργια εκδοχή του Τζανέλλα ταυτίζεται με τον Μαύρο κύκνο που τις κρατά δέσμιες χωρίς όμως να τις έχει μεταμορφώσει σε κύκνους. Ο πρίγκιπας θα πρέπει στο τέλος να αντιμετωπίσει τις συνέπειες του «όρκου αγάπης» που έχει δώσει ταυτόχρονα σε δύο γυναίκες.

Στη Λίμνη των Κύκνων αναδεικνύονται οι σπουδαίες δυνατότητες των διαπρεπών χορευτών του Μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, αφού στο αριστουργηματικό έργο του Τσαϊκόφσκι αποκαλύπτεται ολόκληρο το εύρος των ανθρώπινων συναισθημάτων: από τον φόβο μέχρι τη συγκίνηση, από την αγάπη μέχρι το μίσος, από την ελπίδα μέχρι την απελπισία, από την αφοσίωση μέχρι τη ματαίωση, από την προσμονή μέχρι τη λύτρωση. Έτσι το κοινό θα έχει την ευκαιρία να απολαύσει δίπλα στις καταξιωμένες χορεύτριες Αιμιλία Γάσπαρη, Ευρυδίκη Ισαακίδου, Σταυρούλα Καμπουράκη Νατάσα Σιούτα, Αλίνα Στεργιανού, και τις νεότερες Ελεάνα Ανδρεούδη, Χριστίνα Μακρίδου, Πόπη Σακελαροπούλου. Στους βασικούς ανδρικούς ρόλους χορεύουν οι Ντανίλο Ζέκα, Βαγγέλης Μπίκος, Αλεξάντερ Νέσκωβ, Στράτος Παπανούσης και Ίγκορ Σιάτζκο.

Σκέψεις του Ρενάτο Τζανέλλα για τη χορογραφία του στην παραγωγή Η λίμνη των κύκνων (από το πρόγραμμα της παράστασης)
“Η αλήθεια είναι ότι ποτέ δεν εγκατέλειψα τις κλασικές χορογραφίες όμως πάντα πρόθεση μου ήταν να τις μεταμορφώνω, όπως έμαθα από τους δασκάλους μου, τον Ζωρζ Μπαλανσίν [Georges Balanchine], τον Τζων Κράνκο [John Cranko] και τον Τζων Νοϋμάγερ [John Neumeier]. Πρέπει να παραδεχτώ ότι προσπαθούσα να μείνω μακριά από το κλασικό ρεπερτόριο και όμως ήρθε η ώρα να το αντιμετωπίσω! Για το έργο αυτό άρχισα να δουλεύω εδώ και ένα χρόνο ερευνώντας τη μουσική και την ιστορία του. Ανυπομονούσα να ξεκινήσουν οι πρόβες για να δουλέψω με τους χορευτές. Η χορογραφία είναι πάντα το τελικό στάδιο της διαδικασίας προετοιμασίας μου για ένα νέο έργο, αλλά και το αγαπημένο μου διότι είναι η στιγμή που μπορώ να μοιραστώ τις ιδέες μου με την ομάδα”.
“Κρατώ την ιστορία, το πάθος, το φόβο και την αγάπη όπως είναι γραμμένα αλλά απευθυνόμενος στο σύγχρονο κοινό, κυρίως στο κοινό που μας παρακολουθεί με τόσο ενδιαφέρον εδώ στην Αθήνα. Η Λίμνη των κύκνων είναι κατά τη γνώμη μου ένα σύγχρονο έργο στο οποίο μπορούμε να επανέλθουμε και να το ανακαλύψουμε ξανά και ξανά”.
“Πρόκειται για μια εντελώς καινούργια χορογραφία αν και έχω κρατήσει κάποια σημεία σχεδόν ίδια, όπως το pas de deux της Γ’ Πράξης. Όπως σε όλα μου τα έργα, η αισθητική της χορογραφίας είναι νεορομαντική, δίνω έμφαση στα χέρια και στην μεγαλοπρέπεια των κινήσεων. Ως προς τη μουσική έχω αφαιρέσει μερικά κομμάτια και έχω κάνει κάποιες αλλαγές στη σειρά τους, κρατώντας πάντα το σκελετό της πρωτότυπης παρτιτούρας. Πιστεύω πως οι χορογράφοι κλασικών έργων έχουμε την υποχρέωση να επανασυνθέτουμε παραμένοντας πιστοί στην δραματουργία της μουσικής. Αυτό προσπάθησα κι εγώ: να παρουσιάσω την δική μου εκδοχή χωρίς να «πληγώσω» το σενάριο η τη μουσική”.
“Η Λίμνη των κύκνων είναι το ιδανικό έργο για να εκφραστώ. Ο έρωτας σε αυτό το μπαλέτο ενσαρκώνεται με τέτοια αγνότητα που μοιάζει μη πραγματικός. Τόσο εξωπραγματικός που ένα κορίτσι μεταμορφώνεται σε κύκνο, δεν είναι υπέροχο; Οι δύο ερωτευμένοι μπορούν να αγγίξουν ο ένας τον άλλον στη σκηνή χωρίς να ενοχλήσουν κανέναν όμως καθώς εκείνη επιθυμεί να γίνει αληθινή γυναίκα, τα προβλήματα αρχίζουν… Το λατρεύω! Ο προσωπικός μου τίτλος για το έργο είναι Λίμνη των κύκνων. Τρέλα: είσαι αληθινή; Όλα είναι ακραία σε αυτό το έργο: η δύναμη της εκπαίδευσης του Δασκάλου, η υπερπροστατευτικότητα της μητέρας και η κοινωνία που περιβάλλει τους ήρωες, η ομορφιά των κύκνων και η σκοτεινή πλευρά της ιστορίας”.

Η λίμνη των κύκνων με μια ματιά 
Ο συνθέτης / O Ρώσος Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι (1840-1893) υπήρξε ένας από τους δημοφιλέστερους συνθέτες του 19ου αιώνα. Συνέθεσε με την ίδια επιτυχία συμφωνίες, κοντσέρτα, όπερες, μουσική δωματίου και μουσική για τα μπαλέτα Η λίμνη των κύκνων (1877), Η Ωραία κοιμωμένη (1890), O Καρυοθραύστης (1892). Μέχρι σήμερα τα μπαλέτα αυτά παραμένουν τα δημοφιλέστερα του ρεπερτορίου, χάρη στη συναισθηματική δύναμη και τη θεατρικότητα της μουσικής τους, στοιχεία που χάρισαν στη μουσική για μπαλέτο την υπόληψη αυτόνομου μουσικού έργου.
Τα ίδια στοιχεία, που διέπουν συνολικά το δημιουργικό έργο του Τσαϊκόφσκι οδήγησαν επίσης αρκετούς χορογράφους να αξιοποιήσουν μουσική του συνθέτη δημιουργώντας νέα έργα. Έτσι, δεν είναι συμπτωματικό ότι το όνομα του Τσαϊκόφσκι έχει συνδεθεί με την τέχνη του χορού, ίσως περισσότερο από οποιουδήποτε άλλου συνάδελφού του.
Το έργο / Αρχικά σε τέσσερις πράξεις, η Λίμνη των κύκνων βασίστηκε σε χορογραφία του Γιούλιους Ράιζινγκερ, η οποία στηρίχτηκε σε σενάριο των Βλαντιμίρ Πέτροβιτς Μπαγκίτσεφ και Βασίλυ Γκέλτσερ. Αυτό, πάλι, αντλεί στοιχεία από γερμανικά και ρωσικά παραμύθια. Η υπόθεση, όπως είναι στο πρωτότυπο, αφορά την πριγκίπισσα Οντέτ, την οποία μεταμόρφωσε σε κύκνο ο κακός μάγος Ρόθμπαρτ. Τα μάγια θα λυθούν εάν κάποιος της ορκιστεί αιώνια πίστη. Τον όρκο δίνει ο ερωτευμένος πρίγκιπας Ζήγκφρηντ. Όμως, στο χορό στο ανάκτορο του Ζήγκφρηντ, ο Ρόθμπαρτ εμφανίζεται με την κόρη του Οντίλ, την οποία έχει μεταμορφώσει ώστε να μοιάζει με την Οντέτ. Μη αντιλαμβανόμενος την πλάνη ο Ζήγκφρηντ δηλώνει πως σκοπεύει να τη νυμφευτεί. Όταν συνειδητοποιεί τι συνέβη, ο Ζήγκφρηντ επιστρέφει στη λίμνη όπου η Οντέτ τον συγχωρεί. Όμως, εμφανίζεται ο Ρόθμπαρτ, ο οποίος απαιτεί να εκπληρώσει ο Ζήγκφρηντ την υπόσχεσή του προς την Οντίλ. Ο Ζήγκφρηντ προτιμά να πεθάνει μαζί με την Οντέτ. Τα μάγια λύνονται, ο Ρόθμπαρτ χάνει τη δύναμή του και πεθαίνει, ενώ το ερωτευμένο ζευγάρι ανεβαίνει ενωμένο στους ουρανούς.
Πρεμιέρες / Το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε από τα Μπαλέτα του μοσχοβίτικου Θεάτρου Μπολσόι στις 4 Μαρτίου 1877. Οι Μαριύς Πετιπά και Λεφ Ιβάνοφ το αναβίωσαν για το Αυτοκρατορικό Μπαλέτο, το οποίο το παρουσίασε στις 27 Ιανουαρίου 1895 στο θέατρο Μαριίνσκι της Αγ. Πετρούπολης. Για την παρουσίαση αυτή στη μουσική του Τσαϊκόφσκι επενέβη ο βασικός αρχιμουσικός και συνθέτης του Αυτοκρατορικού Μπαλέτου Ρικκάρντο Ντρίγκο. Σε αυτή την εκδοχή στηρίχθηκαν πολλές από τις επόμενες αναβιώσεις.

Σύνοψη 
Α’ Πράξη / Ο Πρίγκιπας έχει διαρκώς το ίδιο όνειρο: μαύροι κύκνοι τρέχουν κατά πάνω του και στη συνέχεια βουτούν στη λίμνη. Ένα βράδυ το όνειρο ήταν πιο βίαιο: τον έκανε νευρικό, ανήσυχο και τον προβλημάτισε.
Έχει έρθει η ώρα για το μάθημα του πρίγκιπα στο παλάτι. Φτάνει ο εντυπωσιακός του Δάσκαλος, αποφασισμένος να τον διδάξει κάτι διαφορετικό. Θέλει να του μάθει τη ζωή έξω από το παλάτι, να του δώσει ένα μάθημα για τον πραγματικό κόσμο. Έκπληκτος, ο Πρίγκιπας συνειδητοποιεί ότι τόσο τα δικά του όσο και τα βιβλία των φίλων του έχουν πεταχτεί. Αντίθετα, κάθε είδους χαρακτήρες έχουν κληθεί να τον βοηθήσουν. Η σχέση ανάμεσα στο Δάσκαλο και τον Πρίγκιπα είναι πολύ ιδιαίτερη. Ορισμένες φορές ο Δάσκαλος συμπεριφέρεται σαν πατέρας, κάτι που δεν ενοχλεί τον Πρίγκιπα, καθώς έχει χάσει τον δικό του. Μα και ο τρόπος διδασκαλίας σίγουρα δεν είναι συνηθισμένος.
Ήρθε η ώρα να συναντήσει ο Πρίγκιπας τη μητέρα του, μία εκκεντρική Βασίλισσα, η οποία δεν έχει ποτέ χρόνο για το γιό της. Ακόμα κι εκείνη τη μέρα έχει ξεχάσει το λόγο για τον οποίο ήθελε να τον δει: είναι τα γενέθλιά του! Το δώρο που του κάνει είναι κάτι πολύ ξεχωριστό, ένα απλό κουτί, το οποίο θα ανοίξει μόνο όταν γνωρίσει την κατάλληλη γυναίκα. Κι όταν θα συμβεί αυτό, θα πρέπει να της ορκιστεί αιώνια αγάπη.
Παρότι δεν το θέλει, ο Πρίγκιπας πρέπει να αφήσει το παλάτι, προκειμένου να βρει το δρόμο του στον πραγματικό κόσμο. Περπατώντας χωρίς προορισμό, συναντά μια λίμνη στην οποία καθρεπτίζεται ένα καταπληκτικό φεγγάρι. Έκπληκτος βλέπει το κουτί να ανοίγει… Και να μπροστά του μία μυστηριώδης κοπέλα ντυμένη στο χρώμα του φεγγαριού. Μεταξύ τους ξεκινά αμέσως ένας διάλογος ανάμεσα στην ομορφιά και το φόβο. Το όνομά της είναι Οντέτ και όπως πολλές άλλες κοπέλες, την έχει απαγάγει ο κακός Μαύρος κύκνος. Ο μόνος τρόπος ώστε να μην μεταμορφωθεί και η Οντέτ σε κύκνο είναι ένας άντρας να της υποσχεθεί αιώνια αγάπη.
Β’ Πράξη / Έχοντας υποσχεθεί στην Οντέτ αιώνια αγάπη ο Πρίγκιπας φεύγει από τη λίμνη προκειμένου να πληροφορήσει τη μητέρα και τον Δάσκαλό του για τη θαυμαστή περιπέτειά του. Στο μεταξύ, στο παλάτι η εκκεντρική μητέρα έχει οργανώσει ένα διαγωνισμό, προκειμένου να βρει στο γιό της την κατάλληλη νύφη: πρόκειται για ένα διεθνές casting show με προσωπικότητες απ’ όλο τον κόσμο. Ο Πρίγκιπας φτάνει καθυστερημένος και προσπαθεί με κάθε τρόπο να μιλήσει στη Μητέρα για την περιπέτειά του. Ωστόσο, εκείνη τον αγνοεί και τον υποχρεώνει να λάβει μέρος στον διαγωνισμό. Στη γιορτή συμμετέχουν Ισπανοί, Ούγγροι, Ιταλοί, Ρώσοι, Πολωνοί και ένας μυστηριώδης Μαύρος κύκνος. Ο Πρίγκιπας μπερδεύεται. Νομίζει ότι ο Μαύρος κύκνος, ο οποίος έφτασε στη γιορτή καθυστερημένος, είναι η κοπέλα την οποία συνάντησε στη λίμνη. Σπάζοντας το πρωτόκολλο χορεύει μαζί της και μπροστά σε όλους τους καλεσμένους της υπόσχεται αιώνια αγάπη. Καταλαβαίνει αμέσως ότι παγιδεύτηκε και φεύγει τρέχοντας από το παλάτι προς τη λίμνη, προκειμένου να σώσει την Οντέτ.
Ένας δραματικός διάλογος ξεκινά ανάμεσα στον Πρίγκιπα και την Οντέτ. Ο Πρίγκιπας συνειδητοποιεί ότι δεν υπάρχει επιστροφή, δεν μπορεί πια να τη σώσει. Επιστρέφει ο εφιάλτης του, μόνο που αυτή τη φορά οι μαύροι κύκνοι καταφέρνουν να τον παρασύρουν στη λίμνη, όπου μάταια παλεύει με το νερό. Στην προσπάθειά του για μια τελευταία ανάσα βλέπει την Οντέτ να περνά δίπλα του χωρίς να τον αναγνωρίζει: έχει μεταμορφωθεί σε κύκνο.

Μέγαρο Μουσικής Αθηνών – Αίθουσα Α. Τριάντη
15, 16, 18, 19, 21, 22, 23 Μαρτίου 2014, Ώρα έναρξης 20.00

Μουσική διεύθυνση: Ηλίας Βουδούρης
Χορογραφία – Σκηνικά: Ρενάτο Τζανέλλα
Κοστούμια: Σήλια Κριθαριώτη
Φωτισμοί: Στέλλα Κάλτσου
Άσπρος κύκνος: Eυρυδίκη Ισαακίδου (15, 19, 23/3) /Σταυρούλα Καμπουράκη (16, 21/3) /Χριστίνα Μακρίδου (18, 22/3)
Mαύρος κύκνος: Αιμιλία Γάσπαρη (15, 19, 23/3) /Πόπη Σακελλαροπούλου (16, 21/3) /Ελεάνα Ανδρεούδη (18, 22/3)
Πρίγκιπας: Ντανίλο Ζέκα (15, 19, 23/3) /Βαγγέλης Μπίκος (16, 21/3) / Ίγκορ Σιάτζκο (18, 22/3)
Δάσκαλος: Στράτος Παπανούσης (15. 18, 19, 22/3) /Αλεξάντερ Νέσκωβ (16, 21, 23/3)
Βασίλισσα: Αλίνα Στεργιανού (15, 18, 19, 22/3) / Νατάσα Σιούτα (16, 21, 23/3)

Με την Ορχήστρα, τους Α’ Χορευτές, τους Σολίστ, τους Κορυφαίους και το Corps de ballet της ΕΛΣ

Τιμές εισιτηρίων: €15, €30, €40, €60
Τιμή παιδικού & φοιτητικού εισιτηρίου: €10

Προπώληση εισιτηρίων
από τα ταμεία του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών: Βασ. Σοφίας & Κόκκαλη
Δευτέρα-Παρασκευή 10.00-18.00 και Σάββατο 10.00 – 14.00
κατά τις ημέρες των παραστάσεων: Δευτέρα-Παρασκευή 10.00 – 20.30, Σάββατο 10.00 – 14.00 & 18.00 – 20.30
Κυριακή 18.00 – 20.30

Ομήρου 8, Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα-Παρασκευή 10.00 – 16.00
Τηλεφωνική Αγορά Εισιτηρίων – 210 7282333 & από τα Ταμεία τoυ ΘΕΑΤΡΟΥ ΟΛΥΜΠΙΑ, Ακαδημίας 59-61, Αθήνα, Στάση Μετρό Πανεπιστήμιο, Τρίτη – Κυριακή 09.00 – 21.00 & Δευτέρα 09.00 – 16.00
Τηλεφωνική Αγορά Εισιτηρίων – 210 3662100
Ηλεκτρονική προπώληση www.megaron.gr