Είδαμε τη «Διαβολιάδα» του Μπουλγκάκοφ στο Bios- Σοσιαλισμός του παραλόγου

Στην παράσταση της «Διαβολιάδας» βλέπουμε ότι και στο σοβιετικό καθεστώς υπήρχε ξεκάθαρη ιεραρχία στους χώρους εργασίας με αφεντικά και υπαλλήλους- σκλαβάκια. Και απολύσεις- κάτι που ακούγεται περίεργο σε ένα κομουνιστικό καθεστώς! Η είδηση ότι λεφτά δεν υπάρχουν και οι υπηρεσίες προχωρούν σε μείωση προσωπικού, πέφτει ως κεραυνός εν αιθρία στη μεταεπαναστατική Μόσχα του 1921. Ένας υπάλληλος μιας εταιρείας που φτιάχνει σπίρτα, ο Κοροτκόφ, βρίσκεται απολυμένος. Και μέσα στην προσπάθεια του να αλλάξει τα πράγματα για τον εαυτό του, βρίσκεται σε ένα σουρεαλιστικό χάος.

Πρόκειται για ένα έργο καυστικής σάτιρας του Ρώσου συγγραφέα, το οποίο λογοκρίθηκε από το καθεστώς και αποσύρθηκε (1925). Έθιγε το Σοβιετικό καθεστώς, όχι με απευθείας πολιτικά χτυπήματα, αλλά παρουσιάζοντας την καθημερινότητα των πολιτών σαν κάτι απολύτως παρανοϊκό και εφιαλτικό. Οι γελοιοποιημένες παραστάσεις της καθημερινότητας στην νεοσυσταθείσα Σοβιετική Ένωση έχουν διαρκώς φανταστικά ή παράλογα χαρακτηριστικά (μεταμορφώσεις, αγάλματα που μιλούν, διάβολοι, σατανικές συμπτώσεις κ.α.) Ο Μπουλγκάκοφ ακολουθεί μια παράδοση πολιτικής σάτιρας. Πρόκειται για έναν τυπικό τρόπο άσκησης κοινωνικής κριτικής στη ρωσική λογοτεχνία από την εποχή τού Γκόγκολ. Το βλέπουμε αυτό και στον Κροκόδειλο, το σατυρικό αφήγημα του Ντοστογιέφσκυ, με τις έντονες πολιτικές του αιχμές εναντίον των φιλελεύθερων της εποχής του, όπου ένας άνθρωπος μπαίνει στο στομάχι ενός κροκόδειλου και δεν θέλει να βγει από εκεί μέσα.

Η παράσταση που σκηνοθετεί η Ελεάνα Τσίχλη είναι αρκετά φιλόδοξη. Στα σκηνικά έχει γίνει αρκετή δουλειά. Αναδεικνύεται τόσο το γραφειοκρατικό σύστημα, όσο και ο χώρος εργασίας, σε ένα καλαίσθητο λευκό που κυριαρχεί. Υπάρχουν αρκετές αξιόλογες ιδέες από την πλευρά της σκηνοθεσίας. Η παράσταση βγάζει –και με το παραπάνω- την τρέλα του κειμένου, ενώ κατορθώνει να αφηγηθεί μία ιστορία αρκετά καθαρά, έστω κι αν το παράλογο στοιχείο στο ύφος και τις ιστορίες του Μπουλγκάκοφ δυσκολεύει τα πράγματα. Δεν είναι σε όλη της την διάρκεια η «Διαβολιάδα» εξίσου δυνατή, αλλά στο φινάλε κάνει τη διαφορά. Και καταφέρνει να προβάλλει αυτόν τον παραλογισμό της εποχής του συγγραφέα και με χιούμορ, αλλά και με την δέουσα δραματικότητα.

Οι μουσικές επιλογές άλλοτε είναι καλές και καταφέρνουν να συμβαδίσουν με τα πολλαπλά αναφερόμενα του έργου. Άλλες φορές όμως υπάρχει μια ευκολία στην προσπάθεια να συνδυαστεί το χιουμοριστικό της παράστασης με τη μουσική (χρησιμοποιούνται κομμάτια «κλασικής» μουσικής παραποιημένα, για να ακούγονται αστεία). Σε κάποιο σημείο της παράστασης εμφανίζεται και ζωντανή ορχήστρα, η οποία μπαίνει εμβόλιμα σε ένα κρίσιμο σημείο του έργου. Τότε γίνεται μια αρκετά αξιόλογη προσπάθεια να συνδεθεί το έργο με το σήμερα και με κακοδαιμονίες της ελληνικής κοινωνίας, που μας πάνε χρόνια πίσω.

Οι ερμηνείες  ενός έργου με αρκετά στοιχεία παραλόγου καταφέρνουν να σταθούν σε αξιόλογα επίπεδα. Οι νέοι ηθοποιοί καταφέρνουν να μπουν μέσα σε ένα λογοτεχνικό έργο, που δεν έχει γραφτεί για το θέατρο, και να το μεταφέρουν στο θεατή. Ο Φώτης Λαζάρου έχει πολλές δυνατές στιγμές σε αυτή την παράσταση, αλλά και οι υπόλοιποι ηθοποιοί (Αναστασία Γιαννάκη, Γιάννης Δενδρινός, Άρης Λάσκος, Κατερίνα Λάττα, Γιώργος Νούσης, Μαριάνθη Παντελοπούλου, Αποστόλης Ψαρρός) είναι καλοί στις ερμηνείες τους.

Συνολικά, η «Διαβολιάδα» είναι μια δυνατή παράσταση με αξιόλογη σκηνοθεσία και καλές ερμηνείες. Καταφέρνει να σε κάνει να νιώσεις το δράμα του ήρωα, ενός ανθρώπου που χάνει τον εαυτό του μέσα σε μια παράλογη πραγματικότητα. Και ταυτόχρονα έχει σημαντικά πολιτικά μηνύματα.

Γιώργος Σμυρνής