Είδαμε το “Clear History” της Nicoleta Esinencu στη Στέγη- Ιστορική κάθαρση

Η Νικολέτα Εσινένκου αντλεί αρχειακό υλικό και αποκαλύπτει τις αντισημιτικές ενέργειες του δικτάτορα Ίον Αντονέσκου (1882-1946), ανάμεσά τους και τη δημιουργία του δεύτερου μεγαλύτερου στρατοπέδου συγκέντρωσης των Ναζί μετά το Άουσβιτς, στην Τρανσνίστρια.

Ο Ion Antonescu (1882-1946), στον οποίο αναφέρεται η Εσινένκου στην παράσταση Clear History, υπήρξε δικτάτορας της Ρουμανίας από το 1940 μέχρι το 1944. Το 1946 καταδικάστηκε και εκτελέστηκε ως εγκληματίας πολέμου. Το 2007, το Εφετείο του Βουκουρεστίου αποφάσισε την αθώωσή του. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, ο Αντονέσκου τάχθηκε υπέρ των Γερμανών και έστειλε το στρατό της χώρας του να διασχίσει τον ποταμό Προύθο, συμμετέχοντας έτσι στην εκστρατεία της Γερμανίας εναντίον της πρώην ΕΣΣΔ. Για μια μερίδα Μολδαβών, η ενέργειά του αυτή σηματοδότησε την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα από τη σοβιετική κατοχή, γεγονός που τον καθιστά ήρωα. Η Εσινένκου προβαίνει, με την παράστασή της, στην απομυθοποίησή του Αντονέσκου.

Πέρα από την απομυθοποίηση του δικτάτορα, η παράσταση δείχνει και τη μεγάλη έκταση που είχε ο αντισημιτισμός στις ρουμανικές περιοχές. Τα περισσότερα εγκλήματα που εξιστορήθηκαν δεν έγιναν από ναζί. Χαρακτηριστικό είναι ότι κάτοικοι της περιοχής, όταν ξεκίνησαν οι διώξεις των Εβραίων, έκαναν πλιάτσικο στα άδεια σπίτια τους. Και αυτά που άρπαξαν τα πούλησαν, για να αγοράσουν ποτά.

Η παράσταση της Ενσινέσκου βασίζεται σε τρεις ηθοποιούς, που στέκονται ακίνητοι και απαγγέλουν κείμενα από το ιστορικό υλικό που επελέγη. Αυτά μπορεί να είναι μαρτυρίες αυτοπτών, λόγοι πολιτικών, άρθρα εφημερίδων, πολιτικές αποφάσεις, οτιδήποτε μπορεί να λειτουργήσει ως ντοκουμέντο. Η κίνηση είναι σπάνια και σχεδόν ανεπαίσθητη, δεν υπάρχει σκηνικό και κάποιες προβολές γίνονται ως επίδειξη φωτογραφικών στοιχείων των εγκλημάτων πολέμου. Το αποτέλεσμα είναι η παράσταση να κουράζει το θεατή αρκετά, καθώς απουσιάζουν πολλά κρίσιμα στοιχεία, που κάνουν ενδιαφέρουσα μια θεατρική παράσταση.

Από το Clear History, πάντως, δεν μπορώ να αμφισβητήσω την ιστορική σημαντικότητα ενός ζοφερού θέματος, που συνέβη στην αυλή μας, σε μια Βαλκανική χώρα. Αναγνωρίζω ακόμα τη μεγάλη προσπάθεια, για την συλλογή του υλικού. Και πρέπει να τονισθεί ότι η παράσταση μιλάει για ένα θέμα που πονάει τους ρουμάνους, καθώς πολλά από τα εγκλήματα έγιναν από τους ίδιους. Είναι άλλο να δείχνεις εγκλήματα πολέμου που έγιναν στη χώρα σου από ξένους κατακτητές και άλλο να δείχνεις αυτά που οι ντόπιοι έκαναν εις βάρος μειονοτήτων, όπως κάνει το Clear History. Θέλει πολύ μεγαλύτερο θάρρος. 

Κι ένα άλλο που μου άρεσε ήταν πως στο τέλος της παράστασης, οι 3 ηθοποιοί έφυγαν, χωρίς να περιμένουν να τους χειροκροτήσει ο κόσμος. Αυτό δείχνει σεβασμό στα θύματα του πολέμου, για τα οποία μας μίλησαν σε όλη την παράσταση.

Γιώργος Σμυρνής