Η Φατμαγκιούλ σύμβολο χειραφέτησης για τις γυναίκες του Ισλάμ!

Οι σαπουνόπερες είναι ένα πολύ δυνατό εξαγώγιμο προϊόν της showbiz στην Τουρκία. Έχουν κατακτήσει όχι μόνο το ελληνικό κοινό, αλλά κυριαρχούν στη Μέση Ανατολή και τα Βαλκάνια. Αυτό που προσπαθεί να δείξει το ντοκιμαντέρ «Κισμέτ» είναι οι επιδράσεις που έχουν στις κοινωνίες των χωρών, στις οποίες προβάλλονται, τα πρότυπα που μεταδίδουν, αλλά και τους λόγους, για τους οποίους το κοινό επιλέγει να δει τα τουρκικά σίριαλ.

Το «Κισμέτ» γυρίστηκε στην Τουρκία, την Αίγυπτο, τα Αραβικά Εμιράτα, τη Βοσνία, τη Βουλγαρία και την Ελλάδα. Στο ντοκιμαντέρ, βέβαια, η εστίαση γίνεται στο γυναικείο κοινό. Σχεδόν όλα τα άτομα, που φαίνονται στα πλάνα ή που μιλάνε για το θέμα, είναι γυναίκες. Αυτό, βέβαια, όπως ξέρουμε, στην Ελλάδα τουλάχιστον δεν ισχύει. Μπορεί η σαπουνόπερα να αγγίζει κυρίως τις γυναικείες ευαισθησίες, αλλά υπάρχουν πολλοί άντρες που βλέπουν ή έβλεπαν φανατικά κάποιο τουρκικό σίριαλ.

Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο του ντοκιμαντέρ και αυτό με το οποίο ξεκίνησε, είναι οι απελευθερωτικές για τη γυναίκα επιδράσεις των τουρκικών σίριαλ στον μουσουλμανικό κόσμο. Οι καταπιεσμένες γυναίκες βλέπουν στις ηρωίδες των τουρκικών σειρών πρότυπα χειραφέτησης. Ειδικά, η Φατμαγκιούλ, μια γυναίκα που στην υπόθεση του σίριαλ υπέστη ομαδικό βιασμό και βρήκε το κουράγιο να καταγγείλει τους βιαστές της και να τους οδηγήσει στο δικαστήριο, συγκίνησε πολύ γυναίκες από την Αίγυπτο και Αραβικές χώρες. Αλλά και στην Τουρκία υπάρχουν φαινόμενα κακοποίησης γυναικών σε γάμους και παντρολογήματα μικρών κοριτσιών με ηλικιωμένους άντρες, τα οποία στιγματίζονται στις τουρκικές σειρές.

Στο Κάιρο ακτιβίστρια, που είχε πέσει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης, καταθέτει στον φακό «πώς το σίριαλ «Φατμαγκιούλ» σπάει τα ταμπού και επηρεάζει τις γυναίκες να μιλήσουν ανοιχτά για τον βιασμό. Προβάλλεται και το φοβερό θέμα με τα τεστ παρθενίας, τα οποία χρησιμοποιούσαν αστυνομικοί στην Αίγυπτο, για να ξεγυμνώνουν και να διαπομπεύουν γυναίκες και για τα οποία έγιναν δικαστικοί αγώνες, προκειμένου να καταργηθούν.

Το ντοκιμαντέρ βρέθηκε, επίσης, στα παρασκήνια γυρισμάτων δημοφιλών τουρκικών σειρών, συζήτησε με διάσημους πρωταγωνιστές, όπως ο “Σουλεϊμάν”, η “Φατμαγκιούλ”, η “Σεχραζάτ”, για το φαινόμενο. Επίσης μίλησε με σεναριογράφους των σίριαλ αυτών. Το ενδιαφέρον είναι πως και σε αυτή την περίπτωση, οι σεναριογράφοι που μίλησαν στο φακό του ντοκιμαντέρ ήταν όλες γυναίκες.

Η ΑΥΞΗΣΗ ΤΩΝ ΔΙΑΖΥΓΙΩΝ

Το να αποδίδεται η αύξηση των διαζυγίων σε ένα σίριαλ δεν είναι κάτι καινούριο. Στη Σουηδία τη δεκαετία του 70 ένα σίριαλ του μεγάλου σκηνοθέτη Ίνγκμαρ Μπέργκμαν για τις δυσκολίες ενός γάμου, το «Σκηνές από ένα γάμο» (1973) κατηγορήθηκε ότι προκάλεσε το διπλασιασμό των διαζυγίων στη χώρα, τη χρονιά που προβλήθηκε. Στην περίπτωση των τουρκικών σίριαλ, όπως τονίζει το ντοκιμαντέρ, ένα τσουνάμι διαζυγίων έχει ξεσπάσει στον αραβικό κόσμο μετά τις τουρκικές σειρές.

Όπως λέει ένας ιμάμης, συμβούλευσε έναν άντρα να χωρίσει τη γυναίκα του, γιατί ήθελε να βλέπει τουρκικά σίριαλ στην τηλεόραση «που αυτός της αγόρασε» (άκουσον, άκουσον)!,Και τα ξενόφερτα αυτά σίριαλ αυτά προβάλλουν «αρνητικά», σύμφωνα με τον Ιμάμη, πρότυπα για τη θέση της γυναίκας.

Τέτοια φαινόμενα κοινωνικά, πάντως, είναι ιδιαίτερα σύνθετα, για να αποδοθούν σε έναν μόνο παράγοντα, αυτόν της επίδρασης της τηλεόρασης. Προφανώς κάτι προϋπήρχε και πάνω σε αυτό «πάτησε» η όποια τηλεοπτική επίδραση. Και είναι φανερό, ότι στις χώρες του Ισλαμικού κόσμου η καταπίεση της γυναίκας είναι μεγάλη, όπως και να το δει κανείς το θέμα. Κι αυτό που δείχνει το ντοκιμαντέρ είναι ότι οι γυναίκες σε αυτές τις χώρες αρχίζουν σιγά- σιγά να ξυπνάνε και να διεκδικούν τα δικαιώματά τους. Κι ένας από τους λόγους είναι και η επίδραση των τουρκικών σίριαλ.

Η ΕΛΛΑΔΑ

Αν στον μουσουλμανικό κόσμο, πάντως, τα σίριαλ αυτά κάνουν αίσθηση γιατί είναι πολύ προοδευτικά για τα ηθικά πρότυπα των συγκεκριμένων κοινωνιών, δεν ισχύει το ίδιο για την Ελλάδα. Οι Έλληνες μάλλον τα βλέπουν, για το συντηρητισμό τους. «Δεν υπάρχουν ξεγυμνώματα, όπως στα δικά μας» λέει μια τηλεθεάτρια. Επίσης, αρέσει το γεγονός ότι προβάλλονται έντονα οι οικογενειακές αξίες και η αλληλεγγύη, θέματα που αγγίζουν τον Έλληνα θεατή. Ένας άλλος λόγος, έχει να κάνει με ανθρώπους που έχουν έρθει πρόσφυγες από τη Μικρασία και την Κωνσταντινούπολη.

Σε ένα προγενέστερο τηλεοπτικό ρεπορτάζ, μία τουρκάλα πανεπιστημιακός απορούσε με τους Έλληνες, που ζουν σε μια πολύ πιο προοδευμένη από την Τουρκία κοινωνία και παρ’ όλ’ αυτά βλέπουν αυτά τα τόσο συντηρητικά προγράμματα. Στο «Κισμέτ» ένας Τουρκολόγος επιστήμονας τόνισε ότι αυτές οι συντηρητικές αξίες αρέσουν στο ελληνικό κοινό, ενώ στάθηκε ιδιαίτερα στην περίπτωση του Σουλεϊμάν. Ο Σουλεϊμάν, όπως δηλώνει ο Έλληνας επιστήμονας, ήταν ένας μεγάλος σφαγέας του Αιγαίου, αλλά αυτά δεν παρουσιάζονται φυσικά στη σειρά «Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής». «Τρώμε το κουτόχορτο που μας σερβίρουν οι Τούρκοι» είπε χαρακτηριστικά.

Το ντοκιμαντέρ πάντως δεν έκρυψε και την άλλη πλευρά του συντηρητισμού (ή του ακροδεξιού εθνικισμού, αν προτιμάτε) που αντιμάχεται τα τουρκικά σίριαλ. Διαδηλώσεις και επεισόδια της Χρυσής Αυγής εναντίον σταθμών που προβάλλουν αυτά τα τηλεοπτικά προϊόντα βρήκαν τη θέση τους στο «Κισμέτ».

Δεν είναι όμως μόνο η Ελλάδα ευάλωτη στις τουρκικές σειρές. Στα Βαλκάνια έχουν μεγάλη πέραση. Μία γυναίκα από τη Βουλγαρία, που έκανε σχέση με το παντρεμένο αφεντικό της, ταυτίζεται με τη Σεχραζάτ, που γνώρισε τον Ονούρ. Και στη Βοσνία, υπάρχουν ιστορικοί και πολιτικοί λόγου, που τηλεθεατές αγαπούν τα τουρκικά σίριαλ. Αλλά, νομίζω, πως γενικότερα, το είδος της σαπουνόπερας και οι τεχνικές της, τις οποίες έξυπνα και χωρίς ενοχές χρησιμοποιούν οι Τούρκοι, είναι ο βασικότερος λόγος, που μπορεί να εξηγήσει την μεγάλη εξαγωγική επιτυχία των τουρκικών σίριαλ.

Γιώργος Σμυρνής